ÇANAKKALE’DE TÜRK ORDUSU

—***—

18 Mart 1915-18 Mart 2025

Çanakkale Deniz Zaferinin 110. Yıldönümü

Çanakkale Muharebeleri (3 Kasım 1914-9 Ocak 1916); deniz, kara ve hava harekâtları olarak gerçekleşmiştir. Bu vatan uğruna bir gül bahçesine girercesine canlarını veren aziz şehitlerimizi rahmet ve minnetle anarım.

Türk Milletinin istiklal ve istikbal mücadelesinde-özellikle Çanakkale deniz ve kara muharebelerinde-emeği geçen Çanakkale Müstahkem Mevkii komutanı Cevat (Çobanlı) Paşa, Kuzey Grubu ve 3. Kolordu komutanı Mehmet Esat (Bülkat) Paşa ve Kurmaybaşkanı Yb. Fahrettin (Altay),  19. Tümen ve Anafartalar Grup komutanı Mustafa Kemal, Kurmaybaşkanı İzzettin (Çalışlar) olmak üzere komutan, devlet adamı ve topun namlusundan cepheyi gören erlerin aziz hatırasını rahmet ve minnetle yâd ederim.

—***—

GİRİŞ

Çanakkale’nin Ünlü Kumandanlarından Esat Paşa

Esat Paşa, son devir Türk tarihinin değerli askerlerindendir. 1862’de, babası Mehmed Emin Efendi’nin belediye reisi bulunduğu Yanya’da doğdu. Büyük babası Yanya emlak-i seniye nazırı Vehib Efendi, onun babası Yanya mütesellimi Mehmed Efendi’dir. 1890’da askeri tahsilini tamamladı ve kurmay yüzbaşı oldu. Almanya’ya gönderildi ve orada 4 yıl staj gördü. Müşir vonder Golç Paşa’nın yardımcısı oldu. 1897 Türk-Yunan Savaşı’na, Yanya kolordusu kurmayında vazife alarak katıldı. Sonra Harbiye’ye muallim ve 1899’da miralay (albay) rütbesiyle ders nazırı oldu. Zamanla rütbesi mirliva ve ferikliğe yükseldi. 1907’de Selanik’teki III. Ordu kumandan muavinliğine tayin olundu. Meşrutiyet’ten sonra rütbelerin tasfiyesi kanunu mucibince, rütbesi mirlivalığa indirildi. 1911’de Gelibolu’daki 5. Fırka (Tümen) kumandanı ve Çanakkale Savaşı’nda kolordu kumandanı oldu. Kurmay Yarbay Mustafa Kemal Bey’in 19. Fırkası, bu kolordunun 3 tümeninden birini teşkil ediyordu.

Çanakkale Savaşı’nda Esat Paşa’nın adı dünyaca tanındı. Bu savaştaki başarılarından dolayı rütbesi tekrar ferikliğe (korgeneralliğe) yükseltildi. Çanakkale Savaşı’ndan sonra 1. Ordu kumandanı olarak İstanbul’a geldi. Askeri Mektepler Umum Müfettişi, II. Ordu Kumandanı, 1920’de Salih Paşa kabinesinde iki hafta kadar Bahriye Nazın oldu. İsteğiyle emekliye ayrıldı. İki defa vazifeyle Yunanistan’a gönderildi. 2 Kasım 1952’de 90 yaşında öldü ve Karacaahmet mezarlığına defnedildi.

Son devrin değerli askerlerinden Vehib Paşa (1877-1940), Esat Paşa’nın kardeşidir.

Esat Paşa, Harbiye’ de okunmak üzere telif ve tercüme ettiği matematik ve geometri üzerinde 4 basılı eserin sahibidir. Bunlardan çok daha önemli olarak, askeri hatıralarını gayet etraflı şekilde kaleme almıştır. Birinci Dünya Savaşı ve ondan önceki devre için orijinal bilgi veren bu hatıraların mahdut bir kısmı Hayat Mecmuasında neşredilmiştir. Tamamı henüz basılmamıştır ve yeğeni Kazım Taşkent’in elindedir. [1]

Bir fikir vermek için, bu hatıraların Çanakkale Savaşları’na ait bir bölümünü, Çanakkale Deniz Zaferi’nin 107’ci yıldönümünde sunuyoruz.

—***—

ÇANAKKALE’DE TÜRK ORDUSU

Türk ordusu birbirinden çok uzak, kuvvet kaydırması imkânsız ve ikmal yollan olmayan cephelerde çarpışıyordu. Türk Başkomutan Vekili Enver Paşa’nın mevsim ve zamanını seçemediği için Sarıkamış taarruzu başarıya ulaşamamıştı. Zamanında uygulanamayan bu saldın buradaki 3’üncü Türk ordusunun yarısının elden çıkmasına sebep olmuştu.

Güneyde de Kanal harekâtı, bütün çabalara rağmen gerektiği kadar malzeme olmadığından başarısızlıkla sonuçlandı. Petrolün ilerdeki rolünü çok iyi takdir eden İngilizler, Hindistan’ da meydana getirdiği birliklerle Irak cephesinde ilerliyor, para ile satın aldıkları Arap aşiretlerinden de yardım görüyorlardı.

Başkomutanlık 23 Temmuz 1914’te yayınladığı emirde yeni ordu kuruluşunu bildiriyor, ordu müfettişlerini kaldırıyordu, emirde: ” … Başkomutanlığa bağlı savaşa hazır birlikler, Birinci, İkinci, Üçüncü ordularla Karadeniz ve Çanakkale Boğazı müstahkem bölge komutanları ve donanma komutanlığıdır. Mareşal Liman von Sanders Paşa, komutasındaki Birinci Ordu, İstanbul’­ da, Birinci Müstakil Süvari Tugayı, 1’inci, 2’nci, 3’üncü, 6’ncı Kolordular ile Ağır Seri Obüs Taburu, Edime’ deki 8’inci Ağır Topçu, Edirne’de kalesinden kurulu olarak bulunacaktır.” diyordu. Başkomutanlık 24 Temmuzdaki emriyle de 3’üncü Kolorduyu doğrudan doğruya kendine bağlıyordu. 1’inci, 5’inci, 6’ncı Kolordular İstanbul’da, 2’nci Kolordu Trakya, 4’üncü Kolordu da Bandırma ve Balıkesir bölgesinde idi.

Ufukların kararması üzerine Tekirdağ’da bulunan 3’üncü Kolordunun Gelibolu’ya, Çanakkale çıkarmalarına karşı görev alması kararlaştırılmıştı. Kolordunun komutanı Balkan Savaşı’nda, Yanya’da savunması ile ün almış olan Tuğgeneral Esat (Bülkat) Paşa bulunmakta idi. Kolordu Kurmaybaşkanı olarak Kurmay Yb. Fahrettin (Altay) görev almıştı.

3’üncü Kolordu, 7′ ve 19’uncu Tümenlerle bağlı birliklerden kurulu olup, 19’uncu Tümenin başında Kurmay Yarbay Mustafa Kemal (Atatürk), Kurmaybaşkanı İzzettin (Çalışlar) görev almıştı.

Savaş bulutlan Türkiye üzerinde görüldüğü zaman, Çanakkale bölgesinde yalnız 9’uncu Tümen ve Jandarma birlikleri bulunmaktaydı. Savaşın ilanından sonra önce 7’nci Tümen ile Kolordu Karargâhı gelmiş, daha sonra 19’uncu Tümen bölgeye getirtilmişti.

Müttefik donanmasının saldırısı başladığı zaman, Gelibolu Yarımadası’nın Bolayır’dan Anafartalar’a Ağıldere’ye kadar olan kısmı, 3’üncü Kolordu tarafından tutulmuştu. 7’nci Tümen Kavaksuyu’ndan Deliyani limanına kadar olan bölgede görev almıştı. Onun güneyinde iki jandarma taburu yerleştirilmişti. Mustafa Kemal’in 19’uncu Tümeni, beklenen bir çıkarmaya karşı ihtiyatta tutulmuştu.

Yarımadanın güney kısmı müstahkem mevki komutanı Cevat (Çobanlı) Paşa‘nın emrinde 9’uncu Tümen tarafından tutuluyordu. Anadolu yakasında ise müstahkem mevki emrinde jandarma birlikleri ile 64’üncü Alay yer almıştı.

Düşman donanma ateşiyle Boğaz girişindeki tahkimat ve topçu mevzilerinin tahribi, Başkomutanlığı uyarmış oluyordu. İlk iş olarak 2’nci Kolordunun 5’inci Tümeni Saros kuzeyine, Yeniköy’e ve 4’üncü Kolordunun 11’inci Tümeni, Ezine’ye getirildiği gibi, 9’uncu Tümen de Gelibolu Yarımadası’nda bir savunma savaşı verecek olan 3’üncü Kolordunun emrine verildi.

ÇANAKKALE MÜSTAHKEM MEVKİİ

Savaşın kara bulutlan ufukta görünmeden önce müstahkem mevki, üç alaylı bir topçu tugayı ile istihkâm ve muharebe bölükleri, telsiz telgraf, torpil döşeme birlikleri ile istihkâm inşaat taburundan kurulu idi. Tahkimat eski usulde, taş ve toprak kazı ve dolgudan ibaretti. Almanya’dan gelen bir uzmanlar kurulu, kendi görüş ve bilgilerine dayanarak, eski topları atmak, bir kısmının yerlerini değiştirmek, uzun ateş menzili olan toplarla Boğaz girişini pekleştirmek, torpil hatları yerine, torpido bataryaları kurma yolunda çalışmalara girişmişlerdi. Fakat bu çalışma uzun bir zamana ihtiyaç gösteriyordu.

Bir kısım topların yerinden alınması ile 32 batarya, 22’ye inmiş, müstahkem mevkiinin ateş gücü zayıflamıştı ki, tam bu sırada seferberlik ilan edilmek ve bir savaşa hazır olmak durumu ile karşılaşıldı.

Daha sonra olaylar, en çok atış mesafesi 16 kilometre olan adi ateşli toplarla Boğaz giriş tahkimatının kuvvetlendirilmeye kalkışmanın hiç de doğru olmadığını, mayın hatlarının ise çok önemli görevler yapabileceğini ve düşman donanmasını sarsacağını gösterecekti.

Seferberlikle, Alman uzmanlarının projelerinin uygulanmasının çok zaman istemesi dolayısıyla geri bıraktırılmış, eski usule dönülerek Edirne Kalesi’nden getirtilen, donanmadan çıkarılan toplarla savunma gücünün arttırılmasına gayret edilmişti.

Ayrıca donanmadan 4 torpido bot, 2 kıyı koruma ve 1 uçak birliği verilmişti. Deniz kuvvetleri de Kilitbahir ve Çimenlik’te torpil depoları kurmuştu. Toplarından faydalanılmak üzere eski Mesudiye zırhlısı da Kepez kuzeyinde yer aldı. Gemi burada gerekirse kuma oturtularak bir direnek görevi yapacaktı. Yalnız Boğaz’a sızan İngiliz denizaltısı, bu işi engellemede gecikmedi. Zavallı Mesudiye, Boğaz sularına aldığı bir torpille gömülüverdi.

Yapılacak bir deniz saldırısına karşı ileri bir savunma topçu mevzii olarak, 15’ten 28 santim çapına kadar 19 top ile eski sistem mantelli toplardan kurulu Gelibolu Yarımadası’nda Seddilbahir, Ertuğrul bataryaları, Anadolu yakasında da Kumkale, Orhaniye tabyaları yer almıştı. Bunlar düşmanı oyalayacak ve baskınlar engelleyecekti. Giriş ateş gücü, acele olarak 6 havan ve 4 mantelli topla da pekleştirilmişti.

Kepez-Soğanlıdere hattı ile Nara-Değirmendere arasındaki bölgede Boğaz’ın iki kıyısında ise asıl mevziler ve tahkimat bulunuyordu ki, Çanakkale kuzeyinde Nara, Mecidiye; güneyinde Çimenlik, Hamidiye tabyaları ve Kepez burnu güneyinde Dardanos tabyası yer almıştı. Gelibolu Yarımadası’nda ise; Kilitbahir kuzeyinde Değirmendere, Kilitbahir güneyinde Namazgâh, Hamidiye, Mecidiye tabyaları göreve hazırdı. Bu tabyalarda en büyükleri 6 adet 35,5’luk, 13 adet 24’lük olmak üzere toplam olarak 137 top ateşe hazırdı ki, en uzunu 16.900 metreye ateş edebiliyordu. Oysa donanma daha uzaktan ateş açabilecekti. Ayrıca bölgeye sahra bataryaları da getirilmesi düşünülmüştü.

Girişi kapayacak bataryalarla, merkez tabyaları arasındaki boşluğu kapamak üzere 24 adet 15’lik obüs, 10 adet 21’lik havan, 8 adet 12’lik top konmuştu. Bunlar düşman donanmasının uzaktan serbestçe merkez tahkimatını ateş altına almasını önleyecekti.

Deniz geçitini kapamak üzere Soğanlıdere doğrusu ile Dardanos tabyası arasından Kilitbahir-Çanakkale hattına kadar 9 torpil hattı yapılmış, denizaltılar için ağlar, çok basit tel ve malzemedendi.

İngiliz ajanları seferberliğe kadar bu bölgede av vesair bahanelerle dolaşarak her şeyi öğrenmiş gibiydiler. Yalnız seferberlik ilanı üzerine yerleştirilen toplar ve getirilen birliklerle tahkimattan habersizdiler. Bu bilgilere dayanan İngiliz görüşü, kendi donanmalarının üstün ve cehennemi topçu atışına, Türk savunmasının dayanamayacağı idi.

MÜTTEFİK DONANMASININ SALDIRI PLANI

Çanakkale Boğazı’nın denizden geçilmesine İngiltere’nin sayılı deniz otoritelerinden Amiral Lord Fisher karşı koymuşsa da, 28 Ocak 1915 toplantısında kesin karar alınmıştı. İngilizler, 1907’de Amiral Dakvort‘un komutası altında Boğaz’ı geçen donanmada bulunan bir İngiliz deniz subayı anılarına şu satırları ekliyordu:

“Çok şükür şu meşum Boğaz’dan ucuz kurtulduk!“

Onlar umutlarını bizim Balkan ve Sarıkamış yenilgimize bağlamışlardı. Ama buna rağmen kara ve deniz harekâtını birleştirememeleri, General Hamilton’un 18 Mart’ta karaya çıkmayı düşünmemesi büyük hataları olacaktı.

Amiral Karden’in saldırı planı şöyleydi:

1. Önce giriş tahkimatı tahrip edilecek,

2. Merkeze kadar torpiller taranacak, buradaki tabyalar susturulacak,

3. Kepez’de olması düşünülen torpil tarlaları temizlenecek,

4. Kilitbahir ve Çanakkale istihkâmları tahrip edilecek,

5. Donanmanın Marmara’ya girişi ve Marmara’daki harekâtı ve Boğaz’ın korunması.

Boğaz’ın ilk bombardımanını 3 Kasım 1914‘te 28 savaş gemisi ile yapılmış ve bu saldırı 17 dakika sürmüştü.

13 Aralık 1914′ te de, B. II Denizaltısı Mesudiye’yi torpillemişti. 19 Şubat 1915’te Müttefik donanma, bizim topların atış menzili dışında yerleşerek girişteki bataryaları ateş altına aldı. Onlara cevap verecek uzun menzilli topumuz yoktu. Girişteki tabyalarımız tahrip edildi.

27 Şubat’ta da üç savaş gemisi, Boğaz’ dan içeri girdi. Yerleri, onlarca belli olmayan obüslerimizin ateşleri karşısında, geri çekilmek zorunda kaldılar. 18 Mart’ta, bugün donanmayla zorlamaya karar vermişlerdi. Harekâtı, taarruz planını hazırlayan Amiral Dö Robek idare edecekti. Donanma, saat 10.30′ da iki hat halinde ilerledi. Karanlık limanda donanmanın 274 modern topuna karşın biz 78 adi ateşli topla karşı koymak zorundaydık.

Amiral Dö Robek, torpil tarama gemilerini ileri sürmüştü. Bunlar denizi temizleyecek, donanma da kolayca ilerleyecekti. Kıyı bataryaları üçünü ateşi ile tahrip edince, donanmada bir şaşkınlık belirtileri başladı. Onu Fransızların Büve zırhlısının torpile çarpıp batması izledi. Arkasından İngilizlerin İnflexible ve İrresistible gemilerinin torpile çarpmaları takip etti.

Daha ileri gidilirse, donanmanın yarısından fazlasının elden çıkacağından korkan Amiral Dö Robek, saat 17.30’da çekilme emri vermek zorunda kaldı. Bu sırada dönüş manevrası yapan Ocean zırhlısı da, saat 18.00’de torpile çarptı.

Nusret mayın gemimizin cesur kaptanı Tophaneli Hakkı Bey‘in gayretiyle bir gecede, kötü hava şartlarına rağmen, Boğaz’ı mayınlayıvermişti. Yenilmez armanda, üç zırhlıyı Boğaz sularına bırakmış, Golva, Süfren, İnflexitible olmak üzere üç zırhlıyı da ağır yaralı olarak geri götürmek zorunda kalmıştı. Diğer gemilerde de insan kayıpları vardı. Yalnız Bouvet’te 600 insan sulara gömülmüştü. Bizim ise kaybımız 3 subay, 22 er şehit, 2 subay ve 59 er yaralımız vardı. Az kayıpla tarihe şan veren bir zafer kazanmıştık. Düşman ateşi bir 24’lük topumuzun tahribi ne yol açmış, yara alan toptan 2 adedi hariç, diğerleri onarılarak ertesi gün savaşa hazır olmuşlardı.

18 Mart yenilgisi, İngiliz ve Fransızlara acı bir ders vermişti. Boğaz ancak kara ve deniz kuvvetlerinin beraber düzenleyeceği plan ve harekât sonrası geçilebilirdi.

ÇANAKKALE KIYILARINDA ÇIKARMA HAREKÂTI

18 Mart yenilgisi, İtilaf Devletlerine acı bir ders vermişti. Donanmanın kara kuvvetiyle işbirliği yapmadan başarıya ulaşamayacağı kesin olarak ortaya çıkmış bulunuyordu. Mutlaka savaşı yönetecek bir kara ve deniz işbirliği karargâhının kurulması doğru olurdu.

İngiliz ve Fransızları kara ve deniz kurmay başkanlarının yaptığı toplantıda şu hedefleri kapsayan bir harekât planı hazırlanmıştı:

 1. Türk savunmasını yanıltmak maksadıyla Bolayır ve Beşike kıyılarına sahte hareketler yapılacak.

2. Anadolu kıyılarına, Kumkale’ye gösteriş hareketleri.

3. Kabatepe kuzeyine, Türk kuvvetlerini dağıtma amacıyla çıkarma yapmak.

4. Seddülbahir bölgesine asıl kuvvetler çıkarılacak, Alçıtepe ele geçirildikten sonra Kilitbahir yönünde ilerlenecek.

İngilizlerin Çanakkale Boğazı’nı ele geçirmek için hazırladığı kuvvetler, 28 Mart’a kadar Mısır’da toplamaya başlamışlardı. Deniz piyade tümeni Portsait’te diğer birlikler İskenderiye’de bulunuyordu.

İlk kademede toplanan savaş gücü, 80 bine yakındı. Ve 84 gemi ile hareketleri şöyle düzenlenmişti:

Mısır kuzeyindeki toplanan kuvvetler, miktarının öğrenilmesi, hedefini de ortaya çıkarmıştı. Müttefikler Türk kuvvetlerini Boğazlar bölgesine tutmak, Rusların işini kolaylaştırmak ve Mısır’ı korumak istiyorlardı. Toplanan kuvvetler çıkarma eğitimi yapıyor ve komutanlar, beraber çalışmanın ilerde çıkacak güçlükleri karşılama bakımından yararlanıyordu.

ÇANAKKALE VE GELİBOLU’DA TÜRK KUVVETLERİ VE İKİ TARAFIN HAZIRLIKLARI

İngiliz ve Fransızların Bozcaada ve Limni’de toplandıkları öğrenilmişti. Düşman gemileri Saros Körfezi’ndeki küçük adalar bölgesine gelerek keşifler yapıyor, Rumlarla gizli haberleşmelerle kuvvetleri öğrenmek istiyorlardı. Bunlardan birkaçı da Üçüncü Kolordu birlikleri tarafından casusluk suçu ile yakalanmıştı.

Bu devrede Boğaz kıyılarının savunması 3’üncü Kolorduya verilmişti. Bu kolordu Yanya kahramanı olarak tanınan Esat (Bülkat) Paşa’nın komutasında Tekirdağ’da seferberliğini yapmış, 8’inci Tümenini Şam’a gönderdikten sonra yeniden 19’uncu Tümeni kurmuştu. Kolordu, 24 Martta Birinci Ordu Kumandanlığından yeni kurulan 5’inci Ordu Komutanlığına gelen Liman von Sanders‘in emirlerine uyarak tümeniyle Gelibolu’ya, 19’uncu Tümeni ile de Eceabat’a gelmiş bulunuyordu.

9 Nisan, Kolordu: 7, 9, 19’uncu Tümenlerden, topçu ve bağlı birliklerden kurulmuş bulunuyordu.

7’nci Tümenin kuruluşunda 19, 20 ve 2l’inci Piyade Alayları,

9’uncu Tümenin kuruluşunda 25, 26, 27’nci Piyade Alayları,

19’uncu Tümenin kuruluşunda 57, 72, 77’nci Piyade Alayları,

görev almışlardı.

23 Nisan 1915‘te üç İngiliz uçağı, kendilerinin çıkarmayı tasarladığı bölgeye yakın olan Eceabat’ı ve oradaki birlikleri bombalıyordu. Burada dört er kaybetmiş, dokuz yaralı vermiştik. Bu bölgeye önem verilmesi gerektiğini anlayan Başkomutanlık, İstanbul’dan 3’üncü Tümen ile Beyoğlu Jandarma Alayını da 5’inci Ordu emrine vermişti. Düşmanın hareketleri hakkında çok değişik bilgiler alınıyordu. Kıbns’ta toplanan kuvvetlerle Mersin ve Suriye kıyılarına bir çıkarmanın da planlandığı ileri sürülüyordu. İngiliz haberalma örgütü Türk gücünü dağıtmak için elinden gelen gayreti geri bırakmıyordu.

3’üncü Kolordu, düşmanı karaya çıkarmamak, onu kıyıda bütün gücü ile yok etmek kararındaydı. Fakat ordu komutanı, Anadolu kıyılarını çıkarmaya daha elverişli görüyor, burayı kuvvetlendirmek amacı ile Başkomutanlığın gönderdiği 3’üncü Tümen ile Beyoğlu Jandarma Alayını buraya göndererek, buradaki 11’inci Tümenle beraber 15’inci Kolorduyu meydana getirdi.

Ordu komutanı, Bozcaada’nın Anadolu kıyılarına yakın olması, önemli tabyaların burada bulunmasını önce sürerek düşmanın Boğaz’ı buradan susturmak isteyeceğini hesaplıyordu.

Seddülbahir ve kuzey kıyıları ordu komutanı için ikinci derecede bir önem taşıyordu. Bu bakımdan kıyıların gözetleme ile yetinilerek kuvvetli ihtiyatların çıkarmaları karşı taarruzlarla atacak bir savunma düzeninde tertiplenmesini istiyordu.

İngilizler ise, hiç de ordu komutanı gibi düşünmüyorlardı. Onların görüşüne göre Anadolu kıyıları fazla dağlık, kıyıda bataklıklar vardı. Bu bakımdan Gelibolu’da Seddülbahir bölgesinin çıkarma yerleri yeterince müsaitti. Ayrıca bu bölgede Kabatepe, Arıburnu, Suvla, Saros gibi diğer çıkarmaya oldukça elverişli bölgeler de bulunuyordu.

İngiliz ve Fransız Kuvvetleri Komutanı Hamilton, bölgeyi uzun uzun etüt ettikten ve bir kurmay çalışmasından sonra asıl kuvvetleri Seddülbahir’e yani yarımadanın ucuna çıkarmak istiyordu. Ayrıca Kabatepe kuzeyine çıkaracağı kuvvetlerle Türkleri buraya çekmek isteyecekti.

Fransızlar ise bu görüşe katılmıyordu. Onlar Boğaz’ı daha gerilerden dolaşarak çökertmek davasında idiler. Fransız generaline göre, Edremit kıyılarına çıkılarak Balıkesir-Bandırma yönünden gelişecek bir taarruzun daha doğru olacağı ve bu bölgedeki azınlıklardan da faydalanılacağı kanısı idi.

Bu çok kuvvet isteyen bir plandı. Fransız Genelkurmayı da bu düşünceye yanaşmamış, Beşike limanına bir çıkarma yapmayı daha uygun bulmuştu.

Bu hazırlıklar Balkanlara da umut aşılamaktaydı. Sırplar Avusturyalılara karşı bir direnme gücü kazanacaklarını düşünürken, Yunanlılar İzmir’i ele geçirmek hevesiyle bir tümenle donanmalarını İngilizlerin emrine vermek istiyordu. Fakat Bulgarlar Balkan Savaşı sonu kendilerine oynanan oyunu çok iyi bildikleri için, kendilerini kazanmak isteyen İtilaf Devletlerine yanaşmıyordu. Ruslar da Sırplara duyduğu sempatiyi, Boğazlara el atma korkusuyla Bulgarlardan esirgiyordu. İtilaf Devletleri harcadıkları çaba sonu, Adriyatik kıyılarını vadederek İtalya’yı Avusturya ve Almanlardan koparmışlardı.

Ruslar Müttefiklerinin gözlerini Boğazlara bir an önce çevirmek için 28 ve 29 Mart’ta Karadeniz Boğaz’ı tahkimatını bombardıman ettirmişlerdi. Odesa’da bir kolordu hazırladıkları halde Yavuz’dan çekinerek bir çıkarmaya girişemiyorlardı. Rus amirali Eberhart, İtilaf Devletleri donanması, Çanakkale’yi geçip Marmara’ya girildiği zamanı çıkarma için uygun bir zaman olarak bildiriyordu. [2]

DİPNOTLAR

[1] Esat Paşa’nın Çanakkale Savaşı Hatıraları, Yayına Hazırlayanlar: İhsan ILGAR-Nurer UĞURLU, Örgün Yayınevi, İstanbul, 2004, s. 5-6

[2] A. g. e., s. 29-41