Osman YAVUZ

Kastamonu Merkez İlköğretim Okulu Müdür Yardımcısı-Sosyal Bilgiler Öğretmeni, elyakut@gmail.com

Yrd. Doç. Dr. Kemal KOÇAK

Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi Ana Bilim Dalı (E) Öğretim Üyesi, drkkocak@gmail.com

ÖZET

Alan araştırması niteliği taşıyan bu çalışma; araştırmanın tasarımı, bulgular ve yorumlar, sonuç ve teklifler olmak üzere 3 ana bölümden oluşmuştur.

Bu araştırmanın amaçları;

a)           İlköğretim 6. sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesini işleyen Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin, ünitenin amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkındaki görüşlerini ortaya koymak.

b)           İlköğretim Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesini işleyen 6. sınıf öğrencilerinin ünitenin amaç ve hazırlanacak davranışları doğrultusunda geliştirilecek başarı testine verdikleri cevaplara göre amaçların kazanılmışlık düzeyi hakkındaki durumlarını ortaya koymak.

c)           İlköğretim 6. sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkında ortaya çıkan öğretmen ve öğrenci görüşlerini karşılaştırmak ve sonuçları arasında bir fark oluşursa bunun sebeplerini ortaya koymaktır.

d)           İlköğretim 6. sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesini işleyen Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin, ünitenin amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkındaki görüşleri üzerinde “mesleki kıdem, branş, hizmet içi eğitim durumu ve hizmet içi eğitim süresi” değişkenlerinin etkisini ortaya koymak.

e)    İlköğretim Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesini işleyen 6. sınıf öğrencilerinin ünitenin amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkındaki görüşleri üzerinde “Cinsiyet, anne – baba durumu, kardeş sayısı, anne – baba iş durumu, okulun bulunduğu yer, okulun öğretim durumu, annenin eğitim durumu, babanın eğitim durumu, evde bulunan aletler, evde bulunan aletlerin eğitim amaçlı kullanımı ve eğitim amaçlı kullanılan aletlerin türü”  değişkenlerinin etkisin ortaya koymak.

Bu araştırmada kullanılacak bilgileri toplamak üzere, öğretmenlere 6`ncı sınıf Sosyal  Bilgiler “Türkiye Tarihi” ünitesine ait amaç ve bu amaçları tanımlayan davranışlara göre likert tipi anket hazırlanmıştır. Hazırlanan bu anketlerde “Branş, mesleki kıdem, hizmet içi eğitim durumu ve hizmet içi eğitim süresi” değişkenlerine yer verilmiştir. Bu değişkenlere göre öğretmenlerin görüşleri arasında anlamlı bir farkın olup olmadığına bakılmıştır. Öğrenciler için 6`ncı sınıf Sosyal Bilgiler “Türkiye Tarihi” ünitesine ait amaç ve bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyini ölçen soruların bulunduğu başarı testi hazırlanmıştır. Hazırlanan başarı testlerinde “Cinsiyet, kardeş sayısı, okulun öğretim durumu, okulun bulunduğu yer, anne – baba durumu, annenin eğitim durumu, babanın eğitim durumu, anne – babanın iş durumu, evde bulunan âlet, evde bulunan âletlerin eğitim amaçlı kullanımı, eğitim amaçlı kullanılan âletin türü” değişkenlerine yer verilmiştir. Bu değişkenlere göre öğrencilerin görüşleri arasında anlamlı bir farkın oluşup oluşmadığına bakılmıştır.

Veri toplama araçları (anketler) 2003 – 2004 eğitim – öğretim yılında Kastamonu ilinde eğitim-öğretime açık bulunan 115 ilköğretim okulunda görev yapan Sosyal Bilgiler Öğretmenlerini (92 kişi) ve bu okullar arasından sistematik örnekleme yöntemiyle seçilen 39 ilköğretim okulunun birer şubesinde öğrenim gören 6`ncı sınıf öğrencilerine (1001 kişi) uygulanmış ve elde edilen bulgular bilimsel araştırma yöntemine uygun yorumlanmıştır.

Araştırmanın sonuçları;

Öğretmen görüşlerine göre “Türkiye Tarihi” ünitesi amaçlarından “2, ,4, 7, 9, 10, 11, 12 ve 14’üncü “amaçların “Orta”, “1, 5, 6 ve 13’üncü” amaçların “Çok” derecede kazandırıldığı,

Öğrenci görüşlerine göre “1b, 2, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 12 ve 13’üncü” amaçların “Orta” , “1a, 3, 6, 11 ve 14’üncü amaçların “Çok” derecede kazanıldığı tespit edilmiştir.

Öğretmen görüşleri arasında değişkenlere göre (Branş, mesleki kıdem, hizmet içi eğitim durumu ve hizmet içi eğitim süresi)anlamlı fark olduğu, öğrenci görüşleri arasında değişkenlere göre (Cinsiyet, kardeş sayısı, okulun öğretim durumu, okulun bulunduğu yer, anne – baba durumu, annenin eğitim durumu, babanın eğitim durumu, anne – babanın iş durumu, evde bulunan âlet, evde bulunan âletlerin eğitim amaçlı kullanımı, eğitim amaçlı kullanılan âletin türü) anlamlı fark olduğu görülmüştür.

Buna göre “Türkiye Tarih” ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyini öğretmenin nitelikleri ile öğrencilerin sosyoekonomik özelliklerinin etkilediği anlaşılmaktadır.

SUMMARY

This study, as a field research, consists of  3 main chapters as: Designing and Defining Research (method on research), Findings and Comments, Conclusion and Suggestions.

The aims of this research are as follows;

a)   To determine how much achieved, The Social Sciences teachers performing on “Unit:Türkiye History” think, the goals of this unit’s acquiried-level.

b)   To determine the acquired-level of goals of “Unit:Türkiye History” of “Social Sciences Lesson”.

c)   To compare the teachers’ and the students’ sights about the acquired-level of goals of  “Unit:Türkiye History” in “Social Sciences Lesson” and if there is/are some differences between their sights; to put forward the reason.

d)   To put forward the effects of variables: “occupational seniority, field of occupation, in-service training status, in-service training time”  about teachers’ opinion who are performing “Unit:Türkiye History” in “Social Sciences Lesson” .

e)   To put forward the effects of variables:”gender, parents’ situation, number of sister and brother, parents’ occupational status, where the school is, the instruction of school, educational background of mother, educational background of father, tools and machinery in home, educational use of tools and machinery in home and the kind of educational use of tools and machinery in home” regarding to students’ sights on acquired-level of goals of “Unit:Türkiye History” in “Social Sciences Lesson”.

To collect these datas will be used for this research, there had been prepared a likert tip poll for teachers performing “Unit:Türkiye History” in “Social Sciences Lesson” which this poll also defines goals and student behaviours for goals.

Data collection tools (polls) applied for 92 Social Sciences teachers who work in 115 different Primary School and for 1001 6.th grade students at one department of 39 Primary Schools who were chosen by sistematical sampling from these 115 school, then findings interpreted in harmony with scientific method.

As a conclusion ;

It is seen regarding to teachers’ sights ; the 2^nd, 4^th, 7^th, 9^th, 10^th, 11^th,12^th and 14^th goals of Türkiye History Unit are achieved as medium-level, beside the goals 1^st, 5^th, and 13^th in high-level.

It is determined the 1^st(b), 2^nd , 4^th,5^th, 7^th, 8^th,  9^th, 10^th, 12^th and 13^th goals of Türkiye History Unit are achieved as medium-level, beside the goals 1^st(a), 3^th , 6^th,  11^th and 14^th in high-level.

It is seen that there are significant difference between teachers’ sights regarding to variables (occupational seniority, field of occupation, in-service status, in-service training time) and similarly there are significant difference between students’ sights regarding to variables (gender, parents’ situation, number of sister and brother, parents’ occupational status, where the school is, the instruction of school, educational background of mother, educational background of father, tools and machinery in home, educational use of tools and machinery in home and the kind of educational use of tools and machinery in home).

Finally, it is determined; the acquired-level of goals of Unit:Türkiye History is effected by teachers’ quantity who are performing this unit and by students’ socio-economic status.

ÖNSÖZ

Gazi üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Programının gereği olarak hazırlanan bu çalışma “İlköğretim okulu 6’nci sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin” araştırılmasına yöneliktir.

Bu amaçla 2003 – 2004 eğitim öğretim yılında okutulan ilköğretim okulu 6’nci sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları ve Sosyal Bilgiler öğretim programında “Türkiye Tarih” ünitesi ile ilgili amaç ve davranışlar taranmış ve bunlara bağlı olarak öğretmen anketi ve öğrenci başarı testi hazırlanmıştır.

Ayrıca 1929’dan günümüze kadar ilkokul, orta okul ve ilköğretim okulu Tarih, Sosyal Bilgiler, Millî Tarih ders programları ve ders kitapları taranmış ve ilgili konunun nasıl işlendiğine bakılmıştır.

Kastamonu ilinde eğitim – öğretime açık olan 115 ilköğretim okulundan sistematik örneklemle seçilen 39 okulda okuyan birer 6’nci sınıf şubesi öğrencilerine (1048 kişi) ve bu okulların tamamında çalışan Sosyal Bilgiler öğretmenlerine (97 kişi) ilgili anket ve başarı testi uygulanmıştır. Uygulanan veri toplama araçlarından elde edilen sonuçlar bilimsel araştırma yöntemine göre yorumlanmıştır.

Bu çalışmanın Sosyal Bilgiler Eğitimi alanında yapılan çalışmalara bir katkı sağlayacağı umut edilmektedir.

Bu araştırmanın her safhasında bilgi, deneyim, sabır ve nezaketiyle her zaman yanımda olan ve yardımlarını esirgemeyen danışmanım Yrd. Doç. Dr Kemal KOÇAK beye teşekkürü bir borç bilirim.

Veri toplam araçlarının uygulanmasında anlayış ve katkılarını esirgemeyen Sosyal Bilgiler Öğretmeni Hüseyin GEÇİT, Mustafa ATEŞ, Ahmet ZAYIFOĞLU ve Kastamonu Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği 4’üncü sınıf öğrencilerine teşekkür ederim.

Verilerin bilgisayara girilmesi, düzenlenmesi istatistik çalışmalarını yapılması ve yazılması aşamasında bana gece gündüz demeden yardım eden vefakâr arkadaşlarım Mehmet Emin YOLUK ve Ulviye YELEĞİN’e teşekkürlerimi sunarım.

Yüksek Lisan Programına başlamamdan tez aşamasının sonun kadar yardımlarını gördüğüm hocalarım, amirlerim ve dostlarım sayın Yrd. Doç Dr. B. Ünal İBRET, Yrd. Doç. Dr. M. Serhat YILMAZ, Kastamonu Milli Eğitim Müdürü Yusuf SEZER, Müdür yardımcıları Mehmet KÖSE, Coşkun DEMİR, İhsangazi Kaymakamı Aydın BÖRÜ, İhsangazi İlçe Milli Eğitim Müdürü Kenan DERELİ, İhsangazi Lisesi Müdür vekili İ. Feyzi DEĞER, Muhittin YÜKSELOĞLU, Adem KATRANCIOĞLU, Tahir KAHRAMAN, Süleyman KILIÇ, Güngör SAKÇI, Mustafa GİDER, Elyakut İlköğretim Okulu Müdürü Harun KARAŞABANOĞLU ve Müdür Yardımcısı Mehmet MADEN’e İlçe milli eğitim müdürlerine, okul müdürlerine, Sosyal Bilgiler Öğretmenlerine berber çalıştığım tüm öğretmen ve öğrenci arkadaşlarıma teşekkür ederim

Bütün Yüksek Lisans çalışmalarında anlayış, sabır ve gayretini esirgemeyen, bana her anda moral veren eşim Şennur YAVUZ ve çocuğum Aybike YAVUZ’a ve diğer aile bireylerine teşekkür ederim.

Araştırmanın; eğitimi etkileyen ve eğitimden etkilenen kişi, kurum ve kuruluşlara yararlı olması, geniş kapsamlı doktora çalışmalarıyla tamamlanması dileğiyle!..

Ankara, 2005                                                                Osman YAVUZ

BİRİNCİ BÖLÜM

Araştırmanın bu bölümünde; Problem Durumu, Araştırmanın Amacı, Araştırmanın Önemi,  Problem Cümlesi,  Alt Problemler, Varsayımlar, Sınırlılıklar, Tanımlar, Araştırma Yöntemi üzerinde durulmuştur.

1. Problem Durumu

Birey ve toplum; sosyal, ekonomik ve kültürel bakımlardan sürekli bir değişme içinde, çeşitli ve karmaşık sorularla karşı karşıya bulunmaktadır. Bireyin ihtiyaçları ile toplumun beklentileri arasında dengenin sağlanabilmesi, insana gerekli bilgi ve tutumları kazandırmakla mümkündür. Sosyal bilimler,  kişinin içinde yaşadığı topluma ahenkli uyumunu gerçekleştirecek bilgi, beceri ve tutum kazanma ihtiyacını karşılayacak amaçlara öncelik vermektedir.

Günümüzde sosyal bilimler; değişme, gelişme ve yenileşmenin bilimi olarak tanımlanmaktadır. Buna göre sosyal bilimlerin değişmeye açık olması; sosyal, kültürel, ekonomik ve politik gelişmeleri incelemesi gereklidir.

Eğitimin gelişmesi sonucu, sosyal bilimlerin uygulama alanı olarak sosyal bilimler öğretimi ile sosyal bilgiler öğretimi ortaya çıkmıştır. Sosyal bilimler alanındaki teorik ve bilimsel gelişmelerin eğitim sürecinde ele alınarak bireyin toplum içinde gelişmesini ve yetiştirilmesini amaçlayan sosyal bilgiler kavramı ülkemizde ilköğretim düzeyinde kullanılmaktadır.

Sosyal bilgiler ders olarak 1968 – 1969 öğretim yılında ilkokullarda 1975 – 1976 öğretim yılında da orta okullarda okutulmaya başlanmıştır. İlköğretim okullarının 4 ve 5. sınıflarında   ( ilkokullarda ) sosyal bilgiler dersi günümüzde de devam etmesine rağmen 6 ve 7. sınıflarda   (orta okullarda) 1985 – 1986 öğretim yılından itibaren kaldırılmıştır. Orta okullarda Sosyal Bilgiler dersinin yerini Millî Tarih, Millî Coğrafya ve Vatandaşlık Bilgisi dersleri almıştır.

4306 sayılı kanunun öngördüğü 8 yıllı ilköğretim uygulaması gereğince ilköğretim okulları 4,5,6 ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı 1998 – 1999 öğretim yılından itibaren uygulamaya konulmuştur. Böylece, İlkokul 4 ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı, Orta Okul Millî Tarih Programı ve Orta Okul Millî Coğrafya Programı; 1997 – 1998 öğretim yılı sonunda ilköğretim okullarında uygulamadan kaldırılmıştır.

Sosyal Bilgiler dersinin niteliği, 1968 – 1969 öğretim yılından bugüne kadar bazı çevrelerce tam olarak kavranamamış, bu yüzden değişik anlayışlar ortaya çıkmıştır. Bazı kesimler Sosyal Bilgileri yalnıza Yurttaşlım Bilgisi anlamında kullanmış; bazıları Tarih, Coğrafya ve Yurttaşlık Bilgisinin birleştirilmesi olarak görmüş; bazıları da insan topluluklarının organizasyonuna  ilişkin bilgiler olarak kabul etmiştir.( KOÇAK, 2002: 135)

Sosyal Bilgiler şöylece tanımlanmaktadır:

Sosyal Bilgiler ( Toplum Bilgileri ), “Öğrencileri toplumsal yönden eğitmek, onlara içinde yaşadıkları toplumun yönetim düzenini, ekonomik özellikleri, geçmişi üzerinde gerekli bilgi ve anlayışları kazandırmak, yurttaşlığın hak ve görevlerini kavratmak amacıyla ilk ve orta okullarda okutulan konuları genellikle tarih, coğrafya, ekonomi ve hukuk gibi bilim dallarından yararlanılarak seçilen derstir (OĞUZKAN, 1981:150 ).

Türk Milli Eğitiminden sorumlu yetkililer çağdaş topluma olumlu bir tavır takınma ihtiyacı duymuşlar ve yapıcı düşüncelerle, Türk toplumunun bireylerini gelecekteki sosyal hayat rolleri için hazırlamak üzere eğitim öğretim programları geliştirmişlerdir. Bilim ve teknoloji, sosyal yapı, aile ve iş hayatı gibi alanlarda meydana gelen değişiklikler, Türk toplumunun ihtiyaçlarını ve Türk Milli Eğitiminin amaçlarını etkilemektedir. Bu etkileme eğitim sisteminde düzenlemeler yapılamasını gerekli kılmaktadır. Yapılan düzenlemeler programlarla kesinlik kazanmaktadır.

Eğitimde meydana gelen değişmelerin ve yapılan araştırmaların sonuçları programlar aracılığıyla okullara ( öğrenci / bireylere ) ulaştırılır. Programlar ulaşılacak hedefleri ve bu hedeflere varabilmek için seçilecek ve belli ilkelere göre düzenlenecek muhtevayı, uygulanacak yöntemi destekleyecek araçları (ders kitapları) ve hedeflere ne dereceye kadar ulaşıldığını gösteren değerlendirme kriterlerini kapsar. Eğitim – öğretim programlarının uygulanabilirliliği, programı uygulamakla yükümlü yönetici, öğretmen ve müfettişlerin, bu konudaki anlayış, tutum, bilgi, beceri ve davranışlarının kısacası niteliklerinin yeterliliği ile doğru orantılıdır.                     ( KOÇAK,2002:135 )

Programların ana çatısını amaç ve amacın kazanılıp kazanılmadığını gösteren davranışlar oluşturmaktadır. Programda amaçları veren kişi konumunda öğretmen amaçları alan kişi konumunda ise öğrenci vardır. Program üzerinde her hangi bir çalışma yapılacaksa bu iki unsurun görüşlerinin alınması ve karşılaştırılması şarttır.

Milli Eğitim Temel Kanununun temel ilkelerinden biri olan bilimsellik ilkesinde şunlar yer alır. “ Her derece ve türdeki ders programları ve eğitim metotlarıyla ders araç ve gereçleri, bilimsel ve teknolojik esaslara ve yeniliklere, çevre ve ülke ihtiyaçlarına göre sürekli olarak geliştirilir.

Eğitimde verimliliğin arttırılması ve sürekli olarak gelişme ve yenileşmenin sağlanması bilimsel araştırma ve değerlendirmelere dayalı olarak yapılır.

Bilgi ve teknoloji üretmek ve kültürümüzü geliştirmekle görevli eğitim kurumları gereğince donatılıp güçlendirilir; bu yöndeki çalışmalar maddi ve manevi bakımdan teşvik edilir ve desteklenir.”

Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi ve özel ilköğretim kurumlarının kuruluş, görev ve işleyiş ile ilgili yöntem ve ilkeleri düzenleyen “ Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde” “ Ölçme ve Değerlendirmenin Esasları” şöyle belirlenmiştir.

Ölçme ve Değerlendirmenin Genel Esasları

Madde 32 — Öğrenci başarısının ölçme ve değerlendirilmesinde aşağıdaki esaslar gözetilir:

a) Ders yılı, ölçme ve değerlendirme bakımından birbirini tamamlayan iki yarıyıldan oluşur.

b) Başarının ölçülmesinde ve değerlendirilmesinde okul ve ders programlarında belirtilen özel ve genel amaçlar, davranışlar, açıklamalar ile konular esas alınır.

c) Ölçme ve değerlendirmede okul il ve ülke çapında birlik sağlanır. Değişiklik (21.10.2004 25620 sayılı R.G.)

d) Öğrenci başarısı, derslerin özelliklerine göre yazılı ve uygulamalı sınavlar ile sözlü, ödev veya projelerden alınan notlar esas alınarak tespit edilir.

e) Öğrencilerin ders, ödev, işlik, uygulama, lâboratuar çalışmalarına ve sınavlara katılmaları zorunludur.

f) Değerlendirmede 5’lik not sistemi kullanılır.

g) Öğrencinin başarısını belirlemek amacıyla hazırlanan ölçme araçlarında; sadece bilginin ölçülmesine değil kavrama, kendini ifade edebilme, yorumlayabilme, uygulama, analiz-sentez ve değerlendirme düzeyinde edindikleri davranışların da ölçülmesine ağırlık verilir.

Öğrencilerin öğrenme özelliği, ilgi, tutum ve benlik tasarımı gibi psikolojik özellikleri belirlenir. Öğrencilerin bu özelliklerinin belirlenmesinde ilgi envanteri, tutum ve benlik tasarımı ölçekleri gibi ölçme araçlarından da yararlanılır.

h) Öğrencilerin, edindikleri bilgi, beceri, görüş, tutum ve davranışlarda oluşan kazanımlara ne ölçüde ulaştıklarını ölçmek için değerlendirme yapılır.

ı) Öğrencileri değerlendirirken ölçme sonuçları ile birlikte, öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılımı, bilimsel tutum ve davranışları, gözlem yapma, araştırma-inceleme, bilimsel düşünme, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir zenginlikleri, sorumluluk alma, ekip çalışmalarına yatkınlıkları, edindiği bilgi ve bulguları paylaşabilme ve benzeri birçok gözleme dayalı öğrenci etkinliğine de değerlendirmede yer verilir.

i) Öğrenci başarısının ölçülmesinde kullanılan ölçme araçları geçerlilik, güvenirlilik, objektiflik, örnekleyicilik, kullanışlılık, ayırt edicilik özelliklerine sahip olmalıdır. Ölçme ve değerlendirmede az sorulu-uzun cevaplı veya çok sorulu-kısa cevaplı yazılı, çoktan seçmeli, tamamlamalı, eşleştirmeli ve doğru-yanlış sınav araçları ile gözlemler, hazırlık ve alıştırma çalışmaları, ödevler, projeler ve benzeri araçlara yer verilir. Sınav araçlarına cevap anahtarı hazırlanır.

j) Bir dersin yarıyıl notu ile yıl sonu notu hesaplanırken, bölme işlemi virgülden sonra iki basamak yürütülür, yarım ve yukarısı tama yükseltilir.

k) Notlar öğretmenin not defterine rakamla, diğer belgelere rakam ve yazı ile yazılır

l) Öğrenci başarı düzeyinin ölçülmesi ve eğitim öğretimde verimlilik düzeyinin yükseltilmesi amacıyla ülke genelinde Bakanlıkça merkezi sınavlar yapılıncaya kadar  6, 7 ve 8 inci sınıflarda bütün öğrencilerin katılımıyla Türkçe, Matematik, Sosyal Bilgiler ve Fen Bilgisi derslerinden mayıs ayı içinde il genelinde Valiliklerce başarı değerlendirme sınavları yapılabilir. Sınavda dereceye giren öğrenciler Valilikçe ödüllendirilir. Değişik. (21.10.2004 25620 sayılı R.G.)

Sosyal Bilgiler Dersinin genel amaçlarından Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarıyla ilgili olanlar aşağıda sıralanmıştır.[1]

Öğrenciler Bu Derste :

A ) Vatandaşlık görevleri ve sorumlulukları yönünden ;

1. Ailesine, milletine, vatanına, Atatürk inkılâp ve ilkelerine bağlı, çalışkan, araştırıcı, özverili, erdemli, girişimci, iyi insan, iyi vatandaş olarak yetişirler
2. Türk milletinin dünya tarihindeki önemini, milletler ailesi içindeki onurlu geçmişini ve yerini, insanlığa yaptıkları hizmetleri kavrayarak büyük bir milletin evlatları olduklarını anlar, milletin geleceğine olan güvenlerini arttırır ve Türk milletinin ülküsünü geçekleştirmek için fedakârlığı göze alabilecek bir karakter kazanırlar.
3. Türk Milletinin zekâ ve kabiliyetini, çalışkanlığını, ilim ve sanatseverliğini, estetik zevkini, insanlık duygusunun yüceliğini benimseyerek bu üstün özellikleri davranış haline getirirler.
4. Tarihte milletimize ve insanlığa hizmet etmiş olan Türk büyüklerini tanır; tarihi olaylara yön veren kişilerin yerinde ve zamanında gösterdikleri ileri görüşlülük, yüksek kavrayış, cesaret, fedakârlık ve kahramanlıklarını tarihin akışını nasıl etkilediğini kavrar.
5. Bugünkü uygarlığın geçmişin bir eseri olduğunu kavrar; bu uygarlıkta Türk milletinin hizmetini ve payını anlayarak Atatürk’ün direktifleri uyarıca “ Milli kültürümüzü çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkarma” yolunda her fedakârlığı göze alabilme bilincini kazanırlar.
6. Bugünü daha iyi değerlendirebilmeleri için geçmiş çağlardaki sosyal ekonomik ve siyasi olayların neden ve sonuçlarını günümüzle kıyaslama yaparak düşünme, araştırma ve akıl yürütme yeteneği geliştirirler.
7. Çevresindeki eski, yeni sanat ve kültür eserlerini, müze ve anıtlar gibi milli değerlerimizi tanır; onları korumak gerektiğini öğrenirler.

C ) Çevreyi, yurdu ve dünyayı tanıma yetenekleri yönünden;

1. Plan, kroki, harita ve grafik bilgileri kazanarak onlardan yararlanabilir hale gelirler.

Ç ) Ekonomik yaşama fikrini ve yeteneklerini geliştirmek yönünden;

1. İnsan topluluklarının yaşama şekillerini ve geçinme yollarını inceler ve bunlar arasındaki ekonomik ilişkileri öğrenirler.
2. Turizmin anlamını özellikle yurdumuz için önemini kavrarlar.

(M.E.B.Talim ve Terbiye Kurulu, 02.04.1998;62 karar, Nisan 1998; 2487 Tebliğler Dergisi )

Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Sosyal Bilgilerin Genel ve Ünitelerin Özel Amaçları yer almasına rağmen ünitelerin özel amaçlarının hangi davranışlara dayanılarak gözleneceği sorusu cevapsız bırakılmıştır. Yani kısacası özel amaçlar tanımlanmamıştır. Bu konuda yalnızca Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalı Öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Kemal KOÇAK’ın öğrencileri ile birlikte hazırladığı ve derslerinde kullandığı “ İlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Özel Amaç ve Davranışlar” dışında ilgili kişi, kurum ve kuruluşlarca her hangi bir çalışma ya da düzenleme yapılmamıştır. Amaçların tanımlanması işi öğretmenlerini inisiyatifine bırakılmıştır. Şu da bir gerçektir ki amacın tanımlanabilirliliği öğretmenin niteliklerinin yeterliliği ile orantılıdır.

Programın uygulamaya konulduğu 1989 – 1999 öğretim yılından bun güne kadar Sosyal Bilgiler dersinin özel (ünite ) amaçlarının ne derecede gerçekleştiği kazanıldığı konusunda her hangi bir bilimsel araştırma yapılmamıştır. ( Bu yargı YÖK tez listesi ve Milli Eğitim Bakanlığı EARGED destek araştırmaları listesiyle sınırlıdır) Yapılan literatür taramasında genel amaçların değerlendirilmesi konusunda bir çalışmaya rastlanmıştır. Bu çalışmada Yrd. Doç. Dr. Kemal KOÇAK tarafından Kastamonu il merkezi örnekleminde yapılan çalışmadır.(KOÇAK,2002: 135 – 162)

Sosyal Bilgiler üniteleri içinde yer alan “Türkiye Tarihi” ünitesinin özel amaçlarının kazanılmışlık düzeyine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşlerine dayalı her hangi bir bilimsel çalışmanın yapılmamış olması bu çalışmanın bilimsek bir araştırma olduğunu göstermeye yeterlidir.

2. Araştırmanın Amacı

İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesinin amaçlarının kazanılmışlık düzeyini konu alan bu araştırmanın amacı, mevcut imkânlar göz önüne alınarak aşağıdaki gibi tespit edilmiştir.

e)           İlköğretim 6. sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesini işleyen Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin, ünitenin amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkındaki görüşlerini ortaya koymak.

f)            İlköğretim Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesini işleyen 6. sınıf öğrencilerinin ünitenin amaç ve hazırlanacak davranışları doğrultusunda geliştirilecek başarı testine verdikleri cevaplara göre amaçların kazanılmışlık düzeyi hakkındaki durumlarını ortaya koymak.

g)          İlköğretim 6. sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkında ortaya çıkan öğretmen ve öğrenci görüşlerini karşılaştırmak ve sonuçları arasında bir fark oluşursa bunun sebeplerini ortaya koymaktır.

h)           İlköğretim 6. sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesini işleyen Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin, ünitenin amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkındaki görüşleri üzerinde “mesleki kıdem, branş, hizmet içi eğitim durumu ve hizmet içi eğitim süresi” değişkenlerinin etkisini ortaya koymak.

i)            İlköğretim Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesini işleyen 6. sınıf öğrencilerinin ünitenin amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkındaki görüşleri üzerinde “Cinsiyet, anne – baba durumu, kardeş sayısı, anne – baba iş durumu, okulun bulunduğu yer, okulun öğretim durumu, annenin eğitim durumu, babanın eğitim durumu, evde bulunan aletler, evde bulunan aletlerin eğitim amaçlı kullanımı ve eğitim amaçlı kullanılan aletlerin türü”  değişkenlerinin etkisini ortaya koymak.

3. Araştırmanın Önemi

Programın  ( amaçlar – hedefler ) hazırlanması kadar, daha da önemlisi programın uygulanmasıdır. Program, bir takım maddelerden meydana gelen cansız, hareketsiz, doğrudan doğruya öğrencileri etkilemekten uzak yazılar bütünüdür. Programa canlılık veren, onu etkili hale getiren ve bir takım yazılar bütünü olmaktan çıkartan çıkararak onu anlamlı kılan öğretmendir.

Programın uygulanabilmesi; amacın önemi, hazırlanması ve tanımlanması, öğrenme yaşantılarının ve öğrenme durumlarının düzenlenmesi konularında yetişmiş nitelikli öğretmenin istihdamı ile orantılıdır.

Programın uygulanabilmesi; yöneticilerin anlayışı ile de orantılıdır. Yöneticinin okuldaki faaliyetleri yönlendirmesi ve programı başarıyla uygulatabilmesi için, programı ve programın dayandığı temelleri en az öğretmen kadar bilmesi gerekir.

Programın uygulanabilmesi; öğretim sistemleri, öğretme yöntemleri, eğitim teknolojisi, çevre ayarlaması ve diğer dersler arasındaki bağlantı dercesine de bağlıdır.

Program geliştirme; var olan programın daha iyi bir duruma getirilmesidir. Program geliştirme çalışmaları, var olan programın daha iyi bir duruma getirilmesi için gösterilen çabalar bütünüdür. Aslında program geliştirme süreklidir. Bir program uygulamaya konulduğu andan itibaren geliştirilmeye muhtaçtır. Programın hata ve noksanlıkları uygulama sırasında ortaya çıkabilecektir. Bunların giderilmesi için belli bir süre beklemek gereksizdir.

Ülkemizde program geliştirme, genellikle 5, 10, 15 yılda bir programların yeniden ele alınması biçiminde anlaşılmaktadır. Bu anlayışta, meydana getirilen programların hiç biri yeniden hazırlanmamakta, daha önceki programa dayandırılmaktadır.

Programın geliştirilebilmesi için, bir takım engelleyici unsurlar bulunmaktadır. Bu engelleyici unsurlar ortada bulunduğu sürece programın geliştirilmesi mümkün değildir. Engelleyici unsurları şöyle sıralayabiliriz:

1. Yönetici ve öğretmenler ile program geliştirmede görevli olan bazı kesimlerde geleneksel olarak (branş taassubu diyebileceğimiz) muhtevaya bağımlılık vardır. Bazı kesimler, var olan muhtevaya pek dokunmak istemedikleri gibi muhtevanın aynen kalmasını, gerekirse ekler yapılması anlayışını savunurlar. Muhtevaya bu kadar aşırı derecede bağlılık program geliştirmeyi güçleştirmektedir.
2. Program geliştirmede görev alanların ortak bir anlayış ve tutuma sahip olmaları gerekir. Program geliştirmede görev alan yönetici, öğretmen ve uzmanlar; eğitim sorunlarına birlikte eğilmeli, sorunlara ve çözüm yollarına aynı yaklaşım içinde olmalıdır. Bu birlik ve beraberlik gerçekleştirilmeden başlanılan program geliştirme çalışmalarının faydalı olacağını söylemek çok zordur. Program geliştirmede görev alanlar, var olan programı çok iyi bilmeli ve birlikte incelemelidir. Mevcut program çok iyi bir şekilde bilinmediği sürece yenisinin geliştirilebileceği şüphelidir.

Bu çalışmada 1998 – 1999 öğretim yılından itibaren ilköğretim okullarında uygulanan Sosyal Bilgiler programının özel (ünite) amaçları üzerinde durulacaktır. Kanaatimiz odur ki programdaki sıkıntıları ortaya çıkarmak için programın genel amaçlarından ziyade programı oluşturan ünitelerin amaçlarını incelemek daha etkili olacaktır.

Bu düşünceyle ele alınan bu çalışmada Sosyal Bilgiler dersinin Tarih ünitelerini ele alınmıştır. Sosyal Bilgilerin tarih ünitelerinden Osmanlı Tarih üzerindeki araştırma ve inceleme çalışmalarında bir hayli mesafe kat edildiği halde Türkiye Tarihi üzerinde yapılan çalışmaların yeterli olmadığı görülmüştür. Anadolu’nun sosyoekonomik ve kültürel bakımdan Türkleşmesinde Anadolu Selçukluları’nın rolünün dün, bugün ve yarın boyutlarında göz ardı edilmesi bilimsel gerçeklere aykırı düşmektedir. Bu konudaki bir takım sorunların çözümü her konuda olduğu gibi ilköğretimdeki eğitim düzeyi ve kalıcılığı ile mümkün olabileceği düşünülmektedir.

Sosyal Bilgiler öğretiminde Türkiye Tarihi ile ilgili sosyoekonomik ve kültürel bakımdan göz ardı edilenlerin bilimsel gerçekler ışığında geçerli ve güvenilir kılınması bu dersi okutan Sosyal Bilgiler Öğretmenleri ile bu dersi okuyan öğrencilerin görüşlerine dayalı bulgu ve yorumların ortaya konulması ile birey ve toplumun bilgi edinme gerçeklerine dayalı bilinç geliştirmesine katkıda bulunacaktır.

4. Problem Cümlesi

İlköğretim 6’ncı Sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

5. Alt Problemler

1. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyine ilişkin öğretmenlerin verdikleri cevaplar arasında anlamlı bir fark var mıdır ?
2. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğretmenlerin mesleki kıdemleri ile görüşleri arasında anlamlı bir fark var mıdır ?
3. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğretmenlerin branşları ile görüşleri arasında anlamlı bir fark var mıdır ?
4. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğretmenlerin aldıkları hizmet içi eğitim durumlarına göre anlamlı bir fark var mıdır?
5. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğretmenlerin hizmet içi eğitime katılma sürelerine göre anlamlı bir fark var mıdır?
6. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyine ilişkin öğrencilerin verdikleri cevaplar arasında anlamlı bir fark var mıdır ?
7. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin cinsiyetlerine göre anlamlı bir fark var mıdır?
8. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin okudukları okulun bulunduğu yere göre anlamlı bir fark var mıdır?
9. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin okudukları okulun öğretim durumuna göre anlamlı bir fark var mıdır?
10. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin anne baba durumlarına göre anlamlı bir fark var mıdır?
11. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin Kardeş sayılarına göre anlamlı bir fark var mıdır?
12. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin annelerinin eğitim durumlarına göre anlamlı bir fark var mıdır?
13. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin babalarının eğitim durumlarına göre  anlamlı bir fark var mıdır?
14. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin anne ve babalarının iş durumuna göre  anlamlı bir fark var mıdır?
15. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin evde bulunan aletlere göre anlamlı bir fark var mıdır?
16. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin evde bulunan aletleri eğitim amaçlı kullanıp kullanmamalarına göre  anlamlı bir fark var mıdır?
17. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin eğitim amaçlı kullandıkları aletlerin türüne göre  anlamlı bir fark var mıdır?
18. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

6. Varsayımlar

Bu araştırmada aşağıda sıralanan varsayımlar kabul edilmiştir.

1. Literatür tarama suretiyle elde edilen bilgiler doğrudur.
2. Bilgi toplama aracı olarak kullanılan anket ve başarı testinin araştırma için yeterli bilgi verebileceği hakkında öğretmen ve öğrenci görüşleri geçerli ve güvenilirdir.
3. Kaynaklardan elde edilen bilgiler araştırmacının görüşünü açıklayacak nitelikte geçerli ve güvenilirdir.
4. Sosyal Bilgiler Öğretmenleri ve 6. sınıf öğrencileri uygulanan anket ve başarı testine doğru ve samimi cevap vermiştir.
5. Seçilen örneklem grubu evreni temsil etmektedir.

7.  Sınırlılıklar

Bu araştırma ile Kastamonu ilinde 2003 –  2004 öğretim yılında eğitim – öğretime açık bulunan 115 ilköğretim okulunda okutulan 6. sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyine ilişkin öğretmen ve öğrencilerin görüşleri belirlenecek, görüşler arasındaki farklar tespit edilecek ve bazı genellemelere gidilecektir.

Araştırma konusunun kapsamlı olması bazı sınırlamaları gerektirmiştir. Bu sınırlamalar aşağıdaki biçimde gerçekleşmiştir.

1. Araştırma, Kastamonu ilinde 2002 – 2003 öğretim yılında eğitim – öğretime açık bulunan İlköğretim Okullarında görevli Sosyal Bilgiler Öğretmenleri ile bu okullarda öğrenim gören 6. sınıf öğrencilerinin; ilköğretim 6. sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesinin amaçlarının kazanılmışlık düzeyine ilişkin görüşleri ile sınırlıdır.
2. Araştırma için literatür tarama ve alan araştırmasından ( anket ve başarı testi) elde edilecek veriler yeterli görülmüştür.

8. Tanımlar

İlköğretim: Kadın ve erkek bütün Türk vatandaşlarının “ millî gayelere uygun olarak bedeni, zihni ve ahlaki gelişmelerine ve yetişmelerine hizmet eden temel eğitim ve öğretimdir.” (222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu, madde 1.).

İlköğretim Okulu : Sekiz yıllık ilk öğrenim veren gündüzlü ve yatılı milli eğitim ve öğretim kurumu.

Sosyal Bilgiler Öğretmeni : İlköğretim okullarının 6-8’inci sınıflarında bir ( Sosyal Bilgiler dersi ) veya bir grup ( Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi, Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ) dersi okutan öğretmen        ( Koçak, 2002:140).

Ders Kitabı : Konuları öğretim programları doğrultusunda hazırlanmış öğretim amacı ile her tür ve derecedeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında kullanılan basılı eserlerden her biri.

Eğitim : Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yolu ile ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme süreci ( ERTÜRK, 1986:187).

Eğitim aracı : Eğitim-öğretim faaliyetlerini etkili ve verimli kılmak amacıyla öğretmen ve öğrencilerin yararlanmaları için hazırlanan yazılı ve basılı, görsel ve işitsel araçlardan her biri.

İlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler Öğretim Programı : 4306 sayılı Kanunun öngördüğü sekiz yıllık ilköğretim uygulaması gereğince ilköğretim okullarının 4, 5, 6 ve 7’inci sınıflarında 1998-1999 öğretim yılından itibaren uygulamaya konulan  öğretim programı ( MEB Talim ve Terbiye Kurulu, 02.04.1998;62 karar, Nisan 1998;2487 Tebliğler Dergisi ).

Öğretme : Herhangi bir öğrenmeyi kılavuzlama veya sağlama faaliyeti.

Kavram : is.1. Bir nesnenin soyut ve genel tasarımı, mevhum, nosyon. 2. fel. Nesnelerin veya olayların ortak özelliklerini kapsayan ve bir ortak ad altında toplayan genel tasarım, mevhum, nosyon ( TDK Türkçe Sözlük, 1988:817).

Olay : is. 1. Ortaya çıkan, oluşan durumu, ilgiyi çeken ve çekebilecek nitelikte olan her türlü iş, hadise, vak’a ( TDK Türkçe Sözlük, 1998:1104 ).

Olgu : is. 1. Bir takım olayların dayanadığı sebep veya bu sebeplerin yol açtığı sonuç, vakıa. 2. fel. Düşünülmüş olanın karşıtı, alınmış olan, gerçek olan, gerçekleşmiş olan, vakıa ( TDK Türkçe Sözlük, 1998:1105 )

Öğrenci : İlköğretim okulu 6’ncı sınıf sosyal bilgiler dersinde Türkiye Tarihi ünitesini işlemiş ve aynı sınıfta öğrenim görmekte olan öğrenci.

Amacın kazanılmışlık düzeyi : Amacı tanımlayan davranışların ne kadar kazanıldığı veya kazanılmadığının; öğretmen ve öğretmen görüşlerine göre ağırlıklı aritmetik ortalama ve % olarak ifadesidir.

1. 9.    ARAŞTIRMA İLE İLGLİ KAYNAKLAR

Bu bölümde; sosyal bilgiler öğretimi, kavram öğretimi, tarih öğretimi, materyal / teknoloji kullanımı ile ilgili araştırma ve yayımlara yer verilmiştir.

9. 1. TEZLER

Keskin (2003) “İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Öğrencilere Tarih Kavramlarının Kazandırılma Düzeyinin Araştırması” başlıklı bir çalışma yapmıştır. Bu araştırma Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Ana Bilim Dalı Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalında yapılmıştır. Araştırmanın amacı; ilkokulda sosyal bilgiler programında öngörülen kavramların öğrencilere hangi düzeyde kazandırıldığını belirlemektir.

Araştırmanın evrenini, 2001 – 2002 öğretim yılında İstanbul iline bağlı 33 ilçede, 1806 resmi ilköğretim okulunda bulunan 5. sınıf öğrencileri ve bu öğrencilerin öğretmenleri oluşturmaktadır. Evrende yer alan 33 ilçeden random (tesadüfen) yöntemiyle 3 ilçe örneklemi oluşturmak için belirlenmiştir. Seçilen bu ilçelerde yer alan ilköğretim okulları tezde verilmiştir.

Araştırmadan elde edilen bulgulardan aşağıdaki sonuçlara varılmıştır:

1. İlköğretim okulları 5. sınıf sosyal bilgiler programında öğretilmesi öngörülen kavramların bilgi basamağındaki kalıcılık anlamlı çıkmıştır. Buna göre, öngörülen kavramları kazandırmak için yapılan eğitim – öğretim etkili olmuştur. Diğer yandan yapılan eğitim – öğretim etkili görünmesine rağmen tam öğrenme alt sınırı olan %70 ve üstüne 39 kavramdan sadece 11’ inde ulaşılmıştır. Programda öngörülen kavramlar, ilgili üniteler işlenirken, uygulama yapılan sınıfların öğretmenleri tarafından kazandırılmıştır. Ancak tam öğrenme modeli göz önüne alındığında sadece 11 kavramda tam öğrenme alt sınırının üstüne çıkıldığı görülmektedir. Bunun nedeni de, ünitelerin analizi yapılmadan, neyin nasıl kazandırılacağı belirlenmeden, kısacası planlı eğitimin gerekleri düzenlenmeden eğitim ve öğretime  gidilmesidir. Kısaca başarı tesadüfe bırakılmıştır.

2. İlköğretim okulları 5. sınıf sosyal bilgiler programında öğretilmesi öngörülen kavramların kavrama basamağındaki kalıcılık düzeyleri anlamlı çıkmıştır. Fakat tam öğrenme alt sınırı olan %70 ile karşılaştırıldığında 11 kavramdan sadece 2’ si tam öğrenme alt sınırının üzerindedir. Bilgi düzeyinde kalıcılık sağlanamadığına göre bir üst basamağı olan kavrama düzeyinde de kalıcılığın sağlanması beklenemez. Çünkü eğitimde aşamalılık söz konusudur. Kavrama düzeyinde ipucu, dönüt – düzeltme ve pekiştirecin kullanılmaması, sosyo – ekonomik şartlar, öğretmenin mesleki formasyonu, zamanın kısıtlı oluşu ve programlı eğitimin gereklerine uyulmaması kalıcılığın sağlanamamasında etkili olabilir.

3. Sosyal bilgiler derslerinde tarih kavramlarını kazanma düzeyi ile cinsiyet değişkeni arasında yapılan ki kare (x²) testi sonucunda 50 kavramdan 34’ünde anlamlı bir ilişki çıkmıştır. Kız öğrencilerin erkek öğrencilere oranla sosyal bilgiler derslerinde tarih kavramlarını kazanma düzeylerinin daha yüksek olduğu söylenebilir.

4. Sosyal Bilgiler derslerinde tarih kavramlarını kazanma düzeyiyle sosyo-ekonomik düzey değişken arasında bir ilişki olup olmadığını sınamak amacıyla ki kare(x²) testi yapılmıştır. Anne mesleği değişkeniyle sosyal bilgiler derslerinde tarih kavramlarını kazanma düzeyi arasında bir ilişki olup olmadığını sınamak amacıyla yapılan ki kare (x²) testi sonucunda elli kavramın on yedisinde anlamlı bir ilişki çıkmıştır.

5.  Sosyal bilgiler derslerinde tarih kavramlarını kazanma  düzeyiyle     öğrenim durumu değişkeni arsında ilişki incelendiğinde tarih kavramlarını kazanma düzeylerinin daha yüksek  olduğu söylenebilir.

6.  Sosyal Bilgiler derslerinde tarih kavramlarını kazanma düzeyiyle mesleki kıdem değişkeni arasında anlamlı bir ilişki çıkmıştır.

7.Sosyal Bilgiler derslerinde tarih kavramlarını kazanma düzeyiyle öğrenim durumu (öğretmen) değişkeni arasında yapılan ki kare (x²) testi sonucunda elli kavramdan kırkında anlamlı bir ilişki çıkmıştır.

Bayazıtoğlu (1991), “İlkokul 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Programında Öngörülen Kavramların Kazandırılma Düzeyi” başlıklı bir çalışma yapmıştır. Araştırma, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde yapılmıştır. Araştırma, Ankara ilinin merkez ilçelerindeki 4. sınıf öğrencilerine uygulanmıştır.

Bayazıtoğlu araştırma sonucunda şu bulgulara ulaşmıştır:

1. Bilgi basamağı düzeyindeki kavramlar için hedef-davranışları kazandırmada eğitim-öğretim etkili olmuş ancak kavramların kazanılmışlığında kalıcılığı sağlama konusunda  eğitim-öğretim etkili olmamıştır. Tam öğrenme açısından İlkokul 4. sınıf Sosyal Bilgiler Programı çerçevesinde yapılan eğitim ve öğretimin bilgi basamağı düzeyindeki hedef davranışları kazandırmada etkili olmadığı söylenebilir.

2. Kavrama basamağı düzeyindeki kavramların hedef-davranışlarını kazandırma konusunda verilen eğitim-öğretim etkili olmuş ancak kavramların kazanılmışlığında kalıcılığı sağlama konusunda verilen eğitim-öğretim etkili olmamıştır. Tam öğrenme açısından ilkokul 4. sınıf Sosyal Bilgiler Programı çerçevesinde yapılan eğitim ve öğretimin kavrama basamağı düzeyindeki hedef-davranışları kazandırmada etkili olmadığı söylenebilir.

3. Toplam erişi düzeyi ile ilgili hedef-davranışları kazanmada ve kalıcılığı sağlamada yapılan eğitim-öğretim etkili olmuştur.

Balkaya (2002) “İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Tarih Konularının Öğretiminde Tarihsel Kanıtların Etkililiği” adlı tezini hazırlamıştır. Araştırmanın evrenini İstanbul ili Ümraniye ilçesi sınırları dahilindeki resmi ilköğretim kurumlarında 2001 – 2002 öğretim yılında görev yapan sınıf öğretmenleri ve bu kurumların 4. ve 5. sınıflarına devam eden öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini, İstanbul ili Ümraniye ilçesi sınırları dahilindeki ilköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenlerini temsil edecek şekilde tesadüfen yöntemle seçilen 25 ilköğretim okulunda  görev yapan 300  sınıf öğretmeni ile yine tesadüfen yöntemle seçilen 1. kademe, 2. devreden 6 ilköğretim sınıfı ve bu sınıflara kayıtlı öğrenciler oluşturmaktadır.

Coşkun (2001), “İlköğretim Okulu 4. Ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Derslerinde Materyal / Teknoloji Kullanım Durumu” adlı tezini hazırlamıştır. Araştırmanın evrenini, 2000 – 2001 öğretim yılında İstanbul ili’ ne bağlı 33 ilçede 1500 resmi ve 281 özel  ilköğretim okulunda görev yapan toplam 43067 öğretmen ve bu okulların müdürleri oluşturmaktadır. Evrende yer alan 33 ilçeden random (tesadüfen) yöntemiyle 8 ilçe örneklemi oluşturmak için belirlenmiştir. Seçilen ilçelerde yer alan ilköğretim okullarının ve bu ilçelerde çalışan ilköğretim okulu öğretmenlerinin sayısı çalışmada verilmiştir. İstanbul iline bağlı 8 ilçeden toplam 65 resmi ve 5 özel ilköğretim okulu örneklem olarak belirlenmiştir.

Bozcan (2002), “İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Tarih Konularının Öğretiminde Öğrencilerin Tarih Düşüncesinin Gelişimi” adlı tezini hazırlamıştır. Araştırmanın evreni, İstanbul ili Üsküdar ilçesi sınırları içinde bulunan Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi ilköğretim okullarında, 1. kademede, 2001 – 2002 akademik yılında okuyan 4. ve 5. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Araştırmanın İstanbul ili, Üsküdar ilçesi sınırları içinde yer alan ilköğretim okullarının 1. kademesinde okuyan 4. ve 5. sınıf öğrencilerini temsil edecek şekilde, tesadüfen yöntemle seçilen ve anket uygulanan 300 kişilik öğrenci grubu oluşturmaktadır.

Ülger ( 2002 ), “ İlköğretim okulu 7. sınıf sosyal Bilgiler Dersi kavramlarının kazanılmışlık düzeyi” adlı tezini hazırlamıştır. Araştırmanın evrenini Kastamonu il merkezinde 2002 – 2003 eğitim öğretim yılında eğitim öğretime açık bulunan resmi ilköğretim okullarından 20 şehir ilköğretim okullarında öğrenim gören 1212 8. sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Örneklem Kastamonu ilinde 2002 – 2003 eğitim öğretim yılında eğitim öğretime açık resmi ilköğretim okullarından 20 şehir ilköğretim okulunda öğrenim gören 8. sınıf öğrencilerinden birer şube öğrencisidir ( 545 öğrenci).

Araştırmada, “Türkiye’nin coğrafi bölgeleri” ünitesinde geçen kavramlardan “Bölge – Bölüm, Endüstri, Nüfus, Propaganda, Turunçgil, Akarsu, Strateji, maki, jeopolitik, körfez, yarımada,boğaz, vatan, heyelan” kavramlarının % 17,7 – 69,4 oranları ile tam öğrenmenin alt sınır olan % 70 oranın altında, “ Plâto, yurt, yöre, bölge” kavramlarının % 76,1 – 89,7 oranları ile tam öğrenmenin alt sınır olan % 70 oranın üstünde kazanılmıştır. “ İstanbul’un fethi ve sonrası” ünitesinde geçen kavramlardan “ Şahi, grajuva, ayrıcalık, kapitülasyon, prenslik, Bizans, ittifak” kavramlarının % 9 – 56,1 oranları ile tam öğrenmenin alt sınır olan % 70’in altında, “ Kapitülasyon” kavramının % 81 oranı ile tam öğrenmenin alt sınır olan % 70 oranının üste kazanıldığı, “Avrupa’da yenilikler” ünitesinde geçen kavramlardan “ Rönesans, Coğrafi keşifler, Pasifik, hümanizm, sanayi inkılâbı, Hıristiyanlık, aydınlanma çağı, derebeyi, baharat yolu, keşif, ipek yolu” kavramlarının % 21,7 – 67,2 oranları ile tam öğrenmenin alt sınır olan % 70 oranının altında, Rönesans, reform, sanayi inkılâbı” % 70,8 – 85 oranları ile tam öğrenmenin alt sınır olan % 70 oranın üstünde kazanılmıştır.” 17 ve 18. yüzyıllarda Osmanlı Devleti” ünitesinde geçen kavramlardan “ Antlaşma, savaş, İradıcedit, Nizam-ı Cedit, isyan, islahat/yenilik” kavramlarının % 18,9 – 61,1 oranları ile tam öğrenmenin alt sınır olan % 70 oranının altında, “ Lale devri” kavramı % 86,4 oranı ile tam öğrenmenin alt sınırı olan % 70 oranın üstünde kazanılmıştır. “ 19 ve 20. yüzyıllarda Osmanlı Devleti” ünitesi kavramlarından “Rüştiye, Panslavizm, matbaa, ortadoks, İstanbul, ordu, meşrutiyet, cephe” % 12,9 – 50,1 oranları ile tam öğrenmenin alt sınır olan % 70 oranının altında, “ittifak” % 70 oranı ile tam öğrenmenin alt sınırı olan % 70 oranında kazanılmıştır. “Osmanlı kültür ve uygarlığı” ünitesinde geçen kavramlardan “ Nazır, lonca, şeyhülislam, şövalye, kaptanıderya, sipahi, minyatür, beylerbeyi divanuhümayun, veziriazam, şehzade, divan” kavramları % 28,1 – 63,5 oranları ile tam öğrenmenin alt sınırı olan % 70 oranının altında kazanılmıştır. “ Yurdumuzun komşuları ve Türk Dünyası” ünitesinde geçen kavramlardan “KİE, Özerk, FAO, AKUT, Ülke- Başkent, Avrupa Birliği, UNİCEF, Komşu ülke, UNESCO, TÜRKSOY, IMF, NATO, TEMA” kavramlarının, % 7,7 – 69 oranları ile tam öğrenmenin alt sınır olan % 70 oranının altında, “Yeşilay, Kızılay” kavramlarının % 84,8 – 92,5 oranları ile tam öğrenmenin alt sınır olan % 70 oranın üstünde kazanılmıştır.

Yiğittir ( 2002 ), “İlköğretim 7. sınıf vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersi amaçlarının gerçekleşebilirlilik düzeyi” adlı tezini hazırlamıştır. Araştırmanın evrenini 2002 – 2003 eğitim öğretim yılında anakara ilinde eğitim öğretime acık resmi ilköğretim okullarında görevli Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersini okutan öğretmenler ile bu okullarda öğrenim gören 8. sınıf öğrencileri teşkil etmektedir. Örneklem Ankara         (Yenimahalle)’de şans yöntemi ile seçilmiş 27 ilköğretim okulunda görevli vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersini okutan öğretmenler ( 60  kişi ) ile bu okullarda öğrenim gören 8. sınıf öğrencileri ( 770) kişidir. Öğretmen ve öğrencilere göre vatandaşlı ve insan hakları dersi amaçları “ Çok “ derecede gerçekleştiği sonucuna varılmıştır.

9. 2. KİTAPLAR VE MAKALELER

9.2.1.  Kitaplar

Tekindal ve Diğerleri (2002) tarafından hazırlanan, editörlüğünü Cemil Öztürk ve Dursun Dilek’in yaptığı “Hayat Bilgisi Ve Sosyal Bilgiler Öğretimi” adlı eserin amacı, öğrenci merkezli eğitim ve öğretimin yöntem ve önemini, öğretmen adayları ve iş başındaki öğretmenlere anlatmak olup Türkiye’de daha nitelikli bir eğitime katkı sağlamaktır. Bu bağlamda, çağdaş öğretim stratejisi yöntem ve tekniklerini öne çıkararak, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında ağırlıkta olan bilişsel alanın, bilgi ve kavrama düzeylerindeki davranışların ötesinde, üst düzey davranışlar kazandırmaya ön ayak olmaktır. Eser 13 bölüm ve tablolar, resimler ve şekiller listesinden oluşmaktadır.

Öztürk ve Otluoğlu (2002) tarafından hazırlanan “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller” adlı eserin amacı, sosyal bilgiler öğretiminde kullanılabilecek edebi türler ile diğer yazılı materyalleri tanıtmak ve bunların kullanımına ilişkin strateji, yöntem ve teknikleri ortaya koymaktır. Bu çalışma, öğretmen adaylarının mesleki eğitimlerine, mevcut öğretmenlerin kendilerini yenilemelerine katkıda bulunmak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Buna paralel olarak, eserin eğitim fakültelerinin Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Programları’ndaki Sosyal Bilgiler’de yazılı ve sözlü edebiyat incelemeleri dersi için temel, yine bu programdaki özel öğretim yöntemleri (Sosyal Bilgiler Öğretimi), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme Dersleriyle Sınıf Öğretmenliği Programı’ndaki Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi dersi için yardımcı kitap olması öngörülmüştür. Eser 6 bölüm ve eklerden oluşmuştur.

Oğuz, Oktay ve Ayhan (2001) tarafından hazırlanan “21. Yüzyıl’da Eğitim ve Türk Eğitim Sistemi” adlı eserin amacı, kendi alanlarında uzman kişilerin, 21. yüzyılda eğitim anlayışı ve Türk Eğitim Sistemi hakkındaki görüşlerini ve önerilerini belirleyip açıklamaktır. Yeni yüzyıla ait değişimlerin eğitim düzlemindeki etki ve beklentilerinin son yüzyılın tecrübelerinden de yararlanılarak değerlendirilmesini esas alan, “21. Yüzyıl’da Eğitim ve Türk Eğitim Sistemi” adlı eser, eğitimde “küreselleşme” den “toplam kalite yöntemi” ne kadar eğitimin farklı boyutlarını ele alan makaleleri içeren toplu bir bakış çerçevesi ortaya koymaktadır.

Dilek (2001) tarafından hazırlanan “Tarih Derslerinde Öğrenme ve Düşünce Gelişimi” adlı eser, özellikle ilköğretim öğrencilerinin tarih konularına yönelik öğrenme ve düşünce gelişimi hakkında yapılan tartışmaları eleştirel bir bakış açısıyla incelemektedir. Geleceğini araştıran ve sorgulayan bireylerini yetiştirmek için tarih öğretimine geleneksel eğitimin sunduğu sosyal amaçlarla yaklaşmak yerine, tarihin “doğruyu arama etkinliği” ne yönelik olan amaçlarıyla başlama düşüncesi bu incelemenin ana fikrini oluşturmaktadır. Bu yapıtın ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci bölümleri çeşitli zamanlarda yayınlanmış / yayınlanmakta olan makalelerin oluşturduğu içeriğe bağlı kalınarak hazırlanmıştır. Makaleler ile ilgili açıklamalar adı geçen bölümlerin sonunda dip not olarak verilmiştir. Kitap haline getirme sürecinde elde edilen yeni bilgilerin ve meslektaşlarla yapılan  tartışmaların ışığı altında düzenlemeler yapılmıştır. Eser başlıca 5 bölümden oluşmuştur. 1. bölüm “Tarih Nedir?”, 2. bölüm  “Tarih Öğretiminin Amaçları Üzerine Tartışmalar”, 3. bölüm “Tarih Düşüncesinin Gelişimi ve Öğrenme”, 4. bölüm “Öğrencilerde Tarihsel Anlama”, 5. bölüm “Tarihsel Düş Gücü veya İmgelem” adlarını taşımaktadır.

Ülgen (2001) tarafından hazırlanan “Kavram Geliştirme Kuramlar ve Uygulamalar”adlı kitabın amacı, okullarda çeşitli disiplinlerle ilgili bilgilerin bel kemiğini oluşturan kavramların öğrenilmesinde, öğretmenin etkili bir öğretim yapabilmesine ve öğrencinin bilgiyi yapılandırmasına yardımcı olmaktır. Kitabın birinci bölümünde, kavram öğrenmeye taban oluşturması için dünyamızdaki bilgiler ve onların çeşitli ölçütlere göre nasıl sınıflandırılabileceği konusunda açıklamalar yapılmıştır. 2. bölümde, insanların bu bilgileri nasıl edinebildiği, nasıl ürettiği ve nasıl kullanılabildiği konusuna açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Bağlamcı öğrenme kuramı, bilişsel öğrenme kuramı özellikle bilgi işlem kuramı merkeze alınmış; yürütme işlevine yer verilmiş ve bilişsel süreçlerin ölçülmesinde kullanılacak araçlara değinilmiştir. 3.ölümde, bilgilerin nasıl yapılandığı ve yapılandırıldığı, Piaget ve Vygotsky’nin görüşlerine ağırlık verilerek tartışılmıştır. 4. bölümde, kavramların nasıl tanımlanabildiği, eğitim programındaki yeri ve öğrenilmesi için gerekli koşullar üzerinde durulmuştur. Son kısımda ise, kavramların analiz ve örneklendirilmesiyle ilgili birkaç öğrenci ödevi bulunmaktadır.

Bloom (1998) tarafından hazırlanan “İnsan Nitelikleri ve Okulda Öğrenme” adlı eserden özellikle öğrenme yeteneği ve hızı ile ilgili olanlar, bu niteliklerin kişilerde farklı miktarlarda bulunduğunu savunan anlayışların doğruluğunu şüpheye düşürdü. Bu araştırmalar, elverişsiz öğrenme koşullarının bireyleri öğrenme gücü, öğrenme hızı ve öğrenmeye isteklilik bakımından gittikçe daha da farklı bir hale getirdiğini gösterdi. Bu kitapta sunulan okulda öğrenme kuramının temellerini oluşturan araştırmalar işte bunlardır. İnsanın doğası, nitelikleri ve okulda öğrenme konularında yaygın olan görüşler üzerinde önemli değişiklere yol açacağını sandığımız sonuçlar bu araştırmanın sonucudur.

Barth ve Demirtaş (1997) tarafından ve YÖK / Dünya Bankası Milli Eğitim Geliştirme Projesi kapsamında hazırlanan “İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi” adlı eserin hazırlanmasının birçok amacı vardır. 34 Eğitim Fakültesini araç-gereçler, programlar ve öğretim elemanlarının eğitimi yönlerinden geliştirmeyi amaçlayan projenin önemli etkinliklerinden bir tanesi öğretmen eğitimiyle ilgili çeşitli konu alanlarında öğrenme – öğretme materyalleri hazırlamak olmuştur. Bu amaç çerçevesinde hazırlanan kitapların özel öğretim yöntemleri, okullarda uygulamalar ve ilgili diğer derslerde öğretim etkililiğini ve verimliliğini arttırmasına katkıda bulunması beklenmektedir. Çeşitli derslerde çok yönlü olarak kullanılabilecek bu kitaplarda yeni öğretim yöntemleri ve teknikleri, çeşitli düzeylerde etkinlikler ve öneriler yer almaktadır. Bu kitaplar, ilgili derslerdeki pratik ihtiyaçlar dikkate alınarak hazırlandığından dolayı teorik bir ders kitabından çok, esnek ve gelişmeye açık bir kaynak kitap niteliğindedir.

Erden (tarihsiz) tarafından hazırlanan “Sosyal Bilgiler Öğretimi” adlı eser, Eğitim Fakültelerinin Sınıf Öğretmenliği bölümlerinde okutulmakta olan “Sosyal Bilgiler Öğretimi” dersi için, ders kitabı olarak hazırlanmıştır. Ancak kitabın, kendisini geliştirmek isteyen Sosyal Bilgiler Öğretimi öğrencilerine de yardımcı olması amaçlanmıştır.

Doğan (1994) tarafından hazırlanan “Ders Kitapları ve Sosyalleşme” adlı eserde, 2. Abdülhamit ve 2. Meşrutiyet dönemi ders kitaplarında, idealize edilen insan tipinin özelliklerinin neler olduğu araştırılmıştır. Dönemler arası farklılıkları, değişen ve değişmeyen değerleri tespit etmek için, özellikle okuma metinlerinden ve metinlerdeki örneklerden yararlanılmıştır. Eser 4 bölümden oluşmuştur.

Köstüklü (1998) tarafından hazırlanan “Sosyal Bilimler ve Tarih Öğretimi” adlı eser başlıca 5 bölümden oluşmuştur. 1. bölüm, “Sosyal Bilimler ve Tarih Öğretimine Giriş”, 2. bölüm, “Sosyal Bilimler ve Tarih Öğretim Metotları”, 3. bölüm, “Sosyal Bilimler ve Tarih Öğretiminde Kullanılan Araç – Gereçler”,  4. bölüm, “İlk ve Orta Öğretimde Tarih Müfredatının Tanıtımı”, 5. bölüm, “Sosyal Bilimler ve Tarih Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme” bölümlerinden meydana gelmiştir.

Nas (2000) tarafından hazırlanan “Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi” adlı eserde, formal eğitimin sınırları genişletilerek informal eğitimin denetim altına alınmasının; konuların dökümü anlamındaki “müfredat” anlayışından (“içerik merkezli” ders vermekten) vazgeçilmesinin önemi vurgulanmaya çalışılmıştır. Program kavramını yalnızca öğretim açısından görmek, okulların işlevini bilgi alışverişine indirgemektir. Onun için kimi sayfalarda yoğunlaşan alıntılara orijinal olarak yer verilmiştir.

9.2.2.  Makaleler

Sağlam (2002) tarafından “İlköğretim 4. Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersindeki Kavramları Öğrenme Düzeyi” adlı bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırma 4. sınıf öğrencilerinin Sosyal Bilgiler dersi “aile, okul ve toplum hayatı” ünitesinde geçen kavramları öğrenme düzeylerini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Bu araştırmada; öğrencilerin kavramları öğrenme düzeyleri ile Sosyal Bilgiler dersi başarıları arasındaki ilişki; öğrencilerin ailelerinin kültürel düzeyleri ve kavramları öğrenmeleri arasındaki ilişki ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.

Coştu, Ayas ve Cerrah (2002) tarafından “Öğrencilerin Fen Kavramlarını Anlama Seviyelerinin Ve Yanılgılarının Belirlenmesinde Grup Mülakatlarının Önemi” adlı bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırmada kavramların anlama seviyelerini tespit etmek amacıyla 9 öğrenci ile bireysel olarak, 27 öğrenci ile ise grup halinde mülakatlar yapılmıştır. Yapılan analizler neticesinde, öğrencilerin kavramları anlama seviyeleri ve kavram yanılgılarını ortaya çıkarmada grup mülakatının dezavantajlarının önlenmesine ilişkin bazı önerilerde bulunulmuştur.

Kabapınar (2002) tarafından hazırlanan “ İlköğretim Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılan Ders Kitapları ve Öğretim Materyalleri Açısından Türkiye ve İngiltere Örnekleri” adlı araştırmada siyasal, sosyal, kültürel yapılanma ve deneyimleri birbirinden oldukça farklı olan Türkiye ve İngiltere’deki ilköğretimin ilk basamağında yer alan Hayat Bilgisi ve Vatandaşlık Eğitimi derslerinde izlenen yöntemlerin genel bir karşılaştırılması yapılmıştır. Böylece eğitim felsefeleri ve öğretime yüklenen amaç boyutunda iki ülke arasında farklılıklar olup olmadığı da incelenmiştir.

Öztürk ve Yılmaz (2001) tarafından hazırlanan “ Türkiye ‘de Harf İnkılabından Önce Kullanılan Tarih Programları ve Ders Kitapları” adlı makale 19. yüzyılın başlarından itibaren modernleşme sürecine giren Osmanlı Devleti’nde eğitim ve bilimde Batı modeline göre meydana gelen yapılanma ve değişimi konu edinmiştir. Bununla beraber yeni yapılanma ve değişim açısından Türk tarihinde bir dönüm noktası olan II. Meşrutiyet Devri’ndeki yeni tarih tezi hakkında bilgiler verilmiştir. Kurtuluş Savaşı yıllarında başlayıp, Cumhuriyet Döneminde mecrasına oturan Türk İnkılabı’nda meydana gelen ivmenin temel ilkesi olan Milliyetçilik ve Laiklik ilkelerine değinilmiştir. Bu ilkeler doğrultusunda şekillenen Tarih öğretim programı ve ders kitapları makalenin ana temasını oluşturmaktadır.

10. Araştırmanın Yöntemi

Bu bölümde araştırmanın modeli, evreni, örneklemi, veri toplama teknikleri ve toplanan verilerin nasıl çözümlendiği konu edinilmiştir.

10. 1. Araştırmanın Modeli

Tezin hazırlanması esnasında literatür tarama ve alan araştırması kullanılmıştır. Bunun için öncelikle literatür taraması olarak 1929 yılından günümüze kadar ilkokul, ilköğretim okulu ve orta okullarda kullanılan tarih, milli tarih, sosyal bilgiler öğretim programları ve ders kitapları incelenmiştir. (Ek kısmına incelenen ders programları ve kitapların listesi konulacak.) Programlarla ve ders kitapları ile ilgili yazılan eserler incelenmiştir. Alan araştırması için anket yoluyla öğrenci ve öğretmenlerin görüşlerine müracaat edilmiştir.

10. 2. Araştırma Evreni ve Örneklemi

Araştırma evreni 2003 – 2004 eğitim-öğretim yılında Kastamonu ilinde eğitim öğretime açık M.E.B`na bağlı resmi ilköğretim okullarında çalışan Sosyal Bilgiler öğretmenleri[2] (97 kişi) ile ilköğretim 6`ncı sınıf öğrencileridir. [3](5357 öğrenci)

Araştırma örneklemi ise Kastamonu ilinde 2003-2004 eğitim-öğretim yılında faaliyet gösteren M.E.B`na bağlı resmi ilköğretim okullarından (115 adet) Sistematik örnekleme yöntemiyle seçilmiş 39 ilköğretim okulundan 1`er şube 6`ncı sınıf öğrencileridir. (1043 kişi) ile Kastamonu ilinde 2003-2004 eğitim-öğretim yılında faaliyet gösteren M.E.B`na bağlı resmi ilköğretim okullarında derse giren Sosyal Bilgiler Öğretmenleridir. (92 kişi)

TABLO 1

ANKET UYGULANAN OKULLARA GÖRE 6’NCI SINIF ÖĞRENCİ SAYISI

10. 3. Veri Toplama Tekniği

Öğretmenler için Sosyal Bilgiler 6`ncı sınıf Türkiye Tarihi ünitesi amaç ve davranışlarından faydalanılarak likert tip anket hazırlanmıştır.[4] Hazırlanan ankette öğretmenlere amaçların göstergesi olan davranışları ne derecede kazandırabildikleri sorulmuştur. Öğretmenlerden anketteki bu sorulara “Hiç”, “Az”, “Orta”, “Çok” ve “Tam” seçeneklerinden kendilerine uygun olan bir seçeneği işaretlemeleri istenmiştir. Böylece programın uygulayıcısı olan öğretmenlerin ünitenin amaç ve davranışlarının kazandırılması konusundaki görüşlerinin elde edilmesi amaçlanmıştır.

Öğretmene yöneltilen anketlerde öğretmenlerin “mesleki kıdemleri”, “mezun oldukları eğitim kurumu”, “Branş”, “Görevli olduğu okulda hangi sınıfta sosyal bilgiler dersine girdiği”, “Hizmet içi eğitimlere katılım durumu” ve “Hizmet içi eğitime katılım süreleri” ile ilgili bilgiler alınmıştır.

Burada değişkenlere göre öğretmenlerin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığı incelenmek istenmiştir.

Aşağıdaki tablolarda değişkenlere göre denek sayıları verilmiştir.

Tablo 2.

MESLEKİ KIDEMLERİNE GÖRE ÖĞRETMEN SAYILARI

Tablo 2`nin incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 92 öğretmenden 43 ( % 46,73)`ü, 0 – 5 yıl, 28 ( % 30,44)’i, 6 – 10 yıl ve 21 ( % 22,83)’i, 11 yıl ve üstü mesleki kıdeme sahiptir.

Tablo 3.

BRANŞLARINA GÖRE ÖĞRETMEN SAYILARI

Tablo 3`ün incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 92 öğretmenden 21 ( % 22,82)’i, Sosyal Bilgiler, 52 ( % 56,53)’si, Tarih ve 19 (% 20,65)’u, Coğrafya branşına sahiptir.

Tablo 4.

HİZMETİÇİ EĞİTİM DURUMUNA GÖRE ÖĞRETMEN SAYILARI

Tablo 4’ün incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 92 öğretmenden 30 ( % 32,60)’u Hizmet içi eğitim kurslarına katılmıştır. Öğretmenlerden 62 ( % 67,40)’si Hizmet içi eğitim kurslarına katılmamışlardır

Tablo 5.

HİZMETİÇİ EĞİTİME KATILANLARIN KATILIM SÜRELERİNE GÖRE ÖĞRETMEN SAYILARI

Tablo 5’in incelenmesinden anlaşılacağı gibi, Hizmet içi eğitime katılan 30 öğretmenden 24 (% 80)’ü Hizmet içi eğitime 1 – 10 gün katılmışlardır. Öğretmenlerden 6 ( % 20)’sı Hizmet içi eğitime 11 gün ve daha fazla katılmıştır.

Hazırlanan öğretmen anketleri öğrenci anketlerine girmeyen Kastamonu merkezindeki 15 okulda valilik makamından alınan izin doğrultusunda 12-21 Nisan 2004 tarihleri arasında öntest (sınama) yapılmıştır. Bu sınamalardan elde edilen sonuçlar, uzman, görüşleriyle birlikte değerlendirilmiş ve ankete son hâli verilmiştir.

TABLO 6

ÖĞRETMEN ANKETİNİN ÖNTEST UYGULAMASININ YAPILDIĞI OKULLAR

Son hâli verilen öğretmen anketlerinin deneklere uygulanması, alınan valilik onayına göre 03-17 Mayıs 2004 tarihleri arasında yapılmıştır. Ancak onayda belirtilen sebeplerden dolayı anket uygulama onayı valilik tarafından uzatılmıştır. Dolayısıyla öğretmen anket uygulaması 24 Mayıs – 7 Haziran 2004 tarihine kadar yapılmıştır.

Öğrenciler için Sosyal Bilgiler 6`ncı sınıf anketi, Türkiye Tarihi ünitesi amaç ile davranışları ve 2003-2004 eğitim öğretim yılında okutulan[5] Sosyal Bilgiler 6`ncı sınıf ders kitaplarından faydalanılarak davranışların göstergesi olan soruların bulunduğu başarı testi hazırlanmıştır. [6]

Başarı testinde; çoktan seçmeli ve boşluk doldurma tipinde sorular sorulmuştur. Öğrencilerden bu sorulara verilen seçeneklerden doğru olanı işaretlemeleri istenmiştir. Böylece programın uygulandığı öğrencilerin, ünitenin amaç ve davranışlarının kazanılmışlığı düzeyini gösteren cevapların elde edilmesi görüşlerinin elde edilmesi öngörülmüştür.

Öğrenci başarı testlerinde “cinsiyet”, “Okulun bulunduğu yer”, “Okulunuzun öğretim durumu”, “Anne ve baba durumu”, “Kardeş sayısı”, “Annenin eğitim durumu”, “Babanın eğitim durumu”, “Anne ve Babanın eğitim durumu”, “Anne babanın iş durumu”, “Evde bulunan alet” ve “Aletlerin eğitim-öğretim amaçlı kullanımı” değişkenlerine yer verilmiş ve bu değişkenlerle ilgili bilgiler alınmıştır.

Burada değişkenlere göre öğrencilerin görüşleri arasında anlamlı bir farkın olup olmadığı incelenmek istenmiştir.

Aşağıdaki tablolarda değişkenlere göre denek sayıları verilmiştir.

TABLO 7.

CİNSİYETLERİNE GÖRE 6’NCİ SINIF ÖĞRENCİLERİ

Tablo 7`nin incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 1001 öğrenciden 491 ( % 49,05)`i, kız, 510 ( % 50, 95)`u erkektir.

TABLO 8.

OKULUN BULUNDUĞU YERE GÖRE 6’NCİ SINIF ÖĞRENCİLERİ

Tablo 8`in incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 1001 öğrenciden 206 ( % 20,58)`sı il merkezi, 633 ( % 63,24)`ü ilçe merkezi, 162 (% 16,18)`si köy ilköğretim okullarında okumaktadır.

TABLO 9

OKULUN ÖĞRETİM DURUMUNA GÖRE 6’NCİ SINIF ÖĞRENCİLERİ

Tablo 9`un incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 1001 öğrenciden 538 ( % 53,74)`i normal öğretim yapan, 145 ( % 14,49)`i ikili öğretim yapan, 109 ( % 10,89)`u taşımalı öğretim yapan, 119 ( % 11,899`u pansiyonlu öğretim yapan, 90`ı yani % 8,99`u yatılı öğretim yapan ilköğretim okulunda okumaktadır.

TABLO 10.

ANA BABA DURUMUNA GÖRE 6’NCİ SINIF ÖĞRECİLERİ

Tablo 10’un incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 1001 öğrenciden 941 ( % 94)’inin, anne ve babaları öz, 60’ ( % 6)’ının anne ve babasından biri üveydir.

TABLO 11.

KARDEŞ SAYISINA GÖRE 6’NCİ SINIF ÖĞRENCİLERİ

Tablo 11`in incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 1001 öğrenciden 68 ( % 6,79)`inin kardeşi yok, 286 ( % 28,57)`sının 1 kardeşi, 256 (% 25,57)`sının 2 kardeşi, 180 ( % 17,99)`inin 3 kardeşi, 117 ( % 11,69)`inin 4 kardeşi ve 94 8 % 9,39)`ünün 5 ve daha fazla kardeşi vardır.

TABLO 12

ANNENİN EĞİTİM DURUMUNA GÖRE 6’NCİ SINIF ÖĞRENCİLERİ

Tablo 12`nin incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 1001 öğrenciden 141 (% 14,09)`inin annesi okuma-yazma bilmemekte, 671 (% 67,04)`inin annesi ilkokul mezunu, 105 (% 10,49)`inin annesi ortaokul mezunu, 62 (% 6,19)`inin annesi lise mezunu, 22 (% 2,19)`sinin annesi yüksekokul/fakülte mezunudur.

TABLO 13.

BABANIN EĞİTİM DURUMUNA GÖRE 6’NCİ SINIF ÖĞRENCİLERİ

Tablo 13`ün incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 1001 öğrenciden 46 (% 4,59)`sının babası okuma-yazma bilmemekte, 494 (% 49,36)`ünün babası ilkokul mezunu, 203 (% 20,28)`ünün babası ortaokul mezunu, 181 (% 18,08)’nin babası lise mezunu, 77 (% 7,69)`inin babası yüksekokul/fakülte mezunudur

TABLO 14.

ANE BABABININ İŞ DURUMUNA GÖRE 6’NCİ SINIF ÖĞRENCİLERİ

Tablo 14`ün incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 1001 öğrenciden 698` (% 69,73)inin babası çalışıyor, 14’ (% 1,39)’ünün annesi çalışıyor, 117’ (% 11,69)`sinin anne ve babası çalışıyor, 172` (% 17,19)’sinin anne ve babası çalışmıyor.

TABLO 15.

EVDE BULUNAN ELETLERE GÖRE 6’NCİ SINIF ÖĞRENCİLERİ

Tablo 15`in incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 1001 öğrenciden 330 (% 32,97)`ünün evinde televizyon, 208 (% 20,78)`inin evinde Radyo+Radyoteyp+Televizyon+Videovcd, 69 (%6,89)`unun evinde Radyo+ Radyoteyp+Televizyon+Bilgisayar, 53 (% 5,29)`ünün evinde ankette verilen aletlerin tamamı, 154 (% 15,39)`ünün evinde Radyo + Radyoteyp + Televizyon, 114 (% 11,39)`ünün evinde Radyoteyp + Televizyon, 73 (% 7, 29)`ünün evinde Radyo + Televizyon bulunmaktadır.

TABLO 16

EVDEKİ ALETLERİN EĞİTİM AMAÇLI KULLANIMINA GÖRE 6’NCİ SINIF ÖĞRENCİLERİ

Tablo 16`nın incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 1001 öğrenciden 449 (% 44,85)`u evindeki aletleri eğitim amaçlı kullanmakta, 552 (% 55,15)`si evindeki aletleri eğitim amaçlı kullanmamaktadır.

TABLO 17.

EĞİTİM AMAÇLI KULLANILAN ALETLERE GÖRE 6’NCİ SINIF ĞRENCİLERİ

Tablo 17`nin incelenmesinden anlaşılacağı gibi, araştırmaya katılan 449 öğrenciden 255 (% 56,79)`i televizyonu, 79 (% 17,59)`u bilgisayarı, 30 (% 6,69)`u radyoyu, 52 (% 11,59)`si videovcd`yi, 33 (% 7,34)’ü radyoteyp`i eğitim amaçlı kullanmaktadır.

Hazırlanan öğrenci başarı testi, araştırma örneklemine girmeyen Kastamonu merkezindeki ve İhsangazi ilçesindeki 5 ilköğretim okulunun birer şube 6`ncı sınıf öğrencilerine valilik makamından alınan izin doğrultusunda  12-21 Nisan 2004 tarihleri arasında öntest (sınama) yapılmıştır. Bu sınamadan elde edilen sonuçlar, uzman görüşleriyle birlikte değerlendirilmiş ve ankete son hâli verilmiştir.

TABLO. 18

ÖĞRENCİ ANKETLERİNİN ÖNTESTLERİNİN UYGULANDIĞI OKULLAR

Son hâli verilen öğrenci anketleri alınan valilik onayına göre 03-17 Mayıs 2004 tarihleri arasında yapılmıştır. Ancak onayda belirtilen sebeplerden dolayı anket uygulama onayı valilik tarafından uzatılmıştır. Dolayısıyla öğrenci anketlerinin uygulaması 24 Mayıs – 7 Haziran 2004 tarihlerine kadar uzatılmıştır.

Anket uygulaması araştırmacı tarafından bizzat okul okul ve öğretmen öğretmen uygulanarak gerçekleştirilmiştir. Anketler toplandıktan sonra tasnif edilmiş ve aşağıdaki aksaklıklar görülmüştür.

Öğretmenlere uygulanması gereken 97 adet anketten 93`ü uygulanmıştır. 4 adet anket ilgili öğretmenin araştırmanın yapıldığı ücretli izinde olması, hastalık raporu kullanıyor olması ve okulda o dönemde bulunmaması gibi nedenlerle uygulanamamıştır.

93 anket incelendiğinde anketlerden 1 tanesine gerekli önemin verilmediği görülmüş ve bu anket değerlendirme dışı tutulmuştur.

Öğrenciye uygulaması gereken 1043 adet anketten 1001`i uygulanmıştır. 42 adet anket ilgili öğrencilerin çeşitli nedenlerle anketin uygulandığı gün okulda bulunması nedeniyle uygulamamıştır.

Uygulanan 1001 anketten tamamı değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Verilerin Analizi

Anket yoluyla toplanan veriler incelenmek üzere şu işlemlere tabi tutulmuştur:

1. Öğrenci ve öğretmen anketleri toplanmış ve SPSS 11.5 istatistik programına tek tek elle işlenmiştir.

2. Öğretmen anketlerindeki her amacı tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyi hakkında verilen cevap(görüş)lar frekans dağılım tablolarına dönüştürülerek yüzde hesaplaması, ağırlıklı ortalama ve standart sapma istatistik teknikleri kullanılmıştır.

3. Öğrenci başarı testinde her amacı tanımlayan davranışları hakkındaki sorulara verilen cevaplar frekans dağılım tablolarına dönüştürülerek yüzde hesaplaması, ağırlıklı ortalama ve standart sapma istatistik teknikleri kullanılmıştır.

4. Öğretmen ve öğrenci anketlerinde yer alan değişkenlere göre görüşler arasında anlamlı fark olup olmadığını anlamak için iki değişkenli olanlara t testi ikiden fazla değişkeni olanlara “tek yönlü varyans analizi” (Anova) istatistik teknikleri uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar, amacı tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyi, davranışların kazanılmışlık düzeyi toplamları amacın kazanılmışlık düzeyini gösteren tablolara dönüştürülmüştür.

5. Yukarıda belirtilen istatistik tekniklerine göre hazırlanan tablolar aşağıdaki ölçütlere göre yorumlanmıştır.

Öğretmen ve öğrenci anketlerinde kullanılan ağırlıklı aritmetik ortalamanın hesaplanması ve yorumu için şu yol izlenmiştir.

Öğretmen anketi likert tipi beşli dereceleme ölçeği şeklinde hazırlanmıştır. Ancak öğretmen anketleri incelendiğinde aşağıda verilen tablodan da anlaşılacağı gibi “Hiç” seçeneğini veren denek sayılarının çok az olması nedeniyle “ Hiç” seçeneğini işaretleyenler “ Az” seçeneğini işaretleyenlere eklenmiştir. Böylece analizler dörtlü derecelemeye göre yapılmıştır.

TABLO 19.

ÖĞRETMEN ANKETLERİNDE “HİÇ” CEVABINI VEREN DENEK SAYISI

Her bir dereceye (Az = 1, Orta = 2, Çok = 3, Tam= 4) puanlar verilmiştir. 4`lü ölçekte üç aralık olduğu için (4 – 3 = 1) hesaplanan katsayısına göre (3 / 4 = 0,75) seçenek düzenlenmiştir.

1.00 – 1.74   Az

1.74 – 2.49   Orta

2.50 – 3.24   Çok

3.25 – 4.00   Tam

Tabloları oluşturan davranışlar yada davranışları yansıtan sorular ve amaçların toplamının ağırlıklı ortalamaları ilgili aralıktaki değerde (Örneğin “Çok” derecede) kazanılmış olduğu sonucuna varılmıştır.

Öğretmen ve öğrenci anketlerinde kullanılan değişkenlere göre görüşler arasında anlamlı farkın olup olmadığını anlamak için yapılan “t testi” ve “tek yönlü varyansa analizi” tablolarının yorumlarında aşağıdaki veriler kullanılmıştır.

Öğretmen anketlerinin serbestlik derecesi (sd) 92 olduğunda α = .05 değeri için sd 60 – 1,671, sd 120 – 1,658 (Karasar, 1999; 269)

Öğrenci anketlerinin serbestlik derecesi (sd) 999-1000 olduğundan p < .05 değeri için sd 120 – 1,645, sd ∞ 1,645 (Karasar, 1999; 269)

Bu tabloların yorumlarında p değerleri yukarıda verilen değerlerden küçükse anlamlı bir fark vardır. Büyükse anlamlı bir fark yoktur yorumu yapılmıştır.

İKİNCİ BÖLÜM

SONUÇ ve TEKLİFLER

Kastamonu ilinde 2003 – 2004 öğretim yılında eğitim-öğretime açık bulunan 115 ilköğretim okullarında çalışan Sosyal Bilgiler Öğretmenlerine ve  sistematik örneklem yöntemi ile seçilen 39 ilköğretim okulunda (İğdir P.İ O / Araç , Yakaören İ.Ö.O / Bozkurt, Atatürk İ.Ö.O / Abana,  Atatürk İ.Ö.O / Cide, Cide Y.İ.B.O / Cide,  Cumhuriyet İ.Ö.O / Cide, Şeker İ.Ö.O / Merkez, Kanlıgöl İ.Ö.O / İhsangazi, Kuzyaka İ.Ö.O / Merkez, Darende İ.Ö.O / Merkez, Candaroğulları İ.Ö.O / Merkez, Kırkçeşme İ.Ö.O / Merkez, İsmet Paşa İ.Ö.O / İnebolu,Azize Ana Y.İ.B.O / İnebolu, Yunus Emre İ.Ö.O / Devrekani, Gazi Paşa İ.Ö.O / Merkez, Atabey İ.Ö.O / Merkez, Abdülhakhamit İ.Ö.O / Merkez, 23 Ağustos İ.Öo / Merkez, Karadere İ.Ö.O / Merkez, Atatürk İ.Ö.O / Daday, Cumhuriyet İ.Ö.O / Küre, Tosya Y.İ.B.O / Tosya, Akçabel İ.Ö.O / Doğanyurt, Yunus Emre İ.Ö.O / Çatalzeytın, 75.Yıl Cumhuriyet P.İ.O / Azdavay, Ş. Ersin Yener İ.Ö.O / Seydiler, Sepetçioğlu İ.Ö.O / Merkez, Ahmet Yesevi İ.Ö.O / Araç, Ş. Ünsal Aksoy Y.İ.B.O / Araç, Şenpazar İ.Ö.O / Şenpazar, Belediye İ.Ö.O / Taşköprü, Muzaffereddin Gazi İ.Ö.O / Taşköprü, Atatürk İ.Ö.O / Taşköprü, Yavuz Selim İ.Ö.O / Tosya, Atatürk İ.Ö.O / Tosya, Namık Kemal İ.Ö.O / Tosya, Fatih İ.Ö.O / Tosya, Ş. Faruk Karagöz P.İ O / Hanönü ) öğrenim gören 6’ıncı sınıf ( her okuldan birer şube olmak üzere )  öğrencilerine  uygulanan veri toplama araçlarından elde edilen bulgu ve yorumlara dayanarak araştırmanın amaçlarına ve alt problemlerine göre elde edilen sonuçlar ile bu sonuçlara göre teklifler aşağıda sıralanmıştır.

1. 1.    Sonuç

Araştırmanın Amaç ve Alt problemleri

Amaç 1- İlköğretim 6’nci sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesini işleyen Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin, ünitenin amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkındaki görüşlerini ortaya koymak.

Alt Problem 1.  İlköğretim Sosyal Bilgiler 6. sınıf Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyine ilişkin öğretmenlerin verdikleri cevaplar arasında anlamlı bir fark var mıdır ?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyine ilişkin öğretmenlerin verdikleri cevaplar arasında anlamlı bir fark vardır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Öğretmenler, “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”, “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Malazgirt Meydan Savaşı`nın önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu Selçukluları ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu Türk beyliklerini tanıyabilme”, “Anadolu Beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi”, “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve “Türkiye Tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarını “Orta” düzeyde kazandırdıkları görüşündendirler.

“Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi”, “Anadolu`da kurulan Türk devletlerini tanıyabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” ve  “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarını ise “ Çok” düzeyde kazandırdıkları görüşündedirler.

Amaç 2. İlköğretim 6’nci sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesini işleyen Sosyal Bilgiler öğretmenlerin, ünitenin amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkındaki görüşleri üzerinde “ mesleki kıdem, branş, hizmet içi eğitim durumu ve hizmet içi eğitim süresi” değişkenlerinin etkisini ortaya koymak

Alt Problem 1.   İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğretmenlerin mesleki kıdemleri ile görüşleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçlarının ve bu amaçları  tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin yapılan tek yönlü varyans analizine göre, farklı  (0 – 5 yıl, 6 – 10 yıl, 11 yıl ve üstü) meslekî kıdemlere sahip öğretmenlerin görüşleri arasında amacın ve davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

0 – 5 yıl mesleki kıdeme sahip öğretmenler “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi”, “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”, “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Malazgirt Meydan Savaşının önemini kavrayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu Türk Beyliklerini tanıyabilme”, “Anadolu Türk Beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi”, “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi”, “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi”, “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve  “Türkiye Tarihi ünitesiyle ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazandırılması konusunda “ 6 -10 yıl ve 11 yıl ve üstü mesleki kıdeme” sahip öğretmenlere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

11 yıl ve üstü kıdeme sahip öğretmenler “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme” amacının kazandırılması konusunda “ 0 – 5 yıl ve 6- 10 yıl mesleki kıdeme sahip” öğretmenlere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Alt Problem 2. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğretmenlerin branşları ile görüşleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçlarının ve bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin yapılan varyans analizi sonuçlarına göre, farklı (Sosyal Bilgiler, Tarih, Coğrafya) branşlardaki öğretmenlerin görüşleri arasında amacın ve davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Sosyal Bilgiler branşındaki öğretmenler “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi”, , “Malazgirt Meydan Savaşının önemi kavrayabilme”, , “Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, , “Anadolu Türk beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi” ve “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarının kazandırılması konusunda “ Tarih ve Coğrafya” branşındaki öğretmenlere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Coğrafya branşındaki öğretmenler “Türklerin Anadolu’yu Yurt Edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”, “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme”, “Anadolu Selçukluları ile olguları açıklayabilme”, “Anadolu Türk beyliklerini tanıyabilme”, “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve  “Türkiye Tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazandırılması konusunda “ Sosyal Bilgiler ve Tarih” branşındaki öğretmenlere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Tarih branşındaki öğretmenler “Anadolu Selçuklu devleti ile ilgili olgular bilgisi” amacının kazandırılması konusunda “ Sosyal Bilgiler  ve Coğrafya” branşındaki öğretmenlere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Alt Problem 3. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğretmenlerin hizmet içi eğitim durumları ile görüşleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

“ Türkiye Tarihi”  ünitesi amaçlarının ve bu amacı tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyi sorusuna, hizmet içi eğitim durumuna göre öğretmenlerin verdikleri cevapların ortalamaları arasında α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Hizmet içi eğitime katılan öğretmenler, “ Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme ”, “ Anadolu Selçukluları ile ilgili olguları açıklayabilme ”, “ Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi ” ve “ Türkiye Tarihi ünitesiyle ilgili haritaları okuyabilme ” amaçlarının kazandırılmasında “Hizmet içi eğitime katılmayan” öğretmenlere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Hizmet içi eğitime katılmayan öğretmenler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi”, “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”, “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Malazgirt Meydan Savaşı’nın önemini kavrayabilme”, “Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “ Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi ”, “ Anadolu Türk Beyliklerini tanıyabilme” ve “Anadolu Türk Beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme ” amaçlarının kazandırılmasında “Hizmet içi eğitime katılan” öğretmenlere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Hizmet içi eğitime katılan ve katılmayan öğretmenlerin “ Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi ” ve “ Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi ” amaçlarının kazandırılmasında görüşleri örtüşmektedir.

Alt Problem 4. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğretmenlerin hizmet içi eğitime katılma süreleri ile görüşleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

“ Türkiye Tarihi” ünitesi amaçlarının ve bu amacı tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyi sorusuna, hizmet içi eğitim süresine göre öğretmenlerin verdikleri cevapların ortalamaları arasında α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Hizmet içi eğitime 1 – 10 gün katılan öğretmenler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi”, “ Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi ”, “ Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”,  “ Malazgirt meydan savaşının önemini kavrayabilme ”, “ Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme ”, “ Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme ”, “ Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi ”, “ Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olguları açıklayabilme ”, “ Anadolu Türk Beyliklerini tanıyabilme ”, “Anadolu Türk Beyliklerinin Türk Tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “ Anadolu Selçukluları ve Beylikleri dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi”, “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi”, “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve “Türkiye Tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazandırılmasında “Hizmet içi eğitime 11 gün ve daha fazla katılan” öğretmenlere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Amaç 3. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesini işleyen öğrencilerin ünitenin amaç ve hazırlanacak davranışları doğrultusunda geliştirilen başarı testine verdikleri cevaplara göre amaçların kazanılmışlık düzeyi hakkındaki durumlarını ortaya koymak.

Alt Problem 1.  İlköğretim Sosyal Bilgiler 6’ncı sınıf Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyine ilişkin öğrencilerin verdikleri cevaplar arasında anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyine ilişkin öğrencilerin verdikleri cevaplar arasında anlamlı bir fark vardır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (tamamlama tipindeki sorulara verilen cevaplar[7]), “Türklerin Anadolu`yu Yurt Edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”, “Malazgirt Meydan Savaşı’nın önemini kavrayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme”, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu Türk Beyliklerini Tanıyabilme”, “Anadolu Türk beyliklerinin Türk Tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarını “ Orta “ derecede kazandıkları görüşündedirler.

“Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (çoktan seçmeli sorulara verilen cevaplar[8]), “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçuklu ve Beylikler dönemindeki türk denizciliğinin özellikleri bilgisi” ve “Türkiye tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarını ise “Çok” düzeyde kazandıkları görüşündedirler.

Amaç 4. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesini işleyen 6’nci sınıf öğrencilerinin ünitenin amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkındaki görüşleri üzerinde “Cinsiyet, Kardeş sayısı, Anne – Baba durumu, Anne – Baba iş durumu, Okulun bulunduğu yer, Okulun öğretim durumu, Annenin eğitim durumu, Babanın eğitim durumu, Evde bulunan âletler, Aletlerin eğitim amaçlı kullanımı ve Eğirim amaçlı kullanılan âletlerin türü” değişkenlerinin etkisini ortaya koymak.

Alt Problem 1.  İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin cinsiyetlerine göre anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin sorulara, cinsiyetlerine göre öğrencilerin verdikleri cevapların ortalamaları arasında α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Kız öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (çoktan seçmeli sorulara verilen cevaplar), “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (tamamlama tipindeki sorulara verilen cevaplar), “Malazgirt Meydan Savaşı’nın önemini kavrayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçukluları ve beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi” ve “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi”  amaçlarının kazanılmasında “Erkek” öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Erkek öğrenciler, “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu`da kurular ilk Türk devletlerini tanıyabilme”, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve  “Türkiye Tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazanılmasında “Kız” öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Kız ve erkek öğrencilerin, “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu Türk beyliklerini tanıyabilme” ve “Anadolu Türk beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” amaçlarının kazanılması ile ilgili görüşleri örtüşmektedir.

Alt Problem 2. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin okudukları okulun bulunduğu yere göre anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçlarının ve bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin sorulara verilen cevapları yapılan varyans analizi sonuçlarına göre, okulun bulunduğu yer (İl merkezi, ilçe merkezi, köy) ile öğrencilerin görüşleri arasında amacın ve davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

İl merkezindeki okullarda okuyan öğrenciler, “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”, “Malazgirt Meydan Savaşı’nın önemini kavrayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme”, “Anadolu Selçuklu devleti ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu Selçuklu devleti ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve  “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “ İlçe merkezindeki okullar ve Köy okullarında” okuyan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

İlçe merkezlerindeki okullarda okuyan öğrenciler, “Anadolu Türk beyliklerini tanıyabilme”, “Anadolu Türk beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” ve  “Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “ İl merkezi okulları ve Köy okullarında” okuyan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Köy okullarında okuyan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (çoktan seçmeli sorulara verilen cevaplar), “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (tamamlama tipindeki sorulara verilen cevaplar), “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” ve “Türkiye tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazanılmasında “ İl merkezi okulları ve İlçe merkezi okullarında” okuyan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Alt Problem 3. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında, öğrencilerin okudukları okulun öğretim durumuna göre anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçlarının ve bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin sorulara verilen cevapların yapılan varyans analizi sonuçlarına göre, okulun öğretim durumu (normal öğretim, ikili öğretim, taşımalı, pansiyonlu, yatılı) ile öğrencilerin görüşleri arasında amacın ve davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Taşımalı ilköğretim okullarında okuyan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi”  (tamamlama tipindeki sorulara verilen cevaplar), “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme” ,  “Malazgirt Meydan Savaşı`nın önemini kavrayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olguları açıklayabilme” ve “Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “normal öğretim, ikili öğretim, pansiyonlu ilköğretim ve yatılı ilköğretim bölge” okullarında okuyan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Pansiyonlu ilköğretim okullarında okuyan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (çoktan seçmeli sorulara verilen cevaplar), “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi” , “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu Türk beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve “Türkiye tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazanılmasında “normal öğretim, ikili öğreti, taşımalı ilköğretim ve yatılı ilköğretim bölge” okullarında okuyan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

İkili öğretim yapılan okullarda okuyan öğrenciler, “Anadolu Türk beyliklerini tanıyabilme” ve “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “ normal öğretim, taşımalı ilköğretim, pansiyonlu ilköğretim ve yatılı ilköğretim bölge” okullarında okuyan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Yatılı İlköğretim Bölge okullarında okuyan öğrenciler, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme” amacının kazanılmasında “normal öğretim, ikili öğretim, taşımalı ilköğretim ve pansiyonlu ilköğretim” okullarında okuyan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Alt Problem 4. İlköğretim 6’ncı Sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin anne – baba durumlarına göre anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçlarının ve bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin sorulara, anne – baba durumuna göre öğrencilerin verdikleri cevapların ortalamaları arasında a = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Anne babası öz olan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (tamamlama tipindeki sorulara verilen cevaplar), “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçuklu devleti ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi” ve “Türkiye Tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazanılmasında “Anne babasından biri üvey” olan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Anne babasından biri üvey olan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (çoktan seçmeli sorulara verilen cevaplar), “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile olgular bilgisi”, “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular açıklayabilme”, “Malazgirt Meydan Savaşı`nın önemini kavrayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme”, “Anadolu Selçuklu devleti ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu Türk beyliklerini tanıyabilme”, “Anadolu Türk beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”,  “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve  “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “ Anne bası öz olan “öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Alt Problem 5.  İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında, öğrencilerin kardeş sayılarına göre anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçlarının ve bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin sorulara verilen cevapların yapılan varyans analizi sonuçlarına göre, öğrencilerin kardeş sayısı (yok, 1 kardeş, 2 kardeş, 3 kardeş, 4 kardeş, 5 ve daha fazla kardeş) ile öğrencilerin görüşleri arasında amacın ve davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Kardeşi olmayan öğrenciler, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme” , “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi”,   “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olguları açıklayabilme” , “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi”  ve “Türkiye tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazanılmasında “ 1 kardeşi, 2 kardeşi, 3 kardeşi, 4 kardeşi, 5 ve daha fazla kardeşi” olan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

2 kardeşi olan öğrenciler, “Malazgirt Meydan Savaşının önemini kavrayabilme”, “Anadolu Türk beyliklerini tanıyabilme” , “Anadolu Türk beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” ve  “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi”  amaçlarının kazanılmasında “ kardeşi olmayan, 1 kardeş, 3 kardeş, 4 kardeş, 5 ve daha fazla kardeşi” olan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

3 kardeşi olan öğrenciler, “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”  amacının kazanılmasında “ kardeşi olmayan, 1 kardeş, 2 kardeş, 4 kardeş, 5 ve daha fazla kardeşi” olan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

4 kardeşi olan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (çoktan seçmeli sorulara verilen cevaplar), amacının kazanılmasında “ kardeşi olmayan, 1 kardeş, 2 kardeş, 3 kardeş, 5 ve daha fazla kardeşi” olan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

5 kardeşi olan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (tamamlama tipindeki sorulara verilen cevaplar), “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”, “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme” ve “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” amaçlarının kazanılmasında “ kardeşi olmayan 1 kardeş, 2 kardeş, 3 kardeş, 4 kardeşi” olanlara göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Alt Problem 6. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında öğrencilerin annelerinin eğitim durumlarına göre anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçları ve bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin sorulara verilen cevapların yapılan varyans analizi sonuçlarına göre, annenin eğitim durumu (okuma-yazma bilmeyen, ilkokul mezunu, ortaokul mezunu, lise mezunu, yüksekokul/fakülte mezunu) ile öğrenci görüşleri arasında amacın ve davranışın kazanılmışlık düzeyine ilişkin α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Annesi okuma – yazma bilmeyen öğrenciler, “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “ annesi ilkokul mezunu, ortaokul mezunu, lise mezunu, fakülte/yüksekokul mezunu” olan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Annesi ilkokul mezunu olan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (çoktan seçmeli sorulara verilen cevaplar), “Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi” ve  “Türkiye tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçların kazanılmasında “ annesi okuma yazma bilmeyen, ortaokul mezunu, lise mezunu, fakülte/ yüksekokul mezunu” olan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Annesi ortaokul mezunu olan öğrenciler, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme”, “Anadolu Türk beyliklerini tanıyabilme” ve  “Anadolu Türk beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” amaçlarının kazanılmasında “ annesi okuma yazma bilmeyen, ilkokul mezunu, lise mezunu,  fakülte/ yüksekokul mezunu” olan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Annesi lise mezunu olan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (tamamlama tipindeki sorulara verilen cevaplar), “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”  “Malazgirt Meydan Savaşı`nın önemini kavrayabilme”  ve “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olguları açıklayabilme” amaçlarının kazanılmasında “annesi okuma yazma bilmeyen, ilkokul mezunu, ortaokul mezunu, fakülte/yüksekokul mezunu” olanlara göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Annesi yüksekokul/fakülte mezunu olanlar,“Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” ve “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “ annesi okuma yazma bilmeyen, ilkokul mezunu, ortaokul mezunu, lise mezunu” olanlara göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Alt Problem 7.  İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında, öğrencilerin babalarının eğitim durumlarına göre anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçları ve bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin sorulara verilen cevapların yapılan varyans analizi sonuçlarına göre, babanın eğitim durumu (okuma-yazma bilmeyen, ilkokul mezunu, ortaokul mezunu, lise mezunu, yüksekokul/fakülte mezunu) ile öğrencilerin görüşleri arasında amacın ve davranışın kazanılmışlık düzeyine ilişkin α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Babası okuma yazma bilmeyen öğrenciler, “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Malazgirt Meydan Savaşı`nın önemini kavrayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Türk beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” ve  “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “ babası ilkokul mezunu, ortaokul mezunu, lise mezunu, fakülte/yüksekokul mezunu” olanlara göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Babası ilkokul mezunu olan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (çoktan seçmeli sorulara verilen cevaplar), ve “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “babası okuma yazma bilmeyenler, ortaokul mezunu, lise mezunu, fakülte/yüksekokul mezunu” olanlara göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Babası ortaokul mezunu olan öğrenciler, “Anadolu Türk beyliklerini tanıyabilme” amacının kazanılmasında “ babası okuma yazma bilmeyen, ilkokul mezunu, lise mezunu ve fakülte/yüksekokul mezunu” olanlara göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Babası lise mezunu olan öğrenciler, “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi” ve  “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “ babası okuma yazma bilmeye, ilkokul mezunu, ortaokul mezunu ve fakülte/yüksekokul mezunu” olanlara göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Babası fakülte/yüksekokul mezunu olanlar, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (tamamlama tipindeki sorulara verilen cevaplar) ve “Türkiye tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazanılmasında “ babası okuma yazma bilmeyen, ilkokul mezunu, ortaokul mezunu, lise mezunu” olanlara göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Alt Problem 8.  İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında, öğrencilerin anne –  babalarının iş durumuna göre anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi”  ünitesi amaçları ve bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin sorulara verilen cevapların yapılan varyans analizi sonuçlarına göre, anne – babanın iş durumu (baba çalışıyor, anne çalışıyor, ikisi de çalışıyor, ikisi de çalışmıyor) ile öğrencilerin görüşleri arasında amacın ve davranışın kazanılmışlık düzeyine ilişkin a= .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Anne babasından ikisi de çalışan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (çoktan seçmeli sorulara verilen cevaplar), “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olguları açıklayabilme” ve  “Anadolu Türk beyliklerini tanıyabilme” amaçlarının kazanılmasında “ anne babasından ikisi de çalışmayan, anne babasından annesi çalışan, anne babasından babası çalışan” öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Anne babasından ikisi de çalışmayan öğrenciler, “Malazgirt Meydan Savaşı`nın önemini kavrayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin tanıyabilme”, “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “ anne babasından ikisi de çalışan, anne babasından annesi çalışan, anne babasından babası çalışan” öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Anne babasından annesi çalışan öğrenciler, “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”, “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçuklu Devleti ile olgular bilgisi” ve “Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “anne ve babasından ikisi de çalışan, anne babasından ikisi de çalışmayan, anne babasından babası çalışan” öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Anne babasından babası çalışan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (tamamlama tipindeki sorulara verilen cevaplar), “Anadolu Türk beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” ve “Türkiye Tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazanılmasında “anne babasından ikisi de çalışan, anne babasından ikisi de çalışmayan, anne babasından annesi çalışan” öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Alt Problem 9.  İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında, evde bulunan âletlere göre anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçları ve bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin sorulara verilen cevapların yapılan varyans analizi sonuçlarına göre, evde bulunan aletler (Televizyon, radyo + radyoteyp + televizyon + videovcd, radyo + radyoteyp + televizyon + bilgisayar, tamamı, radyo + radyoteyp + televizyon, radyoteyp + televizyon, radyo + televizyon) ile öğrencilerin görüşleri arasında amacın ve davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Evde (ankette verilen) aletlerin tamamı bulunan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (çoktan seçmeli sorulara verilen cevaplar), “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi” ve  “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “Televizyon, radyo + radyoteyp + televizyon + videovcd, radyo + radyoteyp + televizyon + bilgisayar, radyo + radyoteyp + televizyon, radyoteyp + televizyon, radyo + televizyon” bulunan öğrenciler göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Evde Radyo+Televizyonu olan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (tamamlama tipindeki sorulara verilen cevaplar), “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme” “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve “Türkiye Tarihi ünitesiyle ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazanılmasında “Televizyon, radyo + radyoteyp + televizyon + videovcd, radyo + radyoteyp + televizyon + bilgisayar, tamamı, radyo + radyoteyp + televizyon, radyoteyp + televizyon” bulunan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Evinde Radyo+radyoteyp+televizyon+Bilgisayar bulunan öğrenciler, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu Türk Beyliklerini tanıyabilme”, “Anadolu Türk Beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” ve  “Anadolu Selçukluları ve Beylikleri dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında Televizyon, radyo + radyoteyp + televizyon + videovcd, tamamı, radyo + radyoteyp + televizyon, radyoteyp + televizyon, radyo + televizyon” bulunan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Evinde Televizyon bulunan öğrenciler, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi” amacının kazanılmasında “Radyo + radyoteyp + televizyon + videovcd, radyo + radyoteyp + televizyon + bilgisayar, tamamı, radyo + radyoteyp + televizyon, radyoteyp + televizyon, radyo + televizyon” bulunan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Evinde Radyoteyp+televizyon bulunan öğrenciler, “Malazgirt Meydan Savaşı’nın önemini kavrayabilme” amacının kazanılmasında “Televizyon, radyo + radyoteyp + televizyon + videovcd, radyo + radyoteyp + televizyon + bilgisayar, tamamı, radyo + radyoteyp + televizyon, radyo + televizyon” bulunan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Alt Problem 10. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında, öğrencilerin evde bulunan aletleri eğitim amaçlı kullanıp kullanmamalarına göre anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçlarının ve bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin sorulara, evde bulunan aletlerin eğitim amaçlı kullanımına göre öğrencilerin verdikleri cevapların ortalamaları arasında α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Evde bulunan aletleri eğitim amaçlı kullanan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (çoktan seçmeli sorulara verilen cevaplar), “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (tamamlama tipindeki sorulara verilen cevaplar), “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”,  “Malazgirt Meydan Savaşının önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçuklu devleti ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu Selçuklu devleti ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu Türk beyliklerini tanıyabilme”, “Anadolu Türk beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” ve  “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmasında “ evdeki aletleri eğitim amaçlı kullanmayan” öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Evde bulunan âletleri eğitim amaçlı kullanan ve kullanmayan öğrenciler, “Türklerin Anadolu`yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi”, “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve  “Türkiye Tarihi ünitesi ile ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazanılmasında öğrencilerin görüşleri örtüşmektedir.

Alt Problem 11. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyinin algılanmasında, öğrencilerin eğitim amaçlı kullandıkları âletin türüne göre anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye Tarihi” ünitesi amaçlarının ve bu amaçları tanımlayan davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin sorularına verilen cevapların yapılan varyans analizi sonuçlarına göre, evde bulunan aletlerin (Televizyon, bilgisayar, radyo, vidovcd, radyoteyp) eğitim amaçlı kullanımı ile öğrencilerin görüşleri arasında amacın ve davranışların kazanılmışlık düzeyine ilişkin α = .05 düzeyinde anlamlı fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Radyo teybi eğitim amaçlı kullanan öğrenciler, “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Malazgirt Meydan Savaşının önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu Türk Beyliklerini tanıyabilme”, “Anadolu Türk Beyliklerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk denizciliğinin özellikleri bilgisi”, “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi”, “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve “Türkiye Tarihi ünitesiyle ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazanılmasında “Televizyon, bilgisayar, radyo ve videovcd” ‘ yi kullanan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Videovcdyi eğitim amaçlı kullanan öğrenciler, “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (çoktan seçmeli sorulara verilen cevaplar), “Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” (tamamlama tipindeki sorulara verilen cevaplar) ve “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olguları açıklayabilme” amaçlarının kazanılmasında “Televizyon, bilgisayar, radyo, radyoteyp” ‘i kullanan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Radyoyu eğitim amaçlı kullanan öğrenciler, “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili bilgisi”, “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme” ve  “Anadolu`da kurulan ilk Türk devletlerinin Türk tarihi bakımından önemini kavrayabilme” amaçlarının kazanılmasında “Televizyon, bilgisayar, vidovcd, radyoteyp” ‘i kullanan öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Amaç 5. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkında ortaya çıkan öğretmen ve öğrenci karşılaştırmak ve sonuçları arasında bir fark oluşursa bunun sebeplerini ortaya koymak

Alt Problem 1. İlköğretim 6’ncı sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye Tarihi ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

“Türkiye tarihi ünitesi amaçlarının” kazanılmışlık düzeyine ilişkin öğretmen ve öğrencilerin verdikleri cevapların ortalamaları arasında fark bulunmaktadır. Bu farklar incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

Öğretmenler, “ Türkiye Tarihi  ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi”, “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme”, “Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerini tanıyabilme”, “Anadolu Türk Beyliklerinin Türk tarihi bakımdan önemini kavrayabilme” ve “Beylikler dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkında öğrencilere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Öğrenciler, “Türklerin Anadolu’yu yurt edinmeleri ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Malazgirt Meydan Savaşı’nın önemini kavrayabilme”, “Anadolu Selçuklu Devleti ile ilgili olgular bilgisi”, “Anadolu Selçukluları ile ilgili olguları açıklayabilme”, “Anadolu Türk Beyliklerini tanıyabilme”, “Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemindeki Türk Denizciliğinin özellikleri bilgisi”, “Anadolu Selçukluları dönemindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi” ve “ Türkiye Tarihi  ünitesiyle ilgili haritaları okuyabilme” amaçlarının kazanılmışlık düzeyi hakkında öğretmenlere göre daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Öğretmen görüşleri arasında değişkenlere göre (Branş, mesleki kıdem, hizmet içi eğitim durumu ve hizmet içi eğitim süresi)anlamlı fark olduğu, öğrenci görüşleri arasında değişkenlere göre (Cinsiyet, kardeş sayısı, okulun öğretim durumu, okulun bulunduğu yer, anne – baba durumu, annenin eğitim durumu, babanın eğitim durumu, anne – babanın iş durumu, evde bulunan âlet, evde bulunan âletlerin eğitim amaçlı kullanımı, eğitim amaçlı kullanılan âletin türü) anlamlı fark olduğu görülmüştür.

Buna göre “Türkiye Tarih” ünitesi amaçlarının kazanılmışlık düzeyini öğretmenin nitelikleri ile öğrencilerin sosyo-ekonomik özelliklerinin etkilediği, öğretmen ve öğrenci görüşleri arasındaki farkın, öğretim programlarının uygulanması, araç – gereç ve ders kitaplarının kullanılması, değerlendirme çalışmalarının yeterli düzeyde yapılmamasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

II.  teklifler

1. İlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler Öğretim Programı

Sosyal Bilgiler Öğretim Programında, genel amaçlar ve ünite amaçlarına yer verilmiş olmasına karşılık ünite amaçlarının hangi davranışlar ile gerçekleştirileceği belirtilmemiştir.

a. Amaçların / Davranışların Tanımlanması

Sosyal Bilgiler Programında her ünitenin özel amaçları verilmiş olmasına rağmen bu amaçların gerçekleştiğini gösteren; başka bir deyişle amaçları tanımlayan davranışlar bulunmamaktadır.

Amaç/davranışlar konusundaki ihtiyacın karşılanmasına yönelik çalışmalar aşağıda tablo hâlinde gösterilmiştir.

TÜRKİYE TARİHİ ÜNİTESİ AMAÇLARI

Araştırmanın veri toplama araçları(anket) için “ Türkiye Tarihi ” ünitesi amaçları davranışlarla tanımlanmıştır. Bu amaç/davranışların kazanılmışlık düzeyi sınanmıştır.

b. Kavramların Tespiti

Sosyal Bilgiler öğretiminde hangi kavramların, hangi sayıda, hangi ünitede verilmesi gerektiğine ilişkin herhangi bir çerçeve bulunmamaktadır. Sosyal Bilgiler Programı “ …………. ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” özel amacını her ünite için öngörmüş olmasına karşılık; bu kavramların neler olduğuna dair herhangi bir çerçeve vermemiştir. Programın açıklamalar başlığı altında “Konuların işlenişinde kavramlar ilgili olduğu konu ile birlikte verilir.” yönergesi ünite – konularda geçen kavramların tespitini öğretmene bırakmış gözükmektedir.

Bu durumda “ Türkiye Tarihi ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” amacının kazanılmışlık düzeyinin ölçülmesi (gözlenebilir davranışların) öğretmenin niteliğinin yeterliliğine kalmaktadır. Öğretmen kavramların anlam bilgisi amacının kazanılıp/ kazanılmadığını, amacı tanımlayabiliyorsa ölçebilecektir

Örnek

Ünite Düzeyinde Amaç: “Türkiye Tarihi” ünitesinde geçen  kavramların anlam bilgisi.

Konu Düzeyinde Amaç: “Atabey” kavramının anlam bilgisi.

Davranışlar:

1. “Atabey” kavramı  tanımının doğru ya da yanlış olduğunu yazma / söyleme.

2. Tanımı verilen “Atabey” kavramını, bir dizi kavram arasından seçip işaretleme.

3. “Atabey” kavramının tanımını, bir dizi tanım arasından seçip işaretleme.

4. “Atabey” kavramıyla ilgili  bir dizi tanımı eşleştirip işaretleme.

5. Tanımın boş bırakılan yerine ilgili “Atabey” kavramını yazma / söyleme.

6. “Atabey” kavramının tanımını derste geçen ifadesiyle yazma / söyleme.

c. Kavram Haritaları

Sosyal Bilgiler Öğretim Programında amaçların davranışlarla tanımlanması her ünite sonunda, o ünitenin kavramlarını gösteren kavram haritalarına yer verilmesi; kavram eğitimindeki boşlukların doldurulmasına eğitimin rastgele / tesadüfi değil, plânlı olmasına katkıda bulunabilir.

d. Ölçme ve Değerlendirme

Bilginin yanında davranışların ölçülmesine ağırlık verilmelidir. Buna uygun ölçme araçları geliştirilmelidir.

Birey ve toplumun ihtiyaçları, öğretim programlarında amaç olarak yer alır. Amaçların gerçekleşebilirlik düzeyi, amaçların gözlenebilir davranışlarla tanımlanması ve bu davranışların ölçülüp değerlendirilmesiyle anlaşılabilir. İlköğretim Okulu ders (öğretim) programlarından Sosyal Bilgiler  ile Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük programlarında öngörülen amaçların davranışlarla tanımlanmamış olması anlamlıdır.

İlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler ders kitaplarında “Değerlendirme Çalışmaları “ başlığı altında yer alan ölçme araç(soru)larının hangi amaç/davranışların kazanılıp/kazanılmadığını ölçtüğünü gösterir tablo aşağıda verilmiştir. Tablo incelendiğinde, programda öngörülen amaç/davranışların tamamının ölçülmediği görülmektedir.

SOSYAL BİLGİLER 6’NCI SINIF MİLLİ EĞİTİM YAYINEVİ[12]

Yukarıdaki tablo incelendiğinde, Sosyal Bilgiler 6’ncı sınıf Milli Eğitim yayınevi tarafından basılan ders kitabındaki değerlendirme sorularının 1, 2, 9, 10, 13 ve 14’ünci amaçları ve bu amaçların davranışlarını ölçen sorulara yer vermediği görülmüştür.

SOSYAL BİLGİLER 6’NCI SINIF DERS KİTAPLARI A.Ş.[13]

Yukarıdaki tablo incelendiğinde, Sosyal Bilgiler 6’ncı sınıf Ders Kitapları A.Ş.  tarafından basılan ders kitabındaki değerlendirme sorularının 1, 2, 6, 12, 13 ve 14’ünci amaçları ve bu amaçların davranışlarını ölçen sorulara  yer vermediği görülmüştür.

SOSYAL BİLGİLER 6’NCI SINIF YILDIRIM YAYINLARI[14]

Yukarıdaki tablo incelendiğinde, Sosyal Bilgiler 6’ncı sınıf Doğan Yayıncılık tarafından basılan ders kitabındaki değerlendirme sorularının 1, 2, 6, 11, 13 ve 14’ünci amaçları ve bu amaçların davranışlarını ölçen sorulara  yer vermediği görülmüştür.

SOSYAL BİLGİLER 6’NCI SINIF YILDIRIM YAYINLARI[15]

Yukarıdaki tablo incelendiğinde, Sosyal Bilgiler 6’ncı sınıf Yıldırım Yayınları tarafından basılan ders kitabındaki değerlendirme sorularının 1,  6, 10, 13 ve 14’ünci amaçları ve bu amaçların davranışlarını ölçen sorulara yer vermediği görülmüştür.

SOSYAL BİLGİLER 6’NCI SINIF OKYAY YAYINCILIK[16]

Yukarıdaki tablo incelendiğinde, Sosyal Bilgiler 6’ncı sınıf Okyay yayıncılık tarafından basılan ders kitabındaki değerlendirme sorularının 1, 2, 3, 9, 10, 13 ve 14’ünci amaçları ve bu amaçların davranışlarını ölçen sorulara  yer vermediği görülmüştür.

SOSYAL BİLGİLER 6’NCI SINIF KOZA YAYIN DAĞITIM[17]

Yukarıdaki tablo incelendiğinde, Sosyal Bilgiler 6’ncı sınıf Koza yayın dağıtım tarafından basılan ders kitabındaki değerlendirme sorularının 1, 13 ve 14’ünci amaçları ve bu amaçların davranışlarını ölçen sorulara yer vermediği görülmüştür.

Sosyal Bilgiler Programında öngörülen amaç/davranışlar kazanılmadığı / kazandırılmadığı sürece, eğitimden sorumlu ilgili ve yetkililer ile eğitimi etkileyen ve etkilenen kişi, kurum ve kuruluşlar yükümlülükten kurtulmuş/ görevlerini yerine getirmiş sayılamazlar.

2. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılacak Araç-Gereçler

Programın uygulanmasında, kullanılan öğretim yöntem ve teknikleri ile birlikte bir takım araç ve gereçlere de ihtiyaç duyulur. Geçerli öğrenme yaşantılarının meydana gelmesi, öğrencinin birden fazla duyu organına hitap etmesi ile orantılıdır. Öğretmenin yerinde ve zamanında uygun araç ve gereci kullanması, öğrencilerin bilgi ve beceri kazanması ile tutum ve –değerleri geliştirmesinde kalıcılık oranını yükseltir. Bu sebeple programda yer alan ünite/konulara uygun aça ve gereçler hazırlanmalıdır.

Ders kitapları, öğrencinin öğrenme yaşantılarına kaynaklık eden yazılı ve basılı araç – gereçlerden biridir. Ülkemizde ders kitapları öğrenci için hazırlanmaktadır. Ülkemiz şartlarında ders kitabı öğrenci için başlıca kaynak özelliği taşımaktadır. Diğer taraftan öğretmen dersin öğretiminde meslekî yayınları takip etmekle birlikte, ağırlıklı olarak öğrenci için hazırlanmış ders kitabını belirleyici bir kaynak ve araç olarak kullanmaktadır. Bu anlayış kavram, olgu ve olaylar ile ilgili amaç/davranışların kazandırılmasını/kazanılmasını ders kitabındaki veriliş biçimleri/işlenişi ile sınırlandırmaktadır. Bu durumda öğretmen ders kitabında verilen kavram, olgu ve olayların öğrenme / öğretme etkinliklerinde kullanılması kolaylığını tercih etmektedir.

3. Öğretmenlerin Hizmet İçi Eğitimi

Ülkemiz şartlarında öğretmenlerin program hazırlama, geliştirme ve değerlendirme, ölçme ve değerlendirme alanlarındaki niteliklerinin Türk Millî Eğitimi’nin Genel Amaçları ve Temel İlkelerini gerçekleştirmede yeterli olmadığı kamuoyunda tartışılan gerçeklerden biridir. Bu yetersizliğin giderilmesinde; öğretmenin hizmet içi eğitim yoluyla iş başında yetiştirilmesi ya da öğretmenin kendi isteği ile ihtiyacını karşılaması veya öğretim programlarının öğretmen kılavuzu ağırlıklı hazırlanması gibi uygulamalar katkıda bulunabilir.

KAYNAKÇA

AKIN, Hikmet, M. Ç. ULUÇAY ( 1954 ).  İlkokul Tarih IV. İstanbul: Remzi Kitapevi Matbaası

………………………… ( 1964 ). Tarih Ortaokul II.  İstanbul: Yeni Matbaa

AKŞİT, Niyazi, O. EĞİLMEZ. ( 1954 ).  İlkokul Tarih IV. İstanbul: Remzi Kitabevi Matbaası

AKŞİT, Niyazi, F. SANIR, T. ASAL, ( 1975 ).  Orta Okullar için Sosyal Bilgiler II.  Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi

AKŞİT, Niyazi, ( 1964 ). Ortaokullar için Tarih II.  İstanbul: Yeni Yıldız Matbaası

……………… ( 1986 ).  Ortaokullar için Milli Tarih ders kitabı I.  İstanbul: Milli Eğitim Basımevi

AKŞİT, Niyazi, H. GÜNDEN, ( 1972 ). İlkokullar için sosyal Bilgiler IV.  İstanbul: As Matbaası

ALKAN, Cevat ( 1979 ) , Eğitim Ortamları. Ankara: A.Ü Yay. No:85

ALTUNIŞIK, Remzi, R. COŞKUN, E. YILDIRIM, S. BAYRAKTAROĞLU, ( 2002 ). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS uygulamalı. Sakarya: Sakarya Kitapevi

ARKIN, Mefharet, O. YALÇIN,  ( 1959 ). İlkokullar için yeni Tarih IV. İstanbul: Bir Yayıncılık

ASLAN, Erdal ( 1996 ), Tarih Öğretimi Tarih Yazıcılığı Ders Kitapları( Yüksek lisans Tezi)

AYDIN, Celal ve başk. ( 2003 ). İlköğretim Sosyal Bilgiler 6. Ankara: Doğan Yayıncılık

AYDOĞDU, İsmail, ( 1972 ).  İlkokul Sosyal Bilgiler 4.  İstanbul: Aydoğdu Yayınları

BAŞHAN, Mehmet (1987 ), İlkokul Müfredat Programı. Ankara: Başhan Yayınları

BART, James L. Ve Diğerleri ( 1997 ), İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi YÖK / Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Programı. Ankara

BAYMUR, A. Fuat ( 1941 ), Tarih Öğretimi. Ankara : R. Ulusoğlu Basımevi

BİNAL, Faik, ( 1966 ), İlkokullar için Tarih IV. İstanbul: Ders Kitapları A.Ş.

BÜYÜKÖZTÜRK, Şener, ( 2002 ).  Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: PegamA Yayıncılık

CANDAN, Ahmet Sait ( 1998), Kavramlara Dayalı Tarih Öğretimi( Yüksek Lisans Tezi)

CEZAR, Mustafa, ( 1951 ).  Ortaokullar için Tarih II. İstanbul: Okul Kitapları Türk Ltd. Şti

CİCİOĞLU, Halil, ( 1985 ).  Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Orta Öğretim ( Tarihi Gelişimi ).  Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları

ÇALAPALA, Rakım, ( 1978 ).  İlkokul Sosyal Bilgiler 4. İstanbul: Dur Ofset Basımevi

ÇİLELİ, Meral ( 1995 ), İlköğretim Kurumlarında Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Sorunları. Ankara: TED Yayınları Öğretim Dizisi No: 13

ÇÖGENDEZOĞLU, Kenan, F. BENDEN, ( 1969 ). İlkokul Kitapları Yeni Sosyal Bilgiler 4.  İstanbul: Özdemir Basımevi

DANIŞMAN, Zuhuri, ( 1955 ).  İlkokullar için yeni Tarih Dersleri IV.  İstanbul: Özaygen Yayıncılık

DEĞİRMENCİ, Salih ( 1999 ), Orta Öğretim Kurumlarında Tarih Dersi Eğitim Öğretim Uygulamalarının Değerlendirilmesi ( Yüksek Lisans Tezi)

ERDEM, Selman, İ. PARMAKSIZOĞLU, İ. KONUK, ( 1972 ).  Sosyal Bilgiler Orta Okul II. İstanbul: Remzi Kitapevi

ERDEM, Selman, İ. KONUK, İ. KÜÇÜKCAN, ( 1995 ).  İlköğretim sosyal Bilgiler 4. İstanbul: Fil Yayınları

ERDEN, Münire, Sosyal bilgiler Öğretimi. Ankara: Alkım Yayınevi

ERDOĞAN, Musa, ( 1969 ). İlkokul Sosyal Bilgiler 4. İzmir: İstiklal matbaası

ERGUN, Gülsüm, A.ERGUN, ( 1967 ), İlkokullar için Tarih IV. İstanbul: Ders Kitapları A. Ş.

ERTÜRK Selahattin ( 1984 ), Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Yelkenkaya Yayınları

GANJUK, Güler, S. ÜNAL, ( 1996 ). İlköğretim Sosyal Bilgiler 4.  İstanbul: Özer Yayıncılık

GEDİKLER ( GÖLGESİZ ), Hülya, İlköğretim Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Tarih Konularının İşlenişi,( Yüksek Lisans Tezi )

GENÇ, Reşat, R. TURAN, A. PALA, ( 1995 ).  İlköğretim Okulları Milli Tarih 6.  İstanbul: Kaya Matbaacılık

GÜNDEM, Suat ( 1996 ), Sosyal Bilgiler Öğretimine Genel Bir Bakış. İlköğretim Okullarında Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Sorunları. Ankara : T.E.D. Yayınları

GÜNGÖR, Nuri, Z. GÜLSEM, ( 1969 ). İlkokul Sosyal Bilgiler 4. İstanbul: Azim Matbaası

222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu.

İlköğretim Ders Programları, ( 2000 ). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi

İNAL, Ali Ekrem, R. ÇALAPALA, ( 1960 ). İlkokul Tarih IV. İstanbul: Tan Matbaası

İNAL, Ekrem, N. ORMANCI, ( 1956 ), Tarih orta II. İstanbul: Yeni Matbaa

KALYONCU, Mehmet ve başk. ( 1999). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretmen Kılavuzu Kitabı 6.  Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

KAPTAN, Prof. Dr. Saim ( 1998 ), Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri. 11. Baskı, Ankara: Tekışık Ofset

KARAGÜLLE, Celalettin, ( 1970 ). Dördüncü sınıf Sosyal Bilgiler Kaynak Kitabı.  İstanbul: Güneş Yayınları

KARASAR, Niyazi ( 2002 ). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım

KARLI, Ercan, A. DÜZGÜN, A. ÇETİN, ( 1996 ). İlköğretim Sosyal Bilgiler 4. İstanbul: Başarı Yayımcılık

KILAVUZ, Nalan, ( 1996 ).  İlköğretim Okulları için Sosyal Bilgiler 4. İstanbul: Önde Yayıncılık

KOÇAK, Kemal,(1993). Başlangıçtan Cumhuriyete Kadar Türk Tarihçiliği. Türk Dünyası Tarih Dergisi. 73 ( Ocak 1993), s. 11 – 21

————————(1993). Atatürk ve Türk Tarih Tezi. Türk Dünyası Tarih Dergisi 74 ( Şubat 1993 ), s. 14 – 25

————————(1994). XIX. Yüzyılda Türk Tarihçiliği. Türk Dünyası Tarih Dergisi, 91 ( Temmuz 1994 ), s. 36 – 43

————————–(1995). 1930’lardan Sonra Tarih Anlayışında Gelişmeler. Çağdaş Eğitim. 206 ( Ocak 1995 ), s. 19 – 23

————————–(1995). Atatürk’ün Tarih Hakkındaki Düşünceleri I. Çağdaş Eğitim. 207 ( Şubat 1995 ), s. 23 – 25

————————-; Atatürk’ün Tarih Hakkındaki Düşünceleri II. Çağdaş Eğitim. 208 ( Mart 1995 ), s. 6 – 8

———————–(1999). Osmanlılardan Cumhuriyete Tarih Anlayışında Kurumlaşma. Milli Eğitim. 143 ( Temmuz – Eylül 1999), s. 112 – 117

————————(2000). Osmanlı’dan Cumhuriyete Türk Tarih Anlayışı. Türk Dünyası Araştırmaları. 125 ( Nisan 2000 ), s. 67 – 82

————————-(2000). Cumhuriyetten Günümüze Tarih Anlayışı. Türk Dünyası Araştırmaları. 128 ( Ekim 2000), s. 25 – 35

————————-(2000).Osmanlı’dan Cumhuriyete Tarih Anlayışında Kurumlaşma. Türk Dünyası Araştırmaları. 129 ( Aralık 2000 ), s. 19 – 27

————————(2000). 1983 Ortaöğretim Kurumları Tarih Programlarının Değerlendirilmesi ( Alan .araştırması – Ankara Örneği).i G. Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi. Mart 2000, Cilt : 8, Sayı: 1 s. 141 – 180

———————–( 2002). 1998 İlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler Programı Genel Amaçlarının Değerlendirilmesi (Alan Araştırması Kastamonu Örneği ). G. Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi.  Mart 2002,Cilt : 10 , Sayı:1, s. 133 – 162

————————-(2002). İlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Niteliklerinin Değerlendirilmesi ( Alan Araştırması ). MEB EARGED, Ankara/Kastamonu, Aralık 2002

MERÇİL, Erdoğan,  Z. G. ÖDEN, ( 1995 ).  İlköğretim ve Ortaokullar için Milli Tarih 6. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi

METİN, Celal, Türk Tarih Tezi ve Ders Kitaplarında Türkiye Cumhuriyeti Tarihi ( 1923 – 1960 ), ( Yüksek Lisans Tezi )

Milli Eğitim Bakanlığı ( 1991 ). İlkokullar için Sosyal Bilgiler 4. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi

MUAFFAT, Maurice ( 1957 ), Sosyal Bilgiler Öğretimi. ( Çev: Nesrin ORAN ), İstanbul

NAS, Recep ( 2000 ), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. Bursa: Ezgi Kitapevi Yayınları

OĞUZKAN, A. Ferhan  ( 1981 ), Eğitim Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara : Ankara Üniversitesi Basımevi

OKTAY, Emin, ( 1959 ). Tarih Orta II. İstanbul: Fatiş Basımevi

………………., ( 1961 ). İlkokul atlaslı Tarih IV. İstanbul: Güven Yayınevi

ORAN, Hilmi. ( 1954 ). İlkokullar için Tarih IV.  İstanbul : Yeni Matbaa

………………, ( 1966 ).  Ortaokul Tarih II. İstanbul: Yükselen Matbaası

Ortaöğretim Kurumlarında Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Sorunları(1987 ), Ankara: T.E.D. Yayınları

ÖZBARAN, Salih ( 1992 ), Tarih ve Öğretimi. İstanbul: Cem Yayınları

ÖZÇELİK, İsmail ( 1996 ), Tarih Öğretimi Yöntem ve Teknikleri. Ankara: Gazi Büro  Yayınevi

ÖTÜKEN, Vasfiye, H. ÖTÜKEN, ( 1962 ). İlkokullar için Testli Tarih IV. İstanbul: Tan Matbaası

ÖZALP, Reşat, A. ATAÜNAL, ( 1983 ). Milli Eğitim’de Kongreler ve Şuralar. Cumhuriyet Döneminde Eğitim.  Ankara:

ÖZTAŞ, Sezai ( 2000), İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Tarih Ünitelerinin İşlenişinde Öğretmenlerin Kullandıkları Öğretim Yöntemleri ( Yüksek Lisans Tezi )

ÖZOĞLU,Süleyman Çetin ( 1987 ).Liselerde Sosyal Bilgiler Öğretimi       Ankara

PAYKOÇ, Fersun ( 1991 ), Tarih Öğretimi. Eskişehir: A.Ü Açıköğretim Fakültesi Yayınları

………………………..( 1995 ), Sosyal Bilgiler Eğitiminde Çağdaş Yaklaşımlar, İlköğretim Okullarında Sosyal Bilgiler Eğitimi ve Sorunları. Ankara : T.E.D. Yayınları

SAFRAN,Mustafa (1993), Değişik Öğrenim Basamaklarından Tarih Dersine İlişkin Tutumlar Üzerine Bir Araştırma. Eğitim,Sayı:4 (Nisan, Mayıs, Haziran 1993). M.E.B.Yayınları Ankara, s.35-40

…………………………….” Orta Öğretim Kurumlarında Tarih Öğretiminin Yapı ve Sorunlarına İlişkin Bir Araştırma, Ankara , Yayınlanmamış Araştırma

……………………….. .( 1993 ), Tarih Öğretiminin Eğitsel Amaçları. Ankara: Belleten ( 220 )

……………………… ( 1996 ), Tarih Programları Nasıl Düzenlenmelidir?. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi ( 4 )

SAĞLAMER Emin ( 1980 ),İlkokulda Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara

SANIR, Ferruh, T. ASAL, N. AKŞİT ( 1982 ).  İlkokullar için Sosyal Bilgiler IV. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi

SEVEN, Serdal, İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitapları Hakkında Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri ( Yüksek Lisans Tezi )

SEYİDOĞLU, Prof. Dr. Halil ( 2000),Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı,8. Baskı,İstanbul: Gizem Yayınları

SÖNMEZ,Veysel ( 1998 ),Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu M.E.B. Öğretmen Kitapları Dizisi. İstanbul: Milli Eğitim Yayınevi

ŞAHİN, Cemalettin, E. YAMANLAR, H. GÖZE, ( 2003 ).  İlköğretim Sosyal Bilgiler 6. İstanbul: Ders Kitapları A.Ş

ŞAHİN, Nurgün, A. ŞAHİN, ( 1995 ).  İlköğretim Sosyal Bilgiler 4. İstanbul: Salan Yayınları

ŞENÜNVER, Güler ve başk. ( 2003).  İlköğretim Sosyal Bilgiler 6. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi

ŞÖLEN, Ziya, S. ARIÇ, ( 1967 ),  İlkokullar için Tarih IV. İstanbul: As Matbaası

TANER, Ali Haydar, ( 1957 ), Ortaokular için Tarih II.  İstanbul: Milli Eğitim Basımevi

TANRIVERDİ, Sefer, T. TURGUT, ( 2003 ).  İlköğretim Sosyal Bilgiler 6. Ankara: Koza Yayın Dağıtım

Tebliğler Dergisi;(2487),Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı.

TEKIŞIK, Hüseyin Hüsnü, ( 1975 ). İlkokul sosyal Bilgiler 4. Ankara: Tekışık Matbaası

Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekaleti, (1930). İlkmektep Müfredat Programı. İstanbul: Devlet Matbaası

 ………………………………………….., ( 1931 ).  Orta Mektep Müfredat Programı 1931 – 1932 Ders Senesi Tadilatı.  İstanbul: Devlet Matbaası

…………………………………………., (1937). İlkokul Programı. Ankara: Maarif Basımevi

…………………………………………, ( 1956 ).  Muhtelif Gayeli Ortaokul Programı.  Ankara: Milli Eğitim Basımevi

………………………………………, ( 1957 ). İlkokul Programı. İstanbul: Maarif Basımevi

Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı, ( 1948 ).  İlkokul Programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi

……………………………………….,( 1949 ). Ortaokul Programı. Ankara: Milli eğitim Basımevi

………………………………………., ( 1968 )  İlkokul Programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi

…………………………………………, ( 1969 ).  Ortaokul Sosyal Bilgiler Program Taslağı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi

…………………………………………., ( 1973 ). Ortaokul Sosyal Bilgiler Müfredat Programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi

………………………………………….., ( 1995 ).  İlköğretim Okulu Programı.  Ankara: Milli Eğitim Basımevi

………………………………………….., ( 1995 ). İlköğretim Okulu II. Kademe Programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi

TÜYSÜZ, Sami, K. GÜMÜŞ, M.M. ARSLAN, ( 2003 ).  İlköğretim sosyal Bilgiler 6. İstanbul: Okyay Yayıncılık

UNAT, Faik Reşit, K. SU, ( 1966 ), İlkokullar için Tarih Dersleri IV.  İstanbul: Kanaat Yayınları

YANAR, Hüseyin, Ş. YILDIRIM, ( 2003 ). İlköğretim Sosyal Bilgiler 6. Ankara: Yıldırım Yayınları

YENER, Cemal, A. ARSLANER, F. IŞIN, ( 1964 ).  İlkokul Tarih IV. İstanbul: Güven Matbaası

YURTSEVER, Mehtap ( 1996 ), İlk ve Orta Öğretim Tarih Programları ve Ders Kitaplarında Tarih Bilgisi ve İlk Çağ Tarih Üniteleri ( yüksek Lisans Tezi)