Connect with us

Maarifimizde İstikamet

İLKÖĞRETİM OKULU 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ KAVRAMLARININ KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ (Kastamonu Örneği)

Published

on

İLKÖĞRETİM OKULU 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ KAVRAMLARININ KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

( Alan Araştırması-Kastamonu Örneği )

TAŞI GEDİĞİNE KOYMAK/HAKKI HAK SAHİBİNE TESLİM EDEBİLMEK!?..

 “Eğitim Reformu” çalışmaları kapsamında İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4, 5, 6 ve 7’nci Sınıf Öğretim Programı çalışmalarının izinin olmadığı, sözünün/söylemenin edilmediği zaman ve mekânda Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi Ana Bilim Dalında bir öğretim elemanı, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Programı 3 ve 4’üncü sınıf öğrencileriyle Özel Öğretim Yöntemleri I-II dersleri teori ve uygulamalarında Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kavram Eğitimi/Öğretimi yapmakta ve çırpınmakta idi. Bu öğretim elemanının, teori ve pratiği birleştirme/buluşturma anlayışının somut göstergesi olarak Mart 2003’de öğrencileriyle birlikte yaptığı alan araştırmalarından bir kesit aşağıda sunulmaktadır.

Alan araştırmalarının raporları 16.06.2004 tarihinde Kastamonu Eğitim Fakültesi Dekanlığına “Kastamonu merkez ilköğretim okulu 6 ve 8’inci sınıf öğrencilerine uygulanarak gerçekleştirilen “İlköğretim Okulu 5’inci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kavramlarının Kazanılmışlık Düzeyi“ ve “İlköğretim Okulu 7’nci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kavramlarının Kazanılmışlık Düzeyi“adlı alan araştırmalarına ait raporlar; eğitim-öğretimde program ve ders kitabı, hazırlama, geliştirme ve değerlendirme faaliyetlerinde yararlanılmak/kullanılmak amacıyla Kastamonu Valiliği (Millî Eğitim Müdürlüğü) ile Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığına gönderilmek üzere” sunulmuştur.

Bunlara karşılık, “kavram, değer ve beceri eğitimi”nden söz ederek İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programını hazırlayıp deneme uygulaması yapanlardan bir kesimin mensupları vefasızlık, haset gibi değer ve duyguların esiri olmaktan bir türlü kurtulamadıklarından, İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programı Kılavuzunda Bibliyografya/Kaynakça bölümünde, aşağıda bir kısmı sunulan araştırmadan söz edebilme erdemini gösterememişlerdir. Tarihe not düşmek ve ibret aynasında yer alması dileğiyle yıllar sonra TAŞI GEDİĞİĞNE KOYMAK: HAKKI HAK SAHİBİNE TESLİM EDEBİLMEK gayretkeşliğinde bulunulmuştur…

Yrd. Doç. Dr. Kemal KOÇAK

Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi

 İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi Ana Bilim Dalı (E) Öğretim Üyesi

 

 

ÖZET

Bu araştır(çalış)manın amacı; (a) İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi kavramlarının anlama, seçip işaretleme, örnekleme, eşleştirme, tamamlama bakımından 8. sınıf öğrencilerince ne derecede kazanıldığını saptamak, (b) kavramlarının kazanılmasında, eğitim araçlarından İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında öğrencileri zorlayan etkenleri saptamak, (c) Kavramların kazanılmasında anlama, seçip işaretleme,örnekleme, eşleştirme, tamamlama ve ders kitaplarının niteliklerine yönelik program ve ders kitabı hazırlama, geliştirme konularında önerilerde bulunmaktır.

 

Bu araştırmada, İlköğretim okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi kavramlarının bu dersi alan 8. sınıf öğrencilerince kazanılmışlık düzeyi ele alınmıştır. Kastamonu il merkezinde 2002 – 2003 öğretim yılında eğitim – öğretime açık bulunan MEB İlköğretim Genel Müdürlüğü’ne bağlı 20 şehir ilköğretim okulu araştırma kapsamını oluşturmaktadır.

Bu araştırmanın çalışma evreni, Kastamonu il merkezinde 2002 -2003 öğretim yılında eğitim öğretime açık bulunan MEB İlköğretim Genel Müdürlüğü’ne bağlı 20 şehir ilköğretim okulunda öğrenim gören 1212 sekizinci sınıf öğrencisidir.

Kastamonu il merkezinde 2002 -2003 öğretim yılında eğitim – öğretime açık bulunan 20 şehir ilköğretim okulunda( Abdülhakhamit, Ali Fuat Darende, Atabey, Atatürk, Candaroğulları, Ceritoğlu, Cumhuriyet, Darende, Gazipaşa, Hisarardı, İsfendiyarbey, Kırkçeşme, Kuzeykent, Mehmet Akif, Merkez, Sepetçioğlu, Şehir Şerife Bacı, Vali Aydın Arslan, Yıldırım Bayezit, Yirmiüçağustos ) öğrenim gören ( her okuldan bir şube olmak üzere )  545 8’inci sınıf öğrencisi örneklem alınmıştır.

Araştırma, İlköğretim Okulu 8. sınıf öğrencilerinin; “İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kavramlarının Kazanılmışlık Düzeyi”ne ilişkin görüşleri ile sınırlıdır

Araştırma için, literatür tarama ve alan araştırması yeterli görülmüştür

 

Veri toplama aracında “Bölge, Lonca, Kapitülasyon, Bölüm, Şahi, Reform, Baharat Yolu, Nazır, Kızılay, İpek Yolu, Sanayi İnkılâbı, KİE, Plâto, Tema, Nizam-ı Cedit, Şehzade, Lala, Yurt, Heyelan, Lale Devri (tanıma), Yöre, Veziriazam, Hümanizm, Strateji, FAO, Panislavizm, Pasifik, UNICEF, NATO, Aydınlanma çağı, Beylerbeyi, Grejuva, Yeşilay, Keşif, IMF, UNESCO, Divan, İttifak, İrad-ı cedit, Rönesans (anlama), Bölüm, Irmak, Maki, Hıristiyanlık, Savaş, Rüştiye, Cephe, Antlaşma, Ülke, Komşu Ülke (seçip işaretleme-örneklendirme), Bölge – Bölüm, Ordu Ülke – Başkent (eşleştirme), (seçip işaretleme-örneklendirme), Alüvyon, Endüstri, Heyelan, Jeopolitik, Nüfus, Turunçgil , Karstik, Propaganda,Strateji, Kapitülasyon, Protokol, Antlaşma, Şövalye Prenslik, Bizans, Tebaa, İttifak, Mezhep, Terakki, Panislavizm, İtilaf, Matbaa, Tanzimat, Ortodoks, Burjuva, Müttefik, istanbul (imla ve yazım), Körfez, Yarımada, Boğaz (tanıma-örnekleme), Vatan, Jeopolitik, Kapitülasyon, Coğrafi Keşifler Islahat Meşrutiyet İhtilal Minyatür Divan-ı Hümayun Özerk, AKUT, NATO, AB, TÜRKSOY (seçip işaretleme), Derebeyi (tamamlama), Laiklik (örnekleme), Rönesans, Şeyhülislam, Şövalye, Kaptanıderya, Sipahi (seçip işaretleme-örnekleme-tanıma)” kavramlarına yer verilmiştir.

 

Hazırlanan veri toplama aracı (anket) taslağı, ankette yer alan soruların alan kapsama yeterliliği, kullanılan kavramların ve soru biçimlerinin anlaşılabilirliği bakımından 01-15.03.2003 tarihleri arasında Kastamonu İl merkezindeki 20 ilköğretim okulunun 8’inci sınıf öğrencilerine uygulanıp denenmiştir.

 

BİRİNCİ BÖLÜM

ARAŞTIRMANIN TANIMI, AMACI VE KAPSAMI

 

I. PROBLEM

Sosyal bilimler; değişme, gelişme ve yenileşmenin bilimi olarak tanımlanmaktadır. Buna göre, sosyal bilimlerin değişmeye açık olması; sosyal, kültürel, ekonomik ve politik gelişmeleri incelemesi gereklidir.

Ülkemizde Sosyal Bilgiler ismi zaman zaman kullanıldığı halde, 1968 yılına kadar okul programlarımıza girmemiştir. Sosyal Bilgiler, ders olarak 1968-1969 öğretim yılında ilkokullarda, 1973-1974 öğretim yılında da ortaokullarda okutulmaya başlanmıştır. İlköğretim okullarının 4 ve 5. sınıflarında ( ilkokullarda ) sosyal bilgiler dersi günümüzde de devam etmesine rağmen, 6 ve 7. sınıflardan (ortaokullardan ) 1985-1986 öğretim yılından itibaren kaldırılmıştır. Ortaokullarda, sosyal bilgiler dersinin yerini Millî Tarih, Millî Coğrafya ve Vatandaşlık Bilgileri dersleri almıştır.

4306 sayılı kanunun öngördüğü sekiz yıllık ilköğretim uygulaması gereğince, İlköğretim okulu 4, 5, 6 ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı 1998-1999 öğretim yılından itibaren uygulamaya konulmuştur. Böylece, ilkokul 4 ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı, Ortaokul Millî Tarih Programı ve Ortaokul Millî Coğrafya Programı; 1997-1998 öğretim yılı sonunda ilköğretim okullarında uygulamadan kaldırılmıştır.

Sosyal Bilgiler dersinin niteliği, 1968-1969 öğretim yılından bugüne kadar bazı çevrelerce tam olarak kavranamamış, bu yüzden değişik anlayışlar ortaya çıkmıştır. Bazı kesimler sosyal bilgileri yalnızca yurttaşlık bilgisi anlamında kullanmış; bazıları tarih, coğrafya ve yurttaşlık bilgisinin birleştirilmesi olarak görmüş; bazıları da insan topluluklarının organizasyonuna ilişkin bilgiler olarak kabul etmiştir.

Sosyal Bilgiler, şöylece tanımlanmaktadır:

Sosyal Bilgiler ( toplum bilgileri ), “ öğrencileri toplumsal yönden eğitmek, onlara içinde yaşadıkları toplumun yönetim düzeni, ekonomik özellikleri, geçmişi üzerinde gerekli bilgi ve anlayışları kazandırmak, yurttaşlığın hak ve görevlerini kavratmak amacıyla ilk ve ortaokullarda okutulan, konuları genellikle tarih, coğrafya, ekonomi ve hukuk gibi bilim dallarından yararlanılarak seçilen ders”tir (OĞUZKAN, 1981: s. 150.).

Araştırmanın konusu olan kavramlar; aynı zamanda Sosyal Bilgiler dersi konularının temel taşlarıdır. Kavramlar, bir konu alanında özel anlam taşıyan kelimelerdir. Kavramların açıklığı ve zenginliği insanların öğrenmelerinin anlamlı olmasında büyük rol oynar (FİDAN, 1984: s. 189. ). Bu sebeple; insan düşüncesi gibi geniş bir mevhum ve öğrenme gibi uzun bir sürecin gerçekleşmesini sağlayabilen kavramların tabii olarak pek çok özelliklere sahip olması gerekir. Böylelikle de birbirinden farklıdır.

Bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz:

1. Kavramlar, dünyadaki gerçek obje ve olayların tecrübelerimize dayalı algılanan özellikleri kadar tanımlanabilirler.

2. Obje ve olayların algılanan özellikleri bireyden bireye değişir.

3. Kavramlar, objelerin hem doğrudan, hem de dolaylı olarak gözlenen özelliklerinden oluşur.

4. Kavramlar, aynı zamanda kendi içlerinde özelliklerine uygun belirli ölçütlere göre gruplandırılabilir.

5. Kavramlar dille ilgilidir ve kavramların çeşitliliği ile dil zenginliği arasında olumlu bir ilişki vardır ( ÜLGEN, 1988: s.14. ).

Eğitimde üzerinde durulan öğrenme – öğretme faaliyetleri tabii ki kavram öğrenimi – öğretimi için de geçerlidir. Kavramların nasıl öğretilmesi gerektiği konusunda eğitimciler çeşitli yollar ortaya koymuşlardır. Kavram öğretimi daha çok iki aşamada incelenmektedir. Birincisi, kavram oluşturma, ikincisi ise kavram kazanma şeklindedir.

Kavram oluşturma; sembol ve anlamlarını hatırlama ilişkisi, yapısal açıdan anlam ağı kurmadır. Kavram kazanma ise; objelerin algılanan özelliklerini birbirleri ile ilişkilerine göre uygun kural ve ölçütlerle gruplama yapmaktır ( ÜLGEN, 1988: s.20. ).

Kavram kazanmanın önemi daha çok okullarda kavram öğrenme sırasında ortaya çıkar. Bunun sebeplerini de şöyle sıralayabiliriz:

1. Okullarda öğrenilen kavramlar daha önce öğrenilen kavramların üzerine inşa edilen üst düzeyde kavramlardır.

2. Öğrenmeyi etkili kılmak için, bir çok konuda kavramlar ön şartlı olarak düzenlenmiştir. Bu ilişkiler içerisinde tekrarlanarak ve gruplanarak geliştirilir.

3. Okulda öğrenilen kavramlar tümdengelim ve tümevarım niteliğinde işlenir; kavram önce öğrenciye tanıtılır, öğrenci onu inceleyerek gruplara ayırır ve sonuç çıkarır.

4. Kavram öğrenme, ancak kavram öğrenme tecrübeleri ile bireyin kavram kazanma becerisi ve etkili bir kavram kazanma stratejisi geliştirmesini sağlayabilir.

5. Olaya bireyin gelişim özelliği açısından bakılırsa, okul dönemindeki çocuklarda mantık kurallarına uygun, düşünme ve dil zenginliği hızlanır. Bu gelişim özelliklerine paralel olarak birey kavramsal olaylarla karşılaştığı zaman onları mantıksal yollarla gruplama ve uygun sözcüklerle birleştirme eğilimi gösterir (BEYAZITOĞLU, 1991: s. 9. ).

İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi kavramlarının kazandırılması öğretim programında her ünitenin ilk amacı olarak “……………… ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” biçiminde yer almıştır. Buna karşın öngörülen her ünitede geçen kavramların neler olduğu ve bu kavramların anlam bilgisinin kazanılıp / kazanılmadığını gösteren davranışlara yer verilmemiştir. Bu konuda yalnızca Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Kemal KOÇAK’ın öğrencileriyle birlikte hazırladığı ve derslerinde kullandığı “ İlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Özel Amaç ve Davranışlar ” dışında ilgili kişi, kurum ve kuruluşlarca herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. İlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda kavramların anlam bilgisinin kazandırılmasında hangi davranışların gerçekleştirileceği buna bağlı olarak hangi kavramların kazandırılacağı öğretmenin inisiyatifine bırakılmıştır.

Kavram, olay ve olgu tanımlarının çeşitli kaynaklarda veriliş biçimi örnek olarak aşağıda gösterilmiştir.

 

KAVRAM

Eğitim Terimleri Sözlüğü, TDK, 1981

Türkçe Sözlük I-II, TDK,1988

Örneklerle Türkçe Sözlük I-IV, MEB, 1995

KAVRAM
1. Bir şey üzerinde birçok aynı algıları kapsayan genel düşünce. 2. Bir olay, bir nitelik yada nicelik üzerinde oluşan zihinsel imge. 3. Kapsam ve içeriği bir im yada sözle anlatılarak anlam kazandıran soyut düşünce (s. 92.).1.is. Bir nesnenin soyut ve genel tasarımı, mevhum, nosyon. 2.fel. Nesnelerin veya olayların ortak özelliklerini kapsayan ve bir ortak ad altında toplayan genel tasarım, mevhum, nosyon ( s. 817.). 

 

Kavranılan, anlaşılan şey, konu veya fikir; bir nesnenin zihindeki yalın ve genel tasavvuru, mevhum, nosyon ( s.1592.). 

 

OLAY Ortaya çıkan, oluşan durumu, ilgiyi çeken veya çakabilecek nitelikte olan her türlü iş, hadise, vak’a ( s. 1104.). 

 

1. Meydana gelen veya ortaya çıkan hal; dikkati çeken veya çekebilecek nitelikte olan her türlü iş, hadise, vak’a. 2. Önemli değişmelere yol açan vak’a ( s. 2157.).
OLGU1. Olmuş, gerçek yada gerçekleştirilmiş olan. 2. Deney sonucu ortaya çıkan, benimsenmesi zorunlu görülen durum. 3. Bir önermeyi yada varsayımı doğrulayan ya da yalanlayan gözlemlere dayalı verilerin tümü ( s.113.). 1. is. Bir takım olayların dayandığı sebep veya bu sebeplerin  yol açtığı sonuç,vakıa. 2. fel. Düşünülmüş olanın karşıtı, alınmış olan, gerçek olan, gerçekleşmiş olan, vakıa (s.1105.). 

 

 1. Bir takım olayların dayandığı sebep veya bu sebeplerin yol açtığı sonuç. 2. fel. Düşünülmüş olanın zıddı, alınmış olan, gerçek olan, gerçekleşmiş olan, vakıa                 ( s.2158.). 

 

 

1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda öngörülen Türk Millî Eğitimi’nin temel ilkelerinden biri de “ bilimsellik ”tir. Buna göre “ Her derece ve türdeki ders programları ve eğitim metotlarıyla ders araç ve gereçleri bilimsel ve teknolojik esaslara ve yeniliklere, çevre ve ülke ihtiyaçlarına göre sürekli olarak geliştirilir. Eğtimde verimliliğin artırılması ve sürekli olarak gelişme ve yenileşmesinin sağlanması bilimsel araştırma ve değerlendirmelere dayalı olarak yapılır “ [1]. Bu durumda,  bilimsel araştırma bulgularına dayanılarak İlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler dersi kavramlarının kazandırılması / kazanılması çerçevesinin oluşturulması gereği duyulmaktadır.

 

II. ARAŞTIRMANIN AMACI

  1. 1.                 İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi kavramlarının anlama, seçip işaretleme, örnekleme, eşleştirme, tamamlama bakımından 8. sınıf öğrencilerince ne derecede kazanıldığını saptamak,
  2. 2.                 kavramlarının kazanılmasında, eğitim araçlarından İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında öğrencileri zorlayan etkenleri saptamak,
  3. 3.                 Kavramların kazanılmasında anlama, seçip işaretleme,örnekleme, eşleştirme, tamamlama ve ders kitaplarının niteliklerine yönelik program ve ders kitabı hazırlama, geliştirme konularında önerilerde bulunmaktır.

 

III. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ

  1. 1.                 Bu çalışmada, İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersindeki kavramların öğretilmesi ile bilgi ve kavrama basamakları düzeyinde ne derecede kazandırıldığı üzerinde durulacaktır. Çünkü kavramlar, bir konu alanında özel anlam taşıyan kelimelerdir. Kavramlar, bilim dalının, dersin ya da konu alanının temel öğeleridir ve bu kavramların bilinmesi zorunluluğu vardır ( SÖNMEZ, 1986: s.46.). Kavram öğretiminde bilgi basamağı; herhangi bir nesne ve olguyla ilgili bazı özellikleri kişinin görünce tanıması, sorunca söylemesi ya da ezberden aynen tekrar etmesi davranışlarını kapsar. Kavrama basamağında ise; bilgi düzeyinde kazanılan davranışların öğrenci tarafından özümsenmesi, kendine mal edilmesi, anlamının yakalanması söz konusudur. Bilginin transfer edilmesi gerekmektedir. Transfer türü öğrenmelerde yalnız başına ezberleme, anımsama ve tanıma yoktur. Bunlara ek olarak ve onların üstünde yeni bir anlatım biçimine çevirme, grafiğini çizme, yeni bir grafiği yazılı ya da sözlü olarak açıklama, bir olgunun nedenini, niçinini, nasıl ve niye olduğunu kendi cümleleriyle gerekçe göstererek açıklama, yeni örnek verme, verilerin geçmişini ve geleceğini kestirme vardır ( SÖNMEZ, 1994: s.71 – 80.).
  2. 2.                 Öğretmen, işleyeceği dersin hedefine ulaşması için, o derste öngörülen kavramları öncelik sırasına göre vermelidir. Eğer öğretim programında öngörülen konuların kapsadığı kavramlar kazandırılmazsa; öğrencilerin daha üst düzeydeki hedef davranışlara ulaşmaları mümkün olamaz. Bu yüzden öğrencilerin, kavramları iyice öğrenmeleri, sorulduğunda hatırlamaları, örnek vermeleri ve değişik durumlarda kullanabilmeleri gerekmektedir. İşte belirtilen bütün bu konuların ne şekilde gerçekleştiğinin tespiti, ancak yapılan bu çeşit çalışmalarla mümkün olabilir. Böylece çıkan sonuçlara göre; başarı durumu ile eksik ve yanlışlar görülebileceğinden, kavramların daha iyi kazanılması sağlanabilir.

Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi ile MEB EARGED araştırma konuları arasında “İlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler Dersi Kavramlarının Kazanılmışlık Derecesi” konulu herhangi bir bilimsel çalışmanın bulunmaması da böyle bir araştırmanın önemini kendiliğinden ortaya koymaktadır.

 

IV. PROBLEM CÜMLESİ

İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi kavramları Sosyal Bilgiler dersini alan 8. sınıf öğrencilerince hangi düzeyde kazanılmıştır?

 

V. ALT PROBLEMLER

1. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “Türkiye’nin Coğrafî Bölgeleri” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

2. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “Türkiye’nin Coğrafî Bölgeleri” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince kavrama basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

3. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “İstanbul’un Fethi ve Sonrası” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

4. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “İstanbul’un Fethi ve Sonrası” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince kavrama basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

5. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “Avrupa’da Yenilikler” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

6. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “Avrupa’da Yenilikler” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince kavrama basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

7. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “17. ve 18. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

8. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “17. ve 18. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince kavrama basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

9. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “19. ve 20. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

10. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “19. ve 20. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince kavrama basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

11. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “Osmanlı Kültür ve Uygarlığı” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

12. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “Osmanlı Kültür ve Uygarlığı” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince kavrama basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

13. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “Yurdumuzun Komşuları ve Türk Dünyası” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

14. İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “Yurdumuzun Komşuları ve Türk Dünyası” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince kavrama basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

 

VI. VARSAYIMLAR

Bu araştırmada aşağıda sıralanan varsayımlar kabul edilmiştir.

  1. Literatür tarama suretiyle elde edilen bilgiler doğrudur.
  2. Bilgi toplama aracı olarak kullanılan anketin, araştırma için yeterli bilgi verebileceği hakkında öğrencilerin görüşleri geçerli ve güvenilirdir.
  3. Kaynaklardan elde edilen bilgiler, araştırmacının görüşünü açıklayacak nitelikte ve güvenilirdir.
  4. Seçilen örneklem grubu evreni temsil etmektedir.

VII. SINIRLILIKLAR

1. Bu araştırmada, İlköğretim okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi kavramlarının bu dersi alan 8. sınıf öğrencilerince kazanılmışlık düzeyi ele alınmıştır. Kastamonu il merkezinde 2002 – 2003 öğretim yılında eğitim – öğretime açık bulunan MEB İlköğretim Genel Müdürlüğü’ne bağlı 20 şehir ilköğretim okulu araştırma kapsamını oluşturmaktadır.

2. Bu araştırmanın çalışma evreni, Kastamonu il merkezinde 2002 -2003 öğretim yılında eğitim öğretime açık bulunan MEB İlköğretim Genel Müdürlüğü’ne bağlı 20 şehir ilköğretim okulunda öğrenim gören 1212 sekizinci sınıf öğrencisidir.

Kastamonu il merkezinde 2002 -2003 öğretim yılında eğitim – öğretime açık bulunan 20 şehir ilköğretim okulunda öğrenim gören 1212  8’inci sınıflardan birer şube örneklem alınmıştır.

3. Araştırma, İlköğretim Okulu 8. sınıf öğrencilerinin; “İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kavramlarının Kazanılmışlık Düzeyi”ne ilişkin görüşleri ile sınırlıdır

4.  Araştırma için, literatür tarama ve alan araştırması yeterli görülmüştür

 

VIII. TANIMLAR

 İlköğretim: Kadın ve erkek bütün Türk vatandaşlarının “ Millî gayelere uygun olarak bedeni, zihni ve ahlaki gelişmelerine ve yetişmelerine hizmet eden temel eğitim ve öğretimdir.” ( 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu, madde 1.).

İlköğretim Okulu: Sekiz yıllık ilköğrenim veren gündüzlü Millî eğitim ve öğretim kurumudur.

Eğitim: Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yolu ile ve kasıtlı olarak, istendik değişme meydana getirme süreci ( ERTÜRK, 1986: s. 187.).

Eğitim Aracı: Eğitim – öğretim faaliyetlerini etkili ve verimli kılmak amacıyla öğretmen ve öğrencilerin yararlanmaları için hazırlanan yazılı ve basılı, görsel ve işitsel araçlardan her biri.

Öğretme: Herhangi bir öğrenmeyi kılavuzlama veya sağlama faaliyeti (ERTÜRK, 1984: s. 83.).

Kavram: is. 1. Bir nesnenin soyut ve genel tasarımı, mevhum, nosyon. 2.fel. Nesnelerin veya olayların ortak özelliklerini kapsayan ve bir ortak ad altında toplayan genel tasarım, mevhum, nosyon ( TDK Türkçe Sözlük, 1988: s. 817.).

Kavramın kazanılmışlık düzeyi : Kavramın ne kadar öğrenildiği veya öğrenilmediğinin % olarak ifadesidir.

Kavramın kalıcılık düzeyi : Kavramın, sorulduğunda ne kadar hatırlanıldığının % olarak ifadesidir.

Olay: is. 1. Ortaya çıkan, oluşan durumu, ilgiyi çeken veya çakabilecek nitelikte olan her türlü iş, hadise, vak’a ( TDK Türkçe Sözlük, 1988: s. 1104.).

Olgu: is. 1. Bir takım olayların dayandığı sebep veya bu sebeplerin  yol açtığı sonuç,vakıa. 2. fel. Düşünülmüş olanın karşıtı, alınmış olan, gerçek olan, gerçekleşmiş olan, vakıa ( TDK Türkçe Sözlük, 1988: s.1105.).

 

IX. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ

Bu bölümde; araştırmanın modeli, araştırmanın evreni, örneklem durumu, verilerin toplanması ve verilerin analizi konuları açıklanmıştır.

 

  1. 1.      Araştırmanın Modeli

Bu araştırmada, anket – survey yöntemi uygulanacaktır. Araştırma genellikle ankete dayanan veriler üzerinde yürütülecek; bunun yanında, literatür taraması ile elde edilecek bilgiler de analizlerde kullanılacaktır.

 

  1. 2.      Evren ve Örneklem

Bu araştırmanın (çalışma) evrenini, Kastamonu il merkezinde 2002 -2003 öğretim yılında eğitim öğretime açık bulunan MEB İlköğretim Genel Müdürlüğü’ne bağlı 20 şehir ilköğretim okulunda öğrenim gören 1212 sekizinci sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. [2]

 

Kastamonu il merkezinde 2002 -2003 öğretim yılında eğitim – öğretime açık bulunan 20 şehir ilköğretim okulunda( Abdülhakhamit, Ali Fuat Darende, Atabey, Atatürk, Candaroğulları, Ceritoğlu, Cumhuriyet, Darende, Gazipaşa, Hisarardı, İsfendiyarbey, Kırkçeşme, Kuzeykent, Mehmet Akif, Merkez, Sepetçioğlu, Şehir Şerife Bacı, Vali Aydın Arslan, Yıldırım Bayezit, Yirmiüçağustos ) öğrenim gören (her okuldan bir şube olmak üzere)  545 8’inci sınıf öğrencisi örneklem alınmıştır.

KASTAMONU İL MERKEZİNDE BULUNAN İLKÖĞRETİM OKULU 8. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN DAĞILIMI

İlköğretim Okulu

Öğrenci/Şube

Denek Öğrenci/Şube

Öğrenci

Şube

Öğrenci

Şube

  1. Abdülhakhamit

26

1

26

1

  1. Ali Fuat Darende

81

3

31

1

  1. Atabey

61

2

25

1

  1. Atatürk

36

2

20

1

  1. Candaroğulları

124

4

36

1

  1. Ceritoğlu

58

2

30

1

  1. Cumhuriyet

24

1

21

1

  1. Darende

65

2

26

1

  1. Gazipaşa

110

3

40

1

  1. Hisarardı

22

1

21

1

  1. İsfendiyarbey

72

2

42

1

  1. Kırkçeşme

41

1

34

1

  1. Kuzeykent

16

1

12

1

  1. Mehmet Akif

54

2

30

1

  1. Merkez

120

4

30

1

  1. Sepetçioğlu

18

1

18

1

  1. Şehit Şerife Bacı

90

3

30

1

  1. Vali Aydın Arslan

104

3

35

1

  1. Yıldırım Bayezit

18

1

18

1

  1. Yirmiüçağustos

72

3

20

1

toplam

1212

42

545

20

 

  1. 3.      Verilerin Toplanması

Bu araştırmada kullanılacak bilgileri toplamak üzere Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda öngörülen her bir üniteye ait “…………… ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” amacı Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Kemal KOÇAK’ın öğrencileriyle birlikte hazırladığı ve derslerinde kullandığı “ İlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı, Amaç/Davranışlar ” dikkate alınarak davranışlar düzenlenmiş, davranışlarda geçen kavramlar listelenmiştir. Diğer taraftan 2002 – 2003 öğretim yılında ilköğretim okullarında eğitim aracı olarak kullanılan 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında yer alan kavramlar tarama yöntemi ile listelenmiştir. 7. sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda öngörülen ve ders kitaplarında geçen kavram listelerinden aşağıdaki liste oluşturulmuştur.

 

İLKÖĞRETİM OKULU 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ KAVRAMLARI

 

PROGRAMIN ÖNGÖRDÜĞÜ kavramlar

 

DERS KİTAPLARINDA ( MEB Devlet Kitapları, Doğan Yayıncılık, Ders Kitapları A.Ş., Cemre Yayınları, Serhat Yayıncılık ) YER ALAN kavramlar

 

Veri toplama aracında yer VERİLEN kavramlar

  1. Akıncı
  2. Aydınlanma
  3. Bildiri
  4. Bölge
  5. Bölüm
  6. Cephe
  7. Cizye
  8. Coğrafi Keşif
  9. Defterdar
  10. Derebey
  11. Dirlik
  12. Divanıhümayun
  13. Düyunuumumiye
  14. Eyalet
  15. Fatih
  16. Federal
  17. Federasyon
  18. Ferman
  19. Fetih
  20. Garip
  21. Haraç
  22. Islahat
  23. İhtilal
  24. İradıcedid
  25. İstihkam
  26. İsyan
  27. İtilaf
  28. İttifak
  29. Kadı
  30. Kapıkulu
  31. Kaptanıderya
  32. Kazasker
  33. Keşif
  34. Kuşatma
  35. Levent
  36. Mühendishane
  37. Nişancı
  38. Özerk
  39. Reaya
  40. Reform
  41. Rönesans
  42. Sadrazam
  43. Sıbyan Mektebi
  44. Sipahi
  45. Subaşı
  46. Süvari
  47. Şeyhülislam
  48. Tanzimat
  49. Taşra
  50. Terakki
  51. Tımar
  52. Ulufe
  53. Vezir
  54. Yeniçeri
  55. Yöre
  56. Zeamet

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  1. Aforoz
  2. Akçe
  3. Akılcılık
  4. Akıncı
  5. Alüvyon
  6. Anarşi
  7. Antık
  8. Antlaşma
  9. Arşidük
  10. Asiler
  11. Aşağı çığır
  12. Ayaklanma
  13. Aydınlanma / çağı
  14. Baraj
  15. Barış
  16. Barut
  17. Başkent
  18. Beylerbeyi
  19. Bildiri
  20. Bilim
  21. Bitki örtüsü
  22. Bozkır
  23. Bölge
  24. Bölüm
  25. Buluş
  26. Burjuva
  27. Cehalet
  28. Celali isyanları
  29. Cemiyet
  30. Cephe
  31. Cizye
  32. Coğrafi keşif
    1. Cumhuriyet
    2. Çağdaş
    3. Çatışma
    4. Çelebi
    5. Dağınık yerleşme
    6. Defterdar
    7. Demiryolu
    8. Deprem
    9. Derebeylik
    10. Destan
    11. Devlet
    12. Devrim
    13. Dirlik
    14. Divanıhumayun
    15. Doğal özellik
    16. Egemenlik
    17. Ekonomi
    18. Elçi
    19. Endüstri
    20. Enosis
    21. EOKA
    22. Eşik
    23. Eşkinci Ocağı
    24. FAO
    25. Fatih
    26. Federal
    27. Federasyon
    28. Feodalite
    29. Ferman
    30. Fetih
    31. Fetva
    32. Filo
    33. GAP
    34. Gazi
    35. Genelge
    36. Göç
    37. Grejuva
    38. Gümrük Kapısı
    39. Güzel Sanatlar
    40. Haçlı
    41. Hakimiyet
    42. Haliç
    43. Haraç
    44. Has
    45. Havza
    46. Heyelan
    47. Hidroelektrik Santrali
    48. Himaye
    49. Hisar
    50. Hıristiyanlık
    51. Humbaracı
    52. Hücum
    53. Hümanizm
    54. IMF
    55. Irad-ı Cedit
    56. Islahat
    57. İcat
    58. İhtilal
    59. İklim
    60. İmalathane
    61. İnkılap
    62. İnsan Hakları Belgesi
    63. İpek Yolu
    64. İstihkam
    65. İstikbal
    66. İsyan
    67. İşgal
    68. İtilaf
    69. İttifak
    70. İttihat ve Terakki Cemiyeti
    71. Jeopolitik
    72. Jeotermal Enerji
    73. Jön Türkler
    74. Kale
    75. Kalkınma Düzeyi
    76. Kanuni Esasi
    77. Kapitülasyon
    78. Kaptanı Derya
    79. Kara suları
    80. Karstik
    81. Katliam
    82. Katolik
    83. Kazasker
    84. Kent
    85. Keşif
    86. Kışkırtma
    87. Kıta
    88. Kıta sahanlığı
    89. Kızılay
    90. Koloni
    91. Konferans
    92. Konsey
    93. Krallık
    94. Kuşatma
    95. Kutsal Emanetler
    96. Kutsal İttifak
    97. Kültür
    98. Lala
    99. Lale Devri
    100. Levent
    101. Liman
    102. Lonca
    103. Maki
    104. Mancınık
    105. Manda
    106. Mandıracılık
    107. Matbaa
    108. Mecelle
    109. Meclis-i Ayan
    110. Maclis-i Mebusan
    111. Meclis-i Meşveret
    112. Meddah
    113. Medrese
    114. Merkez Yönetimi
    115. Meşrutiyet
    116. Metalurji
    117. Mezhep
    118. Mezopotamya
    119. Millîyetçilik
    120. Mini Toprak
    121. Minyatür
    122. Muharebe
    123. Mutlak Krallık
    124.  Mühendishane
    125. Mürşit
    126. Müttefik
    127. NATO
    128. Nezaret
    129. Nişancı
    130. Nizam-ı Cedit
    131. Nüfus
    132. OECD
    133. Orta Oyunu
    134. Otomotiv
    135. Ova
    136. Öşür
    137. Özerk
    138. Özerklik
    139. Padişah
    140. Pakt
    141. Panislavizm
    142. Papa
    143. Pasifik
    144. Patrik
    145. Propaganda
    146. Protestan
    147. Protokol
    148. Pusula
    149. Rafineri
    150. Rapor
    151. Reaya
    152. Reform
    153. Rejim
    154. Rönesans
    155. Rüşvet
    156. Sadrazam
    157. Sanatkar
    158. Sanayi
    159. Sanayi İnkılabı
    160. Sancak
    161. Savaş
    162. Savaş Tazminatı
    163. Sefer
    164. Sekban-ı Cedit
    165. Sel
    166. Selüloz
    167. Sera
    168. Seracılık
    169. Serbest Bölge
    170. Seyahat
    171. Sıbyan
    172. Sınır
    173. Sınır Kapısı
    174. Sınır Ticareti
    175. Sıradağ
    176. Sipahi
    177. Skolastik Düşünce
    178. Sömürge
    179. Strateji
    180. Sur
    181. Süvari
    182. Şah
    183. Şato
    184. Şat-ül Arap
    185. Şehzade
    186. Şeyhülislam ( Müftü )
    187. Şövalye
    188. Taaruz
    189. Tahıl
    190. Taht
    191. Tanzimat
    192. Taşra
    193. Tazminat
    194. Tebaa
    195. Tehdit
    196. Teknoloji
    197. Tımar
    198. Ticaret
    199. Ticaret Yolu
    200. Traverten
    201. Tulumbacılar Ocağı
    202. Turizm
    203. Turunçgil
    204. Ulufe
    205. Ulus
    206. UNESCO
    207. UNICEF
    208. Vadi
    209. Vak’a-i Hayriye
    210. Vergi
    211. Vezir
    212. Voyvoda
    213. WHO
    214. Yarımada
    215. Yavuz
    216. Yeniçeri
    217. Yenilgi
    218. Yenilik Hareketi
    219. Yenilikçi
    220. Yer altı kaynağı
    221. Yerleşme
    222. Yeryüzü
    223. Yeşilay
    224. Yönetim
    225. Yöre
    226. Yukarı Çığır
    227. Yurt
    228. Yüzey şekilleri
    229. Zanaat
    230. Zeamet
 

  1. AB
  2. AKUT
  3. Alüvyon
  4. Antlaşma
  5. Aydınlanma çağı
  6. Baharat Yolu
  7. Başkent
  8. Beylerbeyi
  9. Bizans
  10. Boğaz
  11. Bölge
  12. Bölüm
  13. Burjuva
  14. Cephe
  15. Derebeyi
  16. Divan
  17. Divanıhumayun
  18. Endüstri
  19. FAO
  20. Grejuva
  21. Heyelan
  22. Hıristiyanlık
  23. Hümanizm
  24. IMF
  25. Irmak
  26. Islahat
  27. İhtilal
  28. İpek Yolu
  29. İrad-ı cedit
  30. istanbul
  31. İtilaf
  32. İttifak
  33. Jeopolitik
  34. Kapitülasyon
  35. Kaptanı Derya
  36. Karstik
  37. Keşif
  38. Kızılay
  39. Körfez
  40. Laiklik
  41. Lala
  42. Lâle Devri
  43. Levnî
  44. Lonca
  45. Maki
  46. Matbaa
  47. Meşrutiyet
  48. Mezhep
  49. Minyatür
  50. Müttefik
  51. NATO
  52. Nazır
  53. Nizam-ı Cedit
  54. Nüfus
  55. Ordu
  56. Ortodoks
  57. Özerk
  58. Panislavizm
  59. Pasifik
  60. Plâto
  61. Prenslik
  62. Propaganda
  63. Protokol
  64. Rönesans
  65. Rüştiye
  66. Sanayi İnkılâbı
  67. Savaş
  68. Sipahi
  69. Strateji
  70. Şahi
  71. Şehzade
  72. Şeyhülislam
  73. Şövalye
  74. Tanzimat
  75. Tebaa
  76. Tema
  77. Terakki
  78. Turunçgil
  79. TÜRKSOY
  80. UNESCO
  81. UNICEF
  82. Ülke
  83. Vatan
  84. Veziriazam
  85. Yarımada
  86. Yeşilay
  87. Yöre
  88. Yurt

 

 

Yukarıda verilen kavram listesi dikkate alınarak veri toplama aracı hazırlanmıştır. Veri toplama aracında yer verilen kavramların hangi davranışı / davranışları ölçmeye yönelik olduğu aşağıdaki listede gösterilmiştir.

 

ANKETTE YER ALAN KAVRAMLAR VE öngörülen DAVRANIŞLAR

 

SORU

KAVRAMLAR

DAVRANIŞLAR

 

1

Bölge, Lonca, Kapitülasyon, Bölüm, Şahi, Reform, Baharat Yolu, Nazır, Kızılay, İpek Yolu, Sanayi İnkılâbı, KİE, Plâto, Tema, Nizam-ı Cedit, Şehzade, Lala, Yurt, Heyelan, Lale Devri

TANIMA

 

2

Yöre, Veziriazam, Hümanizm, Strateji, FAO, Panislavizm, Pasifik, UNICEF, NATO, Aydınlanma çağı, Beylerbeyi, Grejuva, Yeşilay, Keşif, IMF, UNESCO, Divan, İttifak, İrad-ı cedit, Rönesans

ANLAMA

3

Bölüm

SEÇİP İŞARETLEME – ÖRNEKLEME

4

Bölge – Bölüm

EŞLEŞTİRME

5

Irmak

SEÇİP İŞARETLEME – ÖRNEKLEME

6

Alüvyon, Endüstri, Heyelan, Jeopolitik, Nüfus, Turunçgil , Karstik, Propaganda,Strateji

İMLA VE YAZIM

7

Körfez, Yarımada, Boğaz

TANIMA – ÖRNEKLEME

8

Maki

SEÇİP İŞARETLEME – ÖRNEKLEME

9

Vatan

SEÇİP İŞARETLEME

10

Jeopolitik

SEÇİP İŞARETLEME

11

Kapitülasyon

SEÇİP İŞARETLEME

12

Kapitülasyon, Protokol, Antlaşma, Şövalye Prenslik, Bizans, Tebaa, İttifak, Mezhep

İMLA VE YAZIM

13

Derebeyi

TAMAMLAMA

14

Hıristiyanlık

SEÇİP İŞARETLEME – ÖRNEKLEME

15

Coğrafi Keşifler

SEÇİP İŞARETLEME

16

Laiklik

ÖRNEKLEME

17

Savaş

SEÇİP İŞARETLEME – ÖRNEKLEME

18

Islahat

SEÇİP İŞARETLEME

19

Rüştiye

SEÇİP İŞARETLEME – ÖRNEKLEME

20

Ordu

EŞLEŞTİRME

21

Terakki, Panislavizm, İtilaf, Matbaa, Tanzimat, Ortodoks, Burjuva, Müttefik, istanbul

İMLA VE YAZIM

22

Cephe

SEÇİP İŞARETLEME – ÖRNEKLEME

23

Meşrutiyet

SEÇİP İŞARETLEME

24

İhtilal

SEÇİP İŞARETLEME

25

Antlaşma

SEÇİP İŞARETLEME – ÖRNEKLEME

26

Minyatür

SEÇİP İŞARETLEME

27

Divan-ı Hümayun

SEÇİP İŞARETLEME

28

Ülke

SEÇİP İŞARETLEME – ÖRNEKLEME

29

Özerk

SEÇİP İŞARETLEME

30

Ülke – Başkent

EŞLEŞTİRME

31

AKUT

SEÇİP İŞARETLEME

32

Ülke, Komşu Ülke

SEÇİP İŞARETLEME – ÖRNEKLEME

33

NATO

SEÇİP İŞARETLEME

34

AB

SEÇİP İŞARETLEME

35

TÜRKSOY

SEÇİP İŞARETLEME

36

Rönesans

SEÇİP İŞARETLEME – ÖRNEKLEME – TANIMA

37

Şeyhülislam, Şövalye, Kaptanıderya, Sipahi

SEÇİP İŞARETLEME – ÖRNEKLEME – TANIMA

 

Hazırlanan anket taslağı, ankette yer alan soruların alan kapsama yeterliliği, kullanılan kavramların ve soru biçimlerinin anlaşılabilirliği bakımından 01-15.03.2003 tarihleri arasında Kastamonu İl merkezindeki 20 ilköğretim okulunun 8’inci sınıf öğrencilerine uygulanıp denenmiştir. Aşağıda “23 Ağustos İlköğretim Okulu 8. sınıf öğrencilerine” uygulanan anket sonuçlarından ilk üç ve son soruya verilen cevaplara yer verilmiştir.

23 AĞUSTOS İLKÖĞRETİM OKULU 8’inci SINIF ÖĞRENCİLERİNCE KAVRAMLARIN TANINMASI

 

KAVRAMLAR

VERİLEN CEVAPLAR

KAVRAMI

TANIYANLAR

KAVRAMI

TANIMAYANLAR

TOPLAM

BÖLGE

F

82

82

%

100

100

ŞAHİF

7

75

82

%

8,53

91,46

100

KIZILAYF

82

82

%

100

100

PLATOF

76

6

82

%

92,68

7,31

100

LALAF

30

52

82

%

36,58

60,41

100

LONCAF

39

43

82

%

47,56

52,43

100

REFORMF

71

11

82

%

86,58

13,41

100

İPEKYOLUF

61

21

82

%

74,39

25,60

100

TEMAF

70

12

82

%

85,36

14,63

100

YURTF

80

2

82

%

97,56

2,43

100

KAPİTÜLASYONF

75

7

82

%

91,46

8,53

100

BAHARAT YOLU

F

62

20

82

%

75,60

24,39

100

SANAYİ İNKILABIF

75

7

82

%

91,46

8,53

100

NİZAM-I CEDİDF

44

38

82

%

53,65

46,34

100

HEYELANF

79

3

82

%

96,34

3,65

100

BÖLÜMF

81

1

82

%

98,78

1,21

100

NAZIRF

37

45

82

%

45,12

54,87

100

ŞEHZADEF

72

10

82

%

87,80

12,19

100

LALE DEVRİF

73

9

82

%

89,02

10,97

100

 

Yukarıdaki tablodan da görüldüğü gibi öğrencilerin “Bölge” ve “Kızılay” kavramını % 100’lük bir oranla tanıdıkları gözlenirken, “Şahi” kavramının %91,46’lık bir tanınmama oranına sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca “Plato” (% 92,68), “Yurt” (% 97,56) , “Bölüm” (% 97,78) ve “kapitülasyon” (% 91,46)lık oranlarla en fazla tanınan karamlar arasındadır.

 

23 AĞUSTOS İLKÖĞRETİM OKULU 8’inci SINIF ÖĞRENCİLERİNCE KAVRAMLARIN ANLAŞILMASI

 

KAVRAMLAR

VERİLEN CEVAPLAR

KAVRAMI

ANLAYANLAR

KAVRAMI

ANLAMAYANLAR

TOPLAM

YÖRE

F

77

5

82

%

93,90

6,09

100

FAO

F

18

64

82

%

21,95

78,04

100

NATO

F

57

25

82

%

69,51

30,48

100

YEŞİLAY

F

81

1

82

%

98,78

1,21

100

DİVAN

F

71

11

82

%

86,58

13,41

100

VEZİR-İ AZAM

F

46

36

82

%

56,09

43,90

100

PANİSLAVİZM

F

38

44

82

%

46,34

53,65

100

AYDIJNLANMA ÇAĞI

F

63

19

82

%

76,82

23,17

100

KEŞİF

F

66

16

82

%

80,48

19,51

100

İTTFAK

F

78

4

82

%

95,12

4,87

100

HÜMANİZM

F

33

49

82

%

40,24

59,75

100

PASİFİK

F

40

42

82

%

48,78

51,21

100

BEYLERBEYYİ

F

44

38

82

%

53,65

46,34

100

İMF

F

69

13

82

%

84,14

15,85

100

IRAD-I CEDİT

F

31

51

82

%

37,80

62,19

100

STRATEJİ

F

56

26

82

%

68,29

31,70

100

UNİCEF

F

50

32

82

%

60,97

39,02

100

GREJUVA

F

14

68

82

%

17,07

82,92

100

UNESCO

F

29

53

82

%

34,36

64,63

100

RÖNESANS

F

72

10

82

%

87,80

12,14

100

 

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi “Yöre” (93,90), “Yeşilay” (98,78), “İttifak”  (95,12)’lik oranlarla öğrencilerin en fazla anlamını bildikleri kavramlar arasında yer alırken “Grejuva” kavramının (82,92)’lik oranla öğrencilerin en fazla anlamını bilmedikleri kavram olduğunu görüyoruz.

 

 

23 AĞUSTOS İLKÖĞRETİM OKULU 8’inci SINIF ÖĞRENCİLERİNCE KAVRAMLARIN SEÇİLİP İŞARETLENMESİ

Beklenen Cevap “B”

VERİLEN CEVAPLAR

TOPLAM

Seçenekler

A

B

C

D

BOŞ

F

8

63

8

3

82

%

9,75

76,82

9,75

3,65

100

 

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi anketin 3. sorusuna doğru cevap veren 63 kişi 76,82’lik bir oran oluştururken soruyu boş bırakan 3 öğrenci 3,65’lik, soruya “a” şıkkı cevabı veren 8 öğrenci 9,75 ve yine aynı soruya ”c” cevabı veren 8 öğrenci de 9,75’lik oran oluşturmuştur. “d” şıkkını ise yapan öğrenci bulunmadığı görülmektedir.

 

23 AĞUSTOS İLKÖĞRETİM OKULU 8’inci SINIF ÖĞRENCİLERİNCE KAVRAMLARIN EŞLEŞTİRİLMESİ

Beklenen Cevap “C”

VERİLEN CEVAPLAR

TOPLAM

Seçenekler

A

B

C

D

BOŞ

F

6

6

70

82

%

7,31

7,31

85,36

100

 

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi soruya “c” doğru şıkkını veren 70 öğrenci %85,36’lık bir yüzde oluşturmuştur. “a ve b” şıkkını veren 6’şer öğrenci %7,31’lik bir oran gösterirken soruyu boş bırakan öğrenci olmamıştır. “d” şıkkı ise kullanılmamıştır.

 

 

23 AĞUSTOS İLKÖĞRETİM OKULU 8’inci SINIF ÖĞRENCİLERİNCE KAVRAMLARIN KAZANILMASINDA DERS KİTAPLARINDA KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLER

 

ÖNEM SIRASI

VERİLEN CEVAPLAR

 

TOPLAM

1O

2O

3O

4O

5O

BOŞ

1

F

9

18

16

15

15

9

82

%

10,97

21,95

19,51

18,29

18,29

10,97

100

2

F

16

19

10

18

10

9

82

%

19,51

23,17

12,19

21,95

12,19

10,97

100

3

F

27

15

13

6

12

9

82

%

32,92

18,29

15,85

7,31

14,63

10,97

100

4

F

11

13

21

18

9

10

82

%

13,41

15,85

25,60

21,95

10,97

12,19

100

5

F

17

7

13

15

19

11

82

%

20,73

8,53

15,85

18,29

23,17

13,41

100

 

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi 1. sıraya; 1. açıklamayı veren 9 öğrenci %10,97, 2. açıklamayı veren 18 öğrenci %21,95, 3. açıklamayı veren 16 öğrenci %19,51, 4. açıklamayı veren 15 öğrenci ise %18,292luk bir oran oluşturmuştur. 1. sıraya 5. açıklamayı  veren 15 örencide %18,29’luk bir oran oluştururken 1. sırayı boş bırakan öğrenci sayısı ise 9 olup oranı %10,972dir.

2. sıraya; 1. açıklamayı veren 16 öğrenci %19,51, 2. açıklamayı veren 19 öğrenci %23,17, 3. açıklamayı veren 10 öğrenci %12,19, 4. açıklamayı veren 18 öğrenci %21,95, 5. açıklamayı veren 10 öğrenci %12,19’luk bir oran oluşturmuştur. 2. sırayı boş bırakan öğrenci sayısı ise 9 olup oranı %10,97’dir.

3. sıraya; 1. açıklamayı veren 27 öğrenci %32,92, 2. açıklamayı veren 15 öğrenci %18,29, 3. açıklamayı veren 13 öğrenci %15,85, 4. açıklamayı veren 6 öğrenci 7,31, 5. açıklamayı veren 12 öğrenci %14,63’lük bir oranda oluşturmuştur. 3. sırayı boş bırakan öğrenci sayısı ise 9 olup oranı %10,97’dir.

4. sıraya; 1. açıklamayı veren 11 öğrenci %13,41, 2. açıklamayı veren 13 öğrenci %15,85, 3. açıklamayı veren 21 öğrenci %25,60, 4. açıklamayı veren 18 öğrenci 21,95,  5. açıklamayı veren 9  öğrenci %10,97’lik bir oran  oluşturmuştur. 4. sırayı boş bırakan öğrenci sayısı ise 10 olup oranı %12,19’dur.

5. sıraya; 1. açıklamayı veren 17 öğrenci %20,73, 2. açıklamayı veren 7  öğrenci % 8,53, 3. açıklamayı veren 13 öğrenci %15,85, 4. açıklamayı veren 15 öğrenci 18,29, 5. açıklamayı veren 19 öğrenci %23,17,’lik bir oranda oluşturmuştur. 5. sırayı boş bırakan öğrenci sayısı ise 11 olup oranı %13,41’dir.

 

Soruların alan kapsama yeterliği, kullanılan kavramların ve soru biçimlerinin anlaşılabilirliği bakımından sınandıktan sonra, gerekli düzeltmeler yapılarak ankete son şekli verilmiştir.

Anket formu 37 seçenekli ve 1 açık uçlu olmak üzere 38 soruluk iki bölümden meydana gelmektedir.

Araştırma Anket Formları, Kastamonu Valiliği Millî Eğitim Müdürlüğünün katkıları ile çalışma evreni/örneklemi ilköğretim okullarına uygulanmıştır.

 

 

  1. 4.      Verilerin Analizi

Toplanan Anket Cevap Formları, araştırmanın amaçlarına uygun olarak anket soruları için yan dağılımlar ( cevap kategorilerine göre frekans ve yüzde sayımları ) alınmıştır.

Kavramların hangi düzeyde kazanıldığını belirlemek amacıyla frekans dağılımı itibariyle % 0-44 arasındaki beklentiler “ Başarısız “, % 45-54 arasındaki beklentiler “ Geçer “, % 55-69 arasındaki beklentiler “ Orta “, % 70-84 arasındaki beklentiler “ İyi “, % 85-100 arasındaki beklentiler “ Pekiyi “ düzeyde [3]  “ grubun beklentileri “ ya da “ karşı tarafın beklentisinin benimsenmesi “ olarak tanımlanmıştır. Elde edilen sonuçlar bu sınırlar içinde değerlendirilip yorumlanmıştır.

 

 

İKİNCİ BÖLÜM

SONUÇ VE TEKLİFLER

 

  1. I.                   sonuç

Kastamonu il merkezinde 2002 -2003 öğretim yılında eğitim – öğretime açık bulunan 20 şehir ilköğretim okulunda( Abdülhakhamit, Ali Fuat Darende, Atabey, Atatürk, Candaroğulları, Ceritoğlu, Cumhuriyet, Darende, Gazipaşa, Hisarardı, İsfendiyarbey, Kırkçeşme, Kuzeykent, Mehmet Akif, Merkez, Sepetçioğlu, Şehir Şerife Bacı, Vali Aydın Arslan, Yıldırım Bayezit, Yirmiüçağustos ) öğrenim gören 545 8’inci sınıf öğrencisine uygulanan veri toplama aracından elde edilen bulgu ve yorumlara dayanarak araştırmanın amaçlarına göre elde edilen sonuçlar ve bu sonuçlara göre teklifler aşağıda sıralanmıştır.

Amaç 1

İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi kavramlarının anlama, seçip işaretleme, örnekleme, eşleştirme, tamamlama bakımından 8. sınıf öğrencilerince ne derecede kazanıldığını saptamak

 

Alt Problem 1

İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “Türkiye’nin Coğrafî Bölgeleri” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

 

Kavramı tanıma

 

TABLO 1

“ TÜRKİYE’NİN COĞRAFÎ BÖLGELERİ “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN TANINMA/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

 

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Bölge

545

489

89,7

Pekiyi
Bölüm

545

364

66,8

Orta
Heyelan

545

378

69,4

Orta
Plâto

545

415

76,1

İyi
Yurt

545

435

80

İyi

 

“ Bölge “

“ Bölge “ kavramı; Sepetçioğlu, İsfendiyarbey, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Hisarardı, Mehmet Akif Ersoy, Ali Fuat Darende ve Yıldırım Bayezıt ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 89,7 ) altında; Gazipaşa, Şehit Şerife Bacı, Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Atabey, Darende, Merkez, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Atatürk, Cumhuriyet ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ Bölüm “

“ Bölüm “ kavramı; Sepetçioğlu, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, Ali Fuat Darende, Cumhuriyet, Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Yıldırım Bayezıt ve İsfendiyarbey, ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 66,8 ) altında; Atatürk, Şehit Şerife Bacı, Atabey, Mehmet Akif Ersoy, Kuzeykent, Merkez, Vali Aydın Arslan, Gazipaşa, Darende, Hisarardı ve Candaroğulları ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ Heyelan 

“ Heyelan “ kavramı; Cumhuriyet, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, Mehmet Akif Ersoy, İsfendiyarbey, Ali Fuat Darende ve Yirmiüçağustos ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 69,4 ) altında; Kuzeykent, Kırkçeşme, Yıldırım Bayezıt, Şehit Şerife Bacı, Darende, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk, Merkez, Hisarardı ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

Kavramın; Sepetçioğlu ilköğretim okulu öğrencilerince hiç tanınmaması anlamlıdır.

 

“ Plâto

“ Plâto “ kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 76,1 ) altında; Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Darende, Hisarardı, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ Yurt “

“ Yurt “ kavramı; Yıldırım Bayezıt, Sepetçioğlu, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, Cumhuriyet, İsfendiyarbey ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 80 ) altında; Atabey ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinde; Kırkçeşme, Mehmet Akif Ersoy, Candaroğulları, Gazipaşa, Atatürk, Merkez, Şehit Şerife Bacı, Yirmiüçağustos, Kuzeykent, Darende, Vali Aydın Arslan ve Hisarardı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

 

Kavramın anlamını bilme

 

TABLO 2

“ TÜRKİYE’NİN COĞRAFÎ BÖLGELERİ “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN anlamının bilinme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

 

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Strateji

545

231

42,4

Başarısız
Yöre

545

456

83,7

İyi

 

“ Strateji “

“ Strateji “ kavramının; Abdülhakhamit, Ceritoğlu, Mehmet Akif Ersoy, Kırkçeşme, Kuzeykent, İsfendiyarbey, Atabey, Atatürk, Cumhuriyet, Candaroğulları ve Yirmiüçağustos Sepetçioğlu, ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 42,4 ) altında; Vali Aydın Arslan, Yıldırım Bayezıt, Ali Fuat Darende, Darende, Merkez, Şehit Şerife Bacı, Gazipaşa ve Hisarardı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

Kavramın anlamının; Sepetçioğlu ilköğretim okulu öğrencilerince hiç bilinmemesi anlamlıdır.

 

“ Yöre “

“ Yöre “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 83,7 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

Tanımı verilen kavramı bir dizi seçenek arasından seçip gösterme

 

TABLO 3

“ TÜRKİYE’NİN COĞRAFÎ BÖLGELERİ “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARI BİR DİZİ SEÇENEK ARASINDAN SEÇİP GÖSTERME/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

 

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Bölüm

545

236

43,3

Başarısız
Jeopolitik

545

258

47,4

Geçer
Vatan

545

347

63,6

Orta

 

Bölüm

“Bölüm” kavramı; Mehmet Akif Ersoy, Vali Aydın Arslan, Cumhuriyet, Atatürk, Gazipaşa, Ali Fuat Darende, Candaroğulları, İsfendiyarbey ve Kırkçeşme ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 43,3 ) altında; Sepetçioğlu, Şehit Şerife Bacı, Atabey, Ceritoğlu, Darende, Abdülhakhamit, Yıldırım Bayezıt, Merkez, Hisarardı ve Yirmiüçağustos ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

Kavramın; Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince bir dizi seçenek arasından seçilip hiç gösterilmemesi anlamlıdır.

 

Jeopolitik

“Jeopolitik” kavramı; Yirmiüçağustos, Yıldırım Bayezıt, Cumhuriyet, Sepetçioğlu, İsfendiyarbey, Merkez, Şehit Şerife Bacı, Abdülhakhamit ve Ceritoğlu ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 47,4 ) altında; Atabey, Kuzeykent, Darende, Ali Fuat Darende, Atatürk, Mehmet Akif Ersoy, Vali Aydın Arslan, Kırkçeşme, Gazipaşa, Candaroğullları ve Hisarardı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Vatan

“Vatan” kavramı; Merkez, Atabey, Yirmiüçağustos, Hisarardı, Mehmet Akif Ersoy, Ali Fuat Darende, İsfendiyarbey, Kuzeykent ve Gazipaşa ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 63,6 ) altında; Abdülhakhamit, Atatürk, Şehit Şerife Bacı, Cumhuriyet, Vali Aydın Arslan, Sepetçioğlu, Darende, Kırkçeşme, Yıldırım Bayezıt, Candaroğullları ve Ceritoğlu ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Bir dizi tanımla bir dizi kavramı/bir dizi kavramla bir dizi tanımı eşleştirme

 

TABLO 4

“ TÜRKİYE’NİN COĞRAFÎ BÖLGELERİ “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARI BİR DİZİ tanımla eşleştirme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

 

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Akarsu

545

227

41,7

Başarısız
Bölge-Bölüm

545

96

17,7

Başarısız
Körfez, Yarımada, Boğaz

545

297

54,4

Geçer
Maki

545

246

45,1

Geçer

 

Akarsu

“Akarsu” kavramı örnekleri; Cumhuriyet,, Hisarardı, Darende, Ceritoğlu, Gazipaşa, Kırkçeşme, Merkez, Şehit Şerife Bacı ve Sepetçioğlu ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 41,7 ) altında; Mehmet Akif Ersoy, Yirmiüçağustos, Candaroğullları, Atabey, Vali Aydın Arslan, Kuzeykent, Abdülhakhamit, Ali Fuat Darende, İsfendiyarbey, Atatürk ve Yıldırım Bayezıt ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip işaretlenmektedir.

 

“ Bölge-Bölüm

“Bölge-Bölüm” kavramları; Atatürk, Sepetçioğlu, Ceritoğlu, Vali Aydın Arslan, Atabey, Şehit Şerife Bacı, Hisarardı, Yirmiüçağustos, Kuzeykent ve Mehmet Akif Ersoy ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 17,7 ) altında; Cumhuriyet, Abdülhakhamit, Merkez, Kırkçeşme, Gazipaşa, Ali Fuat Darende, Candaroğulları, Darende ve İsfendiyarbey ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip eşleştirilmektedir.

Kavramların; Yıldırım Bayezıt ilköğretim okulu öğrencilerince bir dizi seçenek arasından seçilip hiç eşleştirilmemesi anlamlıdır.

 

Körfez, Yarımada, Boğaz

Haritada gösterilen “Körfez, Yarımada, Boğaz” kavramları; Darende, Ceritoğlu, Hisarardı, Kuzeykent, Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy, Merkez, Gazipaşa ve Cumhuriyet ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 54,4 ) altında; Ali Fuat Darende, Sepetçioğlu, Şehit Şerife Bacı, İsfendiyarbey, Kırkçeşme, Atatürk, Vali Aydın Arslan, Atabey ve Candaroğullları ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde örnekleriyle eşleştirilmektedir.

 

Maki

Haritada gösterilen örnekleriyle “ Maki” kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Yirmiüçağustos, Kuzeykent, Mehmet Akif Ersoy, Merkez, Yıldırım Bayezıt, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme, Ali Fuat Darende, Abdülhakhamit ve Candaroğullları ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 45,1 ) altında; Darende, Atabey, Şehit Şerife Bacı, Gazipaşa Atatürk, Vali Aydın Arslan ve Hisarardı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde eşleştirilmektedir.

 

 

Verilen bir dizi kavram arasından yazım yanlışı olanları seçip gösterme

 

TABLO 5

“ TÜRKİYE’NİN COĞRAFÎ BÖLGELERİ “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARdan yazımı yanlış olanları seçip gösterme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

 

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Endüstri, Nüfus, Propaganda, Turunçgil

545

224

41,1

Başarısız

 

 

Endüstri, Nüfus, Propaganda, Turunçgil

Yazımı yanlış verilen “Endüstri, Nüfus, Propaganda, Turunçgil” kavramları; Şehit Şerife Bacı, Yıldırım Bayezıt, Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, Merkez ve Gazipaşa ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 41,1 ) altında; Candaroğullları, Cumhuriyet, Vali Aydın Arslan, Mehmet Akif Ersoy, Atabey, Ali Fuat Darende, İsfendiyarbey, Kuzeykent, Atatürk, Darende, Hisarardı ve Sepetçioğlu ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

alt problem 2

İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “İstanbul’un Fethi ve Sonrası” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

 

Kavramı tanıma

 

TABLO 6

“ istanbul’un fethi ve sonrası “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN TANINMA/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

 

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Kapitülasyon

545

441

81

İyi
Şahi

545

49

9

Başarısız

 

“ Kapitülasyon

“ Kapitülasyon “ kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 76,1 ) altında; Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Darende, Hisarardı, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ Şahi 

“ Şahi “ kavramı; Sepetçioğlu, İsfendiyarbey, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Hisarardı, Mehmet Akif Ersoy, Ali Fuat Darende ve Yıldırım Bayezıt ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 89,7 ) altında; Gazipaşa, Şehit Şerife Bacı, Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Atabey, Darende, Merkez, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Atatürk, Cumhuriyet ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

 

Kavramın anlamını bilme

 

TABLO 7

“ istanbul’un fethi ve sonrası “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN anlamının bilinme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Grejuva

545

98

18

Başarısız

 

“ Grejuva “

“ Grejuva “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 83,7 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

Tanımı verilen kavramın eş anlamlısını bir dizi seçenek arasından seçip gösterme

 

TABLO 8

“ istanbul’un fethi ve sonrası “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMIN eş anlamlısını gösterme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Ayrıcalık

545

288

52,8

Geçer

 

Ayrıcalık

“Ayrıcalık” kavramının eş anlamlısı; Sepetçioğlu, Merkez, İsfendiyarbey, Yıldırım Bayezıt, Ali Fuat Darende, Atabey, Şehit Şerife Bacı, Kırkçeşme, Kuzeykent, Atatürk, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit ve Cumhuriyet ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 52,8 ) altında; Ceritoğlu, Mehmet Akif Ersoy, Vali Aydın Arslan, Gazipaşa, Darende, Candaroğulları ve Hisarardı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

 

Verilen bir dizi kavram arasından yazım yanlışı olanları seçip gösterme

 

TABLO 9

“ istanbul’un fethi ve sonrası “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARDAN YAZIM YANLIŞI OLANLARI SEÇİP gösterme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Kapitülasyon, Prenslik, Bizans, İttifak

545

306

56,1

Orta

 

Kapitülasyon, Prenslik, Bizans, İttifak

Yazımı yanlış verilen “Kapitülasyon, Prenslik, Bizans, İttifak” kavramları; Sepetçioğlu, İsfendiyarbey, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Merkez, Abdülhakhamit ve Atatürk ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 56,1 ) altında; Mehmet Akif Ersoy, Kuzeykent, Cumhuriyet, Gazipaşa, Vali Aydın Arslan, Yıldırım Bayezıt, Ceritoğlu, Şehit Şerife Bacı, Darende, Atabey ve Candaroğullları ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Alt Problem 3

İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “Avrupa’da Yenilikler” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

 

 

Kavramı tanıma

 

TABLO 10

“ avrupa’da yenilikler “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN

TANINMA/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

 

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Baharat yolu

545

327

60

Orta
İpek yolu

545

366

67,2

Orta
Reform

545

396

72,7

İyi
Sanayi inkılâbı

545

461

85

Pekiyi

 

“ Baharat yolu

“ Baharat yolu “ kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 60 ) altında; Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Darende, Hisarardı, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ İpek yolu

“ İpek yolu “ kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 67,2 ) altında; Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Darende, Hisarardı, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ Reform “

“ Reform “ kavramı; Sepetçioğlu, İsfendiyarbey, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Hisarardı, Mehmet Akif Ersoy, Ali Fuat Darende ve Yıldırım Bayezıt ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 72,7 ) altında; Gazipaşa, Şehit Şerife Bacı, Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Atabey, Darende, Merkez, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Atatürk, Cumhuriyet ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ Sanayi inkılâbı

“ Sanayi inkılâbı “ kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 85 ) altında; Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Darende, Hisarardı, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

Kavramın anlamını bilme

 

TABLO 11

“avrupa’da yenilikler “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN

anlamının bilinme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Aydınlanma çağı

545

394

54

Geçer
Hümanizm

545

191

35

Başarısız
Keşif

545

356

65,3

Orta
Pasifik

545

182

33,4

Başarısız
Rönesans

545

386

70,8

İyi

 

“ Aydınlanma çağı “

“ Aydınlanma çağı “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 54 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

“ Hümanizm “

“ Hümanizm “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 35 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

“ Keşif 

“ Keşif “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 65,3 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

“ Pasifik “

“ Pasifik “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 33,4 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

“ Rönesans “

“ Rönesans “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 70,8 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

Tanımı verilen kavramı bir dizi seçenek arasından seçip gösterme

 

TABLO 12

“avrupa’da yenilikler “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARI bir dizi seçenek arasından seçip gösterme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Coğrafî keşifler

545

175

32,2

Başarısız
Hristiyanlık

545

256

47

Geçer
Rönesans

545

118

21,7

Başarısız
Sanayi inkılâbı

545

217

39,8

Başarısız

 

“ Coğrafî keşifler

“Coğrafî keşifler” kavramı; Hisarardı, Kuzeykent, Cumhuriyet, İsfendiyarbey, Sepetçioğlu, Merkez, Mehmet Akif Ersoy, Abdülhakhamit, Yıldırım Bayezıt, Şehit Şerife Bacı ve Atabey ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 32,2) altında; Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Ali Fuat Darende, Candaroğulları, Vali Aydın Arslan, Gazipaşa, Atatürk, Ceritoğlu ve Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Hristiyanlık

“Hristiyanlık” kavramı; Kuzeykent, Mehmet Akif Ersoy, Ali Fuat Darende, Cumhuriyet, İsfendiyarbey, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Merkez, Atabey, Yıldırım Bayezıt ve Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 47 ) altında; Candaroğulları, Kırkçeşme, Hisarardı, Ceritoğlu, Sepetçioğlu, Şehit Şerife Bacı, Gazipaşa, Vali Aydın Arslan ve Atatürk ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Rönesans

“Rönesans” kavramı; Cumhuriyet, Hisarardı, Yıldırım Bayezıt, Şehit Şerife Bacı, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, İsfendiyarbey ve Sepetçioğlu ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 21,7) altında; Ali Fuat Darende, Vali Aydın Arslan, Kırkçeşme, Darende, Gazipaşa, Atabey, Atatürk, Merkez, Candaroğulları, Ceritoğlu, Mehmet Akif Ersoy ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Sanayi inkılâbı

“Sanayi inkılâbı” kavramı; İsfendiyarbey, Cumhuriyet, Atatürk, Yirmiüçağustos, Kırkçeşme, Ceritoğlu, Atabey, Abdülhakhamit, Ali Fuat Darende ve  Sepetçioğlu  ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 39,8 ) altında; Vali Aydın Arslan, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Mehmet Akif Ersoy,  Candaroğulları, Gazipaşa, Yıldırım Bayezıt, Merkez, Hisarardı ve Darende, ve ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Tanımın boş bırakılan yerine ilgili kavramı bir dizi seçenek arasından seçip yazma

 

TABLO 13

“avrupa’da yenilikler “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAM TANIMININ BOŞ BIRAKILAN YERİNE İLGİLİ KAVRAMI SEÇİP YAZMA/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Derebeyi

545

310

56,9

Orta

 

Derebeyi

Verilen tanımın boş bırakılan yerine ilgili “ Derebeyi” kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Yirmiüçağustos, Ali Fuat Darende, Abdülhakhamit, Merkez, Atabey, Kırkçeşme, İsfendiyarbey, Yıldırım Bayezıt ve Mehmet Akif Ersoy ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 56,9 ) altında; Candaroğulları, Gazipaşa, Darende, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Ceritoğlu, Hisarardı, Vali Aydın Arslan ve Atatürk ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip yazılmaktadır.

 

Alt Problem 4

İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “17. ve 18. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

 

 

Kavramı tanıma

TABLO 14

“17 ve 18. yüzyıllarda osmanlı devleti “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN TANINMA/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

 

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Lâle devri

545

471

86,4

Pekiyi
Nizam-ı Cedit

545

269

49,4

Geçer

 

“ Lâle devri

“ Lâle devri “ kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 86,4 ) altında; Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Darende, Hisarardı, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

 

“ Nizam-ı Cedit “

“ Nizam-ı Cedit “ kavramı; Sepetçioğlu, İsfendiyarbey, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Hisarardı, Mehmet Akif Ersoy, Ali Fuat Darende ve Yıldırım Bayezıt ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 49,4 ) altında; Gazipaşa, Şehit Şerife Bacı, Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Atabey, Darende, Merkez, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Atatürk, Cumhuriyet ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

Kavramın anlamını bilme

 

TABLO 15

“ 17 ve 18. yüzyıllarda osmanlı devleti “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN anlamının bilinme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

İradıcedit

545

176

32,3

Başarısız

 

“ İradıcedit 

“ İradıcedit “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 32,3 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

Verilen bir tanımla ilgili kavramı bir dizi kavram arasından seçip gösterme

 

TABLO 16

“ 17 ve 18. yüzyıllarda osmanlı devleti “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARI bir dizi seçenek arasından seçip gösterme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

İsyan

545

276

50,7

Geçer

 

İsyan

“İsyan” kavramı; Hisarardı, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Ali Fuat Darende, Mehmet Akif Ersoy, Kuzeykent, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Darende ve Kırkçeşme ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 50,7) altında; Candaroğulları, Merkez, İsfendiyarbey, Atabey, Gazipaşa, Abdülhakhamit, Atatürk, Yıldırım Bayezıt, Vali Aydın Arslan ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

 

Bir dizi tanımla bir dizi kavramı/bir dizi kavramla bir dizi tanımı eşleştirme

 

TABLO 17

“ 17 ve 18. yüzyıllarda osmanlı devleti “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARI eşleştirme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Antlaşma

545

103

18,9

Başarısız
Savaş

545

169

31

Başarısız

 

Antlaşma

“Antlaşma” kavramı; Ali Fuat Darende, Abdülhakhamit, Hisarardı, Yıldırım Bayezıt, Merkez, Sepetçioğlu, Candaroğulları, Yirmiüçağustos ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (%18,9) altında; Cumhuriyet, İsfendiyarbey, Atabey, Mehmet Akif Ersoy, Vali Aydın Arslan, Kırkçeşme, Atatürk, Şehit Şerife Bacı, Ceritoğlu, Gazipaşa ve Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde örnekleriyle eşleştirilmektedir.

 

Savaş

“Savaş” kavramı; Darende, Ali Fuat Darende, Kuzeykent, Yıldırım Bayezıt, Merkez, Mehmet Akif Ersoy, Kırkçeşme, Ceritoğlu, Sepetçioğlu, Vali Aydın Arslan  ve Gazipaşa,ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 31) altında; Cumhuriyet, Yirmiüçağustos, İsfendiyarbey, Candaroğulları, Abdülhakhamit, Atabey, Atatürk, Hisarardı ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde örnekleriyle eşleştirilmektedir.

 

Kavramın eş anlamlısını bir dizi seçenek arasından seçip gösterme

 

TABLO 18

“ 17 ve 18. yüzyıllarda osmanlı devleti “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN eş anlamlısını gösterme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Islahat / Yenilik

545

333

61,1

Orta

 

Islahat

“Islahat” kavramının eş anlamlısı; Yirmiüçağustos, Cumhuriyet, Kırkçeşme, Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yıldırım Bayezıt, Kuzeykent, Hisarardı, Merkez, Ali Fuat Darende, İsfendiyarbey ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 61,1) altında; Candaroğulları, Atabey, Darende, Atatürk, Gazipaşa, Vali Aydın Arslan, Abdülhakhamit ve Ceritoğlu ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Alt Problem 5

İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “19. ve 20. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

 

Kavramın anlamını bilme

TABLO 19

“19 ve 20. yüzyıllarda osmanlı devleti “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN anlamının bilinme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

İttifak

545

380

70

İyi
Panslavizm

545

207

38

Başarısız

 

“ İttifak

“ İttifak “ kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 70 ) altında; Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Darende, Hisarardı, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ Panslavizm “

“ Panslavizm “ kavramı; Sepetçioğlu, İsfendiyarbey, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Hisarardı, Mehmet Akif Ersoy, Ali Fuat Darende ve Yıldırım Bayezıt ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 38 ) altında; Gazipaşa, Şehit Şerife Bacı, Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Atabey, Darende, Merkez, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Atatürk, Cumhuriyet ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

Verilen bir tanımla ilgili kavramı bir dizi kavram arasından seçip gösterme

 

TABLO 20

“19 ve 20. yüzyıllarda osmanlı devleti “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARI bir dizi seçenek arasından seçip gösterme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Cephe

545

273

50,1

Geçer
Meşrutiyet

545

207

38

Başarısız
Ordu

545

164

30

Başarısız
Rüştiye

545

70

12,9

Başarısız

 

Cephe

“Cephe” kavramı; Yirmiüçağustos, Cumhuriyet, Ali Fuat Darende, Sepetçioğlu, Atatürk, Mehmet Akif Ersoy, Kırkçeşme, Darende, Atabey, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 50,1) altında; Merkez, Gazipaşa, İsfendiyarbey, Abdülhakhamit, Yıldırım Bayezıt, Ceritoğlu, Şehit Şerife Bacı ve Hisarardı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Meşrutiyet

“Meşrutiyet” kavramı; Merkez, Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Atabey, Yirmiüçağustos, Ali Fuat Darende, Gazipaşa ve Cumhuriyet ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 38) altında; İsfendiyarbey, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, Kırkçeşme, Kuzeykent, Darende, Atatürk, Vali Aydın Arslan, Yıldırım Bayezıt, Şehit Şerife Bacı, Hisarardı ve Candaroğulları ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Ordu

“Ordu” kavramı; Sepetçioğlu, Ali Fuat Darende, Atatürk, Cumhuriyet, Abdülhakhamit, Kuzeykent, Vali Aydın Arslan, Mehmet Akif Ersoy, Merkez ve Gazipaşa ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 30) altında; Yirmiüçağustos ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinde; Atabey, Yıldırım Bayezıt, Darende, Kırkçeşme Candaroğulları, İsfendiyarbey, Hisarardı ve Ceritoğlu ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Rüştiye

“Rüştiye” kavramı; Ceritoğlu, Cumhuriyet, Yıldırım Bayezıt, Mehmet Akif Ersoy, Şehit Şerife Bacı, Abdülhakhamit, Darende, Ali Fuat Darende ve İsfendiyarbey ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 12,9) altında; Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Candaroğulları, Gazipaşa, Atabey, Merkez, Sepetçioğlu ve Hisarardı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

Kavramın;Atatürk, Kuzeykent ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince bir dizi seçenek arasından seçilip hiç gösterilmemesi anlamlıdır.

 

Yazımı yanlış verilen kavramları bir dizi seçenek arasından seçip gösterme

 

TABLO 21

“19 ve 20. yüzyıllarda osmanlı devleti “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARdan yazımı yanlış olanları seçip gösterme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Panslavizm, Matbaa, Ortodoks, İstanbul

545

161

29,5

Başarısız

 

“ Panslavizm, Matbaa, Ortodoks, İstanbul

Yazımı yanlış verilen “Panslavizm, Matbaa, Ortodoks, İstanbul “ kavramları; Cumhuriyet, Kuzeykent, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Hisarardı, Gazipaşa, İsfendiyarbey, Ceritoğlu, Mehmet Akif Ersoy ve Yıldırım Bayezıt  ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 29,5) altında; Atatürk, Ali Fuat Darende, Merkez, Şehit Şerife Bacı, Darende, Kırkçeşme, Atabey, Vali Aydın Arslan ve Candaroğulları ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Alt Problem 6

İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “Osmanlı Kültür ve Uygarlığı” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

 

Kavramı tanıma

TABLO 22

“osmanlı kültür ve uygarlığı “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN TANINMA/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

 

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Lala

545

183

33,6

Başarısız
Lonca

545

154

28,2

Başarısız
Nazır

545

153

28,1

Başarısız
Şehzade

545

345

63,3

Orta

 

“ Lala “

“ Lala “ kavramı; Sepetçioğlu, İsfendiyarbey, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Hisarardı, Mehmet Akif Ersoy, Ali Fuat Darende ve Yıldırım Bayezıt ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 33,6 ) altında; Gazipaşa, Şehit Şerife Bacı, Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Atabey, Darende, Merkez, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Atatürk, Cumhuriyet ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ Lonca

“ Lonca “ kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 28,2 ) altında; Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Darende, Hisarardı, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ Nazır

“ Nazır “ kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 28,1 ) altında; Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Darende, Hisarardı, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ Şehzade

“ Şehzade “ kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 63,3 ) altında; Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Darende, Hisarardı, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

Kavramın anlamını bilme

TABLO 23

“ osmanlı kültür ve uygarlığı “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN anlamının bilinme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Beylerbeyi

545

222

40,7

Başarısız
Divan

545

346

63,5

Orta
Veziriazam

545

273

50,1

Geçer

 

“ Beylerbeyi 

“ Beylerbeyi “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 40,7 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

“ Divan “

“ Divan “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 63,5 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

“ Veziriazam “

“ Veziriazam “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 50,1 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

Verilen bir tanımla ilgili kavramı bir dizi kavram arasından seçip gösterme

 

TABLO 24

“ osmanlı kültür ve uygarlığı “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARI bir dizi seçenek arasından seçip gösterme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Divanıhümayun

545

268

49,2

Geçer
Minyatür

545

210

38,5

Başarısız

 

Divanıhümayun

“Divanıhümayun” kavramı; Cumhuriyet, Kuzeykent, Ali Fuat Darende, Atabey, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Kırkçeşme, Merkez, Mehmet Akif Ersoy ve Candaroğulları ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 49,2) altında; İsfendiyarbey, Abdülhakhamit, Darende, Gazipaşa, Yıldırım Bayezıt, Hisarardı, Şehit Şerife Bacı, Atatürk, Vali Aydın Arslan ve Ceritoğlu ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Minyatür

“Minyatür” kavramı; Yıldırım Bayezıt, Kuzeykent, Merkez, Cumhuriyet, Sepetçioğlu, Mehmet Akif Ersoy, Şehit Şerife Bacı, Yirmiüçağustos, İsfendiyarbey ve Kırkçeşme ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 38,5) altında; Ali Fuat Darende, Candaroğulları, Atabey, Abdülhakhamit, Atatürk, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Darende, Ceritoğlu ve Gazipaşa ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Kavramı örnekleriyle eşleştirme

TABLO 25

“ osmanlı kültür ve uygarlığı “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARI örnekleriyle eşleştirme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Şeyhülislâm, Şövalye, Kaptanıderya, Sipahi

545

171

31,3

Başarısız

 

Şeyhülislâm, Şövalye, Kaptanıderya, Sipahi

“Şeyhülislâm, Şövalye, Kaptanıderya, Sipahi” kavramları; Hisarardı, Kuzeykent, Cumhuriyet, Ceritoğlu Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Sepetçioğlu, İsfendiyarbey, Ali Fuat Darende ve Abdülhakhamit ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 31,3) altında; Atabey, Şehit Şerife Bacı, Darende, Atatürk, Vali Aydın Arslan, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt ve Mehmet Akif Ersoy ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde örnekleriyle eşleştirilmektedir.

 

 

Alt Problem 7

İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi “Yurdumuzun Komşuları ve Türk Dünyası” ünitesinde geçen kavramlar, 8. sınıf öğrencilerince bilgi basamağı düzeyinde ne derecede kazanılmıştır?

 

Kavramı tanıma

TABLO 26

“ yurdumuzun komşuları ve türk dünyası “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN TANINMA/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

 

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

KEİ

545

42

7,7

Başarısız
Kızılay

545

504

92,5

Pekiyi
TEMA

545

376

69

Orta

 

 

KEİ

“ KEİ “ kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 7,7 ) altında; Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Darende, Hisarardı, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ Kızılay “

“ Kızılay“ kavramı; Sepetçioğlu, İsfendiyarbey, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Hisarardı, Mehmet Akif Ersoy, Ali Fuat Darende ve Yıldırım Bayezıt ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 92,5 ) altında; Gazipaşa, Şehit Şerife Bacı, Kırkçeşme, Yirmiüçağustos, Atabey, Darende, Merkez, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Atatürk, Cumhuriyet ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

“ TEMA

“ TEMA “ kavramı; Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Ceritoğlu, Abdülhakhamit, Mehmet Akif Ersoy İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Ali Fuat Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 69 ) altında; Yıldırım Bayezıt, Yirmiüçağustos, Darende, Hisarardı, Kuzeykent, Şehit Şerife Bacı, Merkez, Gazipaşa, Candaroğulları, Atabey, Atatürk ve Vali Aydın Arslan ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde tanınmaktadır.

 

Kavramın anlamını bilme

TABLO 27

“ yurdumuzun komşuları ve türk dünyası “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN anlamının bilinme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

FAO

545

110

20,2

Başarısız
IMF

545

280

51,4

Geçer
NATO

545

301

55,2

Orta
UNESCO

545

265

48,6

Geçer
UNICEF

545

254

46,6

Geçer
Yeşilay

545

462

84,8

Pekiyi

 

“ FAO “

“ FAO “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 20,2 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

“ IMF “

“IMF“ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 51,4 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

“ NATO “

“ NATO “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 55,2 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

“ UNESCO “

“ UNESCO “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 48,6 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

“ UNICEF “

“ UNICEF “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 46,6 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

“ Yeşilay “

“ Yeşilay “ kavramının; Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Yirmiüçağustos, Abdülhakhamit, Ceritoğlu, İsfendiyarbey, Kırkçeşme ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin ( % 84,8 ) altında; Atabey, Gazipaşa, Cumhuriyet, Darende, Merkez, Ali Fuat Darende, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Yıldırım Bayezıt, Atatürk ve Şehit Şerife Bacı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde anlamı bilinmektedir.

 

Tanımı verilen kavramı bir dizi seçenek arasından seçip gösterme

 

TABLO 28

“ yurdumuzun komşuları ve türk dünyası “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARI bir dizi seçenek arasından gösterme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

AKUT

545

112

20,5

Başarısız
Avrupa Birliği

545

242

44,4

Başarısız
Komşu ülke

545

256

47

Geçer
NATO

545

296

54,3

Geçer
Özerk

545

95

17,4

Başarısız
TÜRKSOY

545

270

49,5

Geçer
Ülke

545

245

44,9

Geçer

 

AKUT

“AKUT” kavramı; Yirmiüçağustos, İsfendiyarbey, Candaroğulları, Cumhuriyet, Darende, Atabey, Ali Fuat Darende, Sepetçioğlu, Mehmet Akif Ersoy, Kırkçeşme, Atatürk ve Merkez  ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 20,5) altında; Abdülhakhamit, Kuzeykent, Vali Aydın Arslan, Şehit Şerife Bacı, Gazipaşa, Ceritoğlu, Yıldırım Bayezıt ve Hisarardı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Avrupa Birliği

“Avrupa Birliği” kavramı; Sepetçioğlu, Abdülhakhamit, Kuzeykent, Mehmet Akif Ersoy, Kırkçeşme, Cumhuriyet, Yirmiüçağustos, Atabey, Merkez, Gazipaşa ve İsfendiyarbey ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 44,4) altında; Ali Fuat Darende, Atatürk, Hisarardı, Vali Aydın Arslan, Candaroğulları, Şehit Şerife Bacı, Darende, Yıldırım Bayezıt ve Ceritoğlu ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Komşu ülke

“Komşu ülke” kavramı; Sepetçioğlu, Yıldırım Bayezıt, Abdülhakhamit, İsfendiyarbey, Gazipaşa, Ali Fuat Darende, Cumhuriyet, Yirmiüçağustos ve  Darende ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 47) altında; Vali Aydın Arslan, Atatürk, Şehit Şerife Bacı, Kırkçeşme, Ceritoğlu, Candaroğulları, Atabey, Merkez, Mehmet Akif Ersoy, Kuzeykent ve Hisarardı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

NATO

“NATO” kavramı; Sepetçioğlu, Kuzeykent, Mehmet Akif Ersoy, Ali Fuat Darende, Yirmiüçağustos, Merkez, Kırkçeşme, Cumhuriyet, Atabey, İsfendiyarbey ve Candaroğulları ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 54,3) altında; Yıldırım Bayezıt, Hisarardı, Abdülhakhamit, Darende, Ceritoğlu, Şehit Şerife Bacı, Gazipaşa, Vali Aydın Arslan ve Atatürk ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Özerk

“Özerk” kavramı; Yirmiüçağustos, Cumhuriyet, Şehit Şerife Bacı, Kuzeykent, Atatürk, Sepetçioğlu, Yıldırım Bayezıt, Vali Aydın Arslan, İsfendiyarbey, Gazipaşa, Ceritoğlu, Mehmet Akif Ersoy ve Atabey  ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 17,4) altında; Abdülhakhamit, Darende, Ali Fuat Darende, Candaroğulları, Merkez, Kırkçeşme ve Hisarardı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

türksoy

“türksoy” kavramı; Sepetçioğlu, Ali Fuat Darende, Yirmiüçağustos, Merkez, Kırkçeşme, İsfendiyarbey, Kuzeykent, Darende, Mehmet Akif Ersoy ve Candaroğulları ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 49,2) altında; Abdülhakhamit, Cumhuriyet, Atatürk, Gazipaşa, Ceritoğlu, Atabey, Yıldırım Bayezıt, Şehit Şerife Bacı, Vali Aydın Arslan ve Hisarardı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Ülke

“Ülke” kavramı; Yirmiüçağustos, Sepetçioğlu, Cumhuriyet, Gazipaşa, Kuzeykent, Ali Fuat Darende, Atabey, Mehmet Akif Ersoy, Merkez, İsfendiyarbey ve Ceritoğlu  ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 44,9) altında; Kırkçeşme, Yıldırım Bayezıt, Atatürk, Şehit Şerife Bacı, Vali Aydın Arslan, Abdülhakhamit, Candaroğulları, Darende ve Hisarardı ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip gösterilmektedir.

 

Bir dizi tanımla bir dizi kavramı/bir dizi kavramla bir dizi tanımı eşleştirme

 

TABLO 29

“ yurdumuzun komşuları ve türk dünyası “  ÜNİTESİNDE GEÇEN KAVRAMLARI eşleştirme/KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

Kavram

Denek sayısı

N

beklenilen cevabı verenler

Frekans

Yüzde Oranı

%

Kazanılmışlık Düzeyi

Ülke-Başkent

545

158

28,9

Başarısız

 

 

Ülke-Başkent

“Ülke-Başkent” eşleştirmesi; Hisarardı, Merkez, Yirmiüçağustos, Gazipaşa, Yıldırım Bayezıt, Mehmet Akif Ersoy, Sepetçioğlu, Şehit Şerife Bacı, Cumhuriyet, Atabey ve Kuzeykent ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin (% 28,9) altında; Kırkçeşme, Ali Fuat Darende, İsfendiyarbey, Candaroğulları, Darende, Abdülhakhamit, Atatürk, Vali Aydın Arslan ve Ceritoğlu ilköğretim okulu öğrencilerince tüm grubun kazanılmışlık düzeyinin üstünde bir dizi seçenek arasından seçilip yapılmaktadır.

 

VERİ TOPLAMA ARACINDA YER VERİLEN KAVRAMLAR

 

ÜNİTE

 

KAVRAM

KAVRAMIN VERİLİŞİ

DAVRANIŞLAR

Soyut

Somut

Tanıma

Anlama

Seçip

İşaretleme

Örnek-leme

Eşleştirme

İmla-Yazım

I. ÜNİTE: TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ BÖLGELERİ

Bölge

×

 

×

 

 

 

×

 

Plato

 

×

×

 

 

 

 

 

Yurt / Vatan

×

 

×

 

×

 

 

 

Heyelan

 

×

×

 

 

 

 

×

Bölüm

×

 

×

 

×

×

 

 

Yöre

×

 

 

×

 

 

 

 

Strateji

×

 

 

×

 

 

 

×

Akarsu

 

×

 

 

×

×

 

 

Körfez

 

×

 

 

×

×

 

 

Yarımada

 

×

 

 

×

×

 

 

Boğaz

 

×

 

 

×

×

 

 

Maki

 

×

 

 

×

 

×

 

Jeopolitik

×

 

 

 

×

 

 

×

Alüvyon

 

×

 

 

 

 

 

×

Endüstri

×

 

 

 

 

 

 

×

Nüfus

×

 

 

 

 

 

 

×

Turunçgil

 

×

 

 

 

 

 

×

Karstik

×

 

 

 

 

 

 

×

Propaganda

×

 

 

 

 

 

 

×

II. ÜNİTE: İSTANBUL’UN

FETHİ ve SONRASI

Şahi

 

×

×

 

 

 

 

 

Kapitülasyon

×

 

×

 

×

 

 

×

Grejuva

 

×

 

×

 

 

 

 

Savaş

×

 

 

×

×

 

 

 

Antlaşma

×

 

 

 

×

×

 

×

III. ÜNİTE: AVRUPA’DA YENİLİKLER

Reform

×

 

×

 

 

 

 

 

İpek Yolu

 

×

×

 

 

 

 

 

Baharat Yolu

 

×

×

 

 

 

 

 

Sanayi İnkılabı

×

 

×

 

 

×

×

 

Aydınlanma Çağı

×

 

 

×

 

 

 

 

Coğrafi Keşifler

×

 

×

 

×

 

 

 

Hümanizm

×

 

 

×

 

 

 

 

Pasifik

 

×

 

×

 

 

 

 

Rönesans

×

 

×

×

×

×

 

 

Derebeyi

×

 

 

 

×

 

 

 

Hristiyanlık

×

 

 

 

×

×

 

 

Şövalye

×

 

×

 

×

×

 

 

Matbaa

 

×

 

 

 

 

 

×

IV. ÜNİTE:

 17.  ve 18. Y.Y. OSMANLI  DEVLETİ

Nizam-ı Cedit

×

 

×

 

 

 

 

 

Lale Devri

×

 

×

 

 

 

 

 

İradıcedit

×

 

 

×

 

 

 

 

İsyan

×

 

 

 

×

 

 

 

V. ÜNİTE: 19. ve 20. YÜZYILLARDA OSMANLI  DEVLETİ

Panslavizm

×

 

 

×

 

 

 

×

İttifak

×

 

×

 

 

 

 

×

Islahat

×

 

 

 

×

 

 

 

Rüştiye

×

 

 

 

×

 

 

 

Cephe

×

 

 

 

×

×

 

 

Meşrutiyet

×

 

 

 

×

 

 

 

İtilâf

×

 

 

 

 

 

 

×

Tanzimat

×

 

 

 

 

 

 

×

İhtilal

×

 

 

 

 

 

 

×

Tebaa

×

 

 

 

 

 

 

×

Prenslik

×

 

 

 

 

 

 

×

VI. ÜNİTE: OSMANLI KÜLTÜR ve UYGARLIĞI

Lala

×

 

×

 

 

 

 

 

Lonca

×

 

×

 

 

 

 

 

Nazır

×

 

×

 

 

 

 

 

Şehzade

×

 

×

 

 

 

 

 

Divan-ı Hümayun

×

 

 

×

×

 

 

 

Veziri azam

×

 

 

×

 

 

 

 

Beylerbeyi

×

 

 

×

 

 

 

 

Ordu

×

 

 

 

 

 

×

 

Minyatür

 

×

 

 

×

 

 

 

Şeyhülislam

×

 

×

 

×

×

 

 

Kaptanıderya

×

 

×

 

×

×

 

 

Sipahi

×

 

×

 

×

×

 

 

VII. ÜNİTE: YURDUMUZUN  KOMŞULARI  ve

TÜRK  DÜNYASI

Kızılay

×

 

×

 

 

 

 

 

TEMA

×

 

×

 

 

 

 

 

KEİ

×

 

×

 

 

 

 

 

FAO

×

 

 

×

 

 

 

 

NATO

×

 

 

×

×

 

 

 

Yeşilay

×

 

 

×

 

 

 

 

IMF

×

 

 

×

 

 

 

 

UNICEF

×

 

 

×

 

 

 

 

UNESCO

×

 

 

×

 

 

 

 

Özerk

×

 

 

 

×

 

 

 

Ülke

×

 

 

 

×

 

×

 

Başkent

×

 

 

 

×

 

×

 

Komşu ülke

×

 

 

 

×

×

×

 

AKUT

×

 

 

 

×

 

 

 

AB

×

 

 

 

×

 

 

 

TÜRKSOY

×

 

 

 

×

 

 

 

 

Veri toplama aracında yer alan kavramların okul ölçeğinde kazanılmışlık ( alt ve üst ) düzeyi ile tüm grubun sonuçları aşağıda Tablo 39’da gösterilmiştir.

 

TABLO 39

OKUL ÖLÇEĞİNDE KAVRAMLARIN KAZANILMIŞLIK (ALT ve ÜST) DÜZEYİ

 

KAVRAM

KAVRAMIN KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

OKUL ÖLÇEĞİNDE KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

TÜM GRUP

ALT DÜZEY

ÜST DÜZEY

Okul

N

F

%

Okul

N

F

%

N

F

%

1. Bölge*

Sepetçioğlu

18

10

55,6

Cumhuriyet*

21

21

100

545

489

89,7

2. Şahi

Kırkçeşme

34

1

2,9

Hisarardı

21

9

42,9

545

49

9

3. Kızılay*

Sepetçioğlu

18

11

61,1

V.A.Arslan*

35

35

100

545

504

92,5

4. Plâto*

Sepetçioğlu

18

4

22,2

V.A.Arslan*

35

35

100

545

415

76,1

5. Lala

Kırkçeşme

34

1

2,9

Hisarardı

21

18

85,7

545

183

33,6

6. Lonca

Sepetçioğlu

18

1

5,6

Hisarardı

21

13

61,9

545

154

28,2

7. Reform

Sepetçioğlu

18

2

11,1

Hisarardı

21

20

95,2

545

396

72,7

8. İpek yolu

Cumhuriyet

21

6

28,6

Y. Bayezıt

18

16

88,9

545

366

67,2

9. TEMA*

Sepetçioğlu*

18

2

11,1

Kuzeykent

12

11

91,7

545

376

69

10. Yurt

Y. Bayezıt

18

2

11,1

Hisarardı

21

21

100

545

435

80

11.Kapitülâsyon

Y. Bayezıt

18

2

11,1

Kuzeykent

12

12

100

545

441

81

12. Baharat yolu

Sepetçioğlu

18

1

5,6

Atabey

25

22

88

545

327

60

13. Sanayi inkılâbı*

Sepetçioğlu

18

8

44,4

Hisarardı*

21

21

100

545

461

85

14.Nizamı Cedit

Sepetçioğlu

18

1

5,6

Kuzeykent

12

10

83,3

545

269

49,4

15. Heyelan

Cumhuriyet

21

4

19

V.A.Arslan

35

32

91,4

545

378

69,4

16. Bölüm

Sepetçioğlu

18

3

16,7

Candaroğul.

36

33

91,7

545

364

66,8

17. Nazır

Abdülhakhamit

26

2

7,7

Hisarardı

21

15

71,4

545

153

28,1

18. KEİ

İsfendiyarbey

42

1

2,4

Hisarardı

21

10

47,6

545

42

7,7

19. Şehzade

Sepetçioğlu

18

2

11,1

Hisarardı

21

19

90,5

545

345

63,3

20. Lâle devri*

Sepetçioğlu

18

4

22,2

Atatürk*

20

20

100

545

471

86,4

21. Yöre*

Sepetçioğlu*

18

12

66,7

Ş.Ş. Bacı

30

29

96,7

545

456

83,7

22. FAO

Cumhuriyet

21

1

4,8

Hisarardı

21

15

71,4

545

110

20,2

23. NATO

Sepetçioğlu

18

1

5,6

Hisarardı

21

19

90,5

545

301

55,2

24. Yeşilay

Abdülhakhamit

26

1

17

Y. Bayezıt

18

18

100

545

462

84,8

25. Divan

Sepetçioğlu

18

7

38,9

Hisarardı

21

19

90,5

545

346

63,5

26. Veziriazam

Sepetçioğlu

18

4

22,2

Hisarardı

21

16

76,2

545

273

50,1

27. Panslavizm

Cumhuriyet

21

1

4,8

V.A.Arslan

35

26

74,3

545

207

38

28. Aydınlanma çağı

Sepetçioğlu

18

5

27,8

Darende

26

19

73,1

545

394

54

29. Keşif

Sepetçioğlu

18

5

27,8

Hisarardı

21

21

100

545

356

65,3

30. İttifak

Sepetçioğlu

18

4

22,2

Hisarardı

21

21

100

545

380

70

31. Hümanizm

Sepetçioğlu

18

1

5,6

Kuzeykent

12

9

75

545

191

35

32. Pasifik

Atatürk

20

2

10

Hisarardı

21

15

71,4

545

182

33,4

33. Beylerbeyi

Cumhuriyet

21

2

9,5

Hisarardı

21

17

81

545

222

40,7

34. IMF

Sepetçioğlu

18

1

5,6

Hisarardı

21

18

85,7

545

280

51,4

35. İradı Cedit

Sepetçioğlu

18

1

5,6

Hisarardı

21

20

95,2

545

176

32,3

36. Strateji

Abdülhakhamit

26

4

15,4

Hisarardı

21

19

90,5

545

231

42,4

37. UNICEF

Sepetçioğlu

18

1

5,6

Merkez

30

24

80

545

254

46,6

38. Grejuva

Kırkçeşme

34

2

5,9

Hisarardı

21

12

57,1

545

98

18

39. UNESCO

Sepetçioğlu

18

1

5,6

Merkez

30

23

76,7

545

265

48,6

40. Rönesans

Sepetçioğlu

18

1

5,6

Hisarardı

21

20

95,2

545

386

70,8

 

 

 

 

KAVRAM

KAVRAMIN KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

OKUL ÖLÇEĞİNDE KAZANILMIŞLIK DÜZEYİ

TÜM GRUP

ALT DÜZEY

ÜST DÜZEY

Okul

N

F

%

Okul

N

F

%

N

F

%

1. Bölüm

M.A. Ersoy

30

5

16,7

23 Ağustos

20

16

80

545

236

43,3

2. Bölge

Atatürk

20

1

5

İsfendiyarbey

42

13

31

545

96

17,7

3. Akarsu

Cumhuriyet

21

3

14,3

Y. Bayezıt

18

10

55,6

545

227

41,7

4. Endüstri

Y. Bayezıt

18

4

22,2

Sepetçioğlu

18

11

61,1

545

224

41,1

5. Körfez

Darende

26

6

23,1

Candaroğul.

36

29

80,6

545

297

54,4

6. Maki

Sepetçioğlu

18

3

16,7

Hisarardı

21

15

71,4

545

246

45,1

7. Vatan

Merkez

30

10

33,3

Ceritoğlu

30

26

86,7

545

347

63,6

8. Jeopolitik

23 Ağustos

20

3

15

Hisarardı

21

16

76,2

545

258

47,4

9.Ayrıcalık*

Sepetçioğlu*

18

6

33,3

Hisarardı

21

17

81

545

288

52,8

10. İttifak

Sepetçioğlu

18

2

11,1

Candaroğul.

36

30

83,3

545

306

56,1

11. Derebeyi

Sepetçioğlu

18

4

22,2

Atatürk

20

18

90

545

310

56,9

12. Mezhep

Kuzeykent

12

1

8,3

V.A.Arslan

35

28

80

545

256

47

13. Coğrafî keşif

Hisarardı

21

1

4,8

Darende

26

16

61,5

545

175

32,2

14. Sanayi inkılâbı

İsfendiyarbey

42

9

21,4

Darende

26

16

61,5

545

217

39,8

15. Savaş

Darende

26

4

15,4

Ş.Ş. Bacı

30

17

56,7

545

169

31

16. Yenilik

23 Ağustos

20

7

35

Ceritoğlu

30

25

83,3

545

333

61,1

17. Medrese

Ceritoğlu

30

1

3,3

Hisarardı

21

13

61,9

545

70

12,9

18. Ordu

Sepetçioğlu

18

1

5,6

Ceritoğlu

30

16

53,3

545

164

30

19. Matbaa

Cumhuriyet

21

3

14,3

Candaroğul.

36

17

47,2

545

161

29,5

20. Cephe

23 Ağustos

20

7

35

Hisarardı

21

15

71,4

545

273

50,1

21. Meşrutiyet

Ceritoğlu

30

4

13,3

Candaroğul.

36

19

52,8

545

207

38

22. İsyan

Hisarardı

21

2

9,5

Ş.Ş. Bacı

30

21

70

545

276

50,7

23. Antlaşma

A.F. Darende

31

1

3,2

Darende

26

11

42,3

545

103

18,9

24. Minyatür

Y. Bayezıt

18

1

5,6

Ceritoğlu

30

18

60

545

210

38,5

25. Divan

Cumhuriyet

21

4

19

Ceritoğlu

30

25

83,3

545

268

49,2

26. Ülke

23 Ağustos

20

4

20

Hisarardı

21

15

71,4

545

245

44,9

27. Özerk

23 Ağustos

20

1

5

Hisarardı

21

14

66,7

545

95

17,4

28. Başkent

Hisarardı

21

2

9,5

Ceritoğlu

30

16

53,3

545

158

28,9

29. AKUT

23 Ağustos

20

1

5

Hisarardı

21

15

71,4

545

112

20,5

30. Komşu Ülke

Sepetçioğlu

18

2

11,1

Hisarardı

21

15

71,4

545

256

47

31. NATO

Sepetçioğlu

18

5

27,8

V.A.Arslan

35

29

82,9

545

296

54,3

32. Avrupa Birliği

Sepetçioğlu

18

3

16,7

Ceritoğlu

30

19

63,3

545

242

44,4

33. TÜRKSOY

Sepetçioğlu

18

5

22,2

Hisarardı

21

17

81

545

270

49,5

34. Rönesans*

Hisarardı*

21

1

4,8

Kuzeykent

12

5

41,7

545

118

21,7

35. Şeyhülislâm

Hisarardı

21

2

9,5

M.A. Ersoy

30

14

46,7

545

171

31,3

 

*  “Bölge”, Üst Düzey: Atatürk ( 20 / 100 ), Kuzeykent ( 12 / 100 ).

“Kızılay, Üst Düzey: Atabey ( 25 / 100 ), Atatürk ( 20 / 100), Hisarardı ( 21 / 100 ), Kırkçeşme ( 34 / 100 ), Kuzeykent (12 / 100 ), Yıldırım Bayezıt ( 12 / 100 ).

“Plâto”, Üst Düzey: Atatürk ( 20 / 100 ).

“TEMA”, Alt Düzey: Yıldırım Bayezıt ( 2 / 11,1 ).

“Sanayi inkılâbı, Üst Düzey: Kuzeykent ( 12 / 100 ), Yirmiüçağustos ( 20 / 100 ).

“Lâle devri”, Üst Düzey: Kuzeykent ( 12 / 100 ).

“Yöre”, Alt Düzey: Mehmet Akif Ersoy ( 20 / 66,7 ).

“Ayrıcalık”, Alt Düzey: Merkez ( 10 / 33,3 ).

“Rönesans”, Alt Düzey: Cumhuriyet ( 1 / 4,8 ).

 

 

Amaç 2

kavramlarının kazanılmasında, eğitim araçlarından İlköğretim Okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında öğrencileri zorlayan etkenleri saptamak,

 

38. Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir? Önem sırasına göre numaralandırınız ( 1, 2, 3, 4, 5 şeklinde ) (Anket, soru:38 ).       

(…….) Önemli kavramların belirleyici şekilde yazılmaması / söylenmemesi (1)

(…….)Ders anlatılırken konuyla ilgili günlük kavramların pek fazla kullanılmaması(2)

(…….) Konuların uzun olması. (3)

(…….) Cümlelerin devrik olması ve yabancı kelimelerden oluşması.(4)

(…….) Dersin sıkıcı olması ve günlük olaylarla ilişkilendirilmemesi.(5)

 

“Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir?” sorusuna ilköğretim okulu 8’inci sınıf öğrencilerinin verdikleri cevapların, okullara ve cevap kategorilerine göre dağılımı Tablo 38’de gösterilmiştir.

 

TABLO 38.1

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE KAVRAMLARIN KAZANILMASINDA KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLERİ ÖNEM SIRASINA GÖRE BELİRTME SORUSUNA İLKÖĞRETİM OKULU 8’İNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNCE VERİLEN CEVAPLARIN OKULLARA VE CEVAP KATEGORİLERİNE GÖRE DAĞILIMI

İLKÖĞRETİM OKULU

 

İLKÖĞRETİM OKULU 8’İNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN VERDİKLERİ CEVAPLAR

 

toplam

A

B

C

D

E

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

  1. Hisarardı

1

4,8

17

81

1

4,8

0

0

2

9,5

21

100

  1. Kuzeykent

1

8,3

2

16,7

2

16,7

3

25

4

33,3

12

100

  1. Sepetçioğlu

2

11,1

5

27,8

3

16,7

1

5,5

7

38,9

18

100

  1. Abdülhakhamit

3

11,5

4

15,4

8

30,8

3

11,5

8

30,8

26

100

  1. Candaroğulları

6

16,7

10

27,8

0

0

12

33,3

8

22,2

36

100

  1. Ali Fuat Darende

6

19,4

2

6,5

7

22,6

8

25,8

8

25,8

31

100

  1. Merkez

6

20

2

6,7

7

23,3

10

33,3

5

16,7

30

100

  1. Şehit Şerife Bacı

6

20

4

13,3

8

26,7

3

10

9

30

30

100

  1. Yıldırım Bayezıt

4

22,2

3

16,7

5

27,8

2

11,1

4

22,2

18

100

  1. Vali Aydın Arslan

8

22,9

7

20

10

28,6

3

8,6

7

20

35

100

  1. Darende

6

23,1

4

15,4

4

15,4

2

7,7

10

38,5

26

100

  1. Ceritoğlu

7

23,3

3

10

12

40

5

16,7

3

10

30

100

  1. İsfendiyarbey

13

31

6

14,3

5

11,9

5

11,9

13

31

42

100

  1. Kırkçeşme

11

32,4

3

8,8

5

14,7

2

5,9

13

38,2

34

100

  1. Gazipaşa

13

32,5

3

7,5

7

17,5

4

10

13

32,5

40

100

  1. Atatürk

7

35

1

5

2

10

6

30

4

20

20

100

  1. Yirmiüçağustos

7

35

5

25

2

10

2

10

4

20

20

100

  1. Atabey

9

36

6

24

0

0

0

0

10

40

25

100

  1. Cumhuriyet

8

38,1

2

9,5

3

14,3

3

14,3

5

23,8

21

100

  1. Mehmet Akif Ersoy

18

60

1

3,3

4

13,3

4

13,3

3

10

30

100

TÜM GRUP

142

26

90

16,6

95

17,4

78

14,3

140

25,7

545

100

“Önemli kavramların belirleyici şekilde yazılmaması / söylenmemesi.”nin Hisarardı İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 4.8 oranıyla alt düzeyde, Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 60 oranıyla üst düzeyde bir dizi seçenek arasından seçip işaretlendiği gözlenmektedir.

“Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir?” sorusunda ilköğretim okulu 8’inci sınıf öğrencilerince “Önemli kavramların belirleyici şekilde yazılmaması / söylenmemesi.”nin seçip işaretlenme düzeyi % 26’dır.

 

 

 

TABLO 38.2

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE KAVRAMLARIN KAZANILMASINDA KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLERİ ÖNEM SIRASINA GÖRE BELİRTME SORUSUNA İLKÖĞRETİM OKULU 8’İNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNCE VERİLEN CEVAPLARIN OKULLARA VE CEVAP KATEGORİLERİNE GÖRE DAĞILIMI

İLKÖĞRETİM OKULU

 

İLKÖĞRETİM OKULU 8’İNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN VERDİKLERİ CEVAPLAR

 

toplam

A

B

C

D

E

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

  1. Mehmet Akif Ersoy

18

60

1

3,3

4

13,3

4

13,3

3

10

30

100

  1. Atatürk

7

35

1

5

2

10

6

30

4

20

20

100

  1. Ali Fuat Darende

6

19,4

2

6,5

7

22,6

8

25,8

8

25,8

31

100

  1. Merkez

6

20

2

6,7

7

23,3

10

33,3

5

16,7

30

100

  1. Gazipaşa

13

32,5

3

7,5

7

17,5

4

10

13

32,5

40

100

  1. Kırkçeşme

11

32,4

3

8,8

5

14,7

2

5,9

13

38,2

34

100

  1. Cumhuriyet

8

38,1

2

9,5

3

14,3

3

14,3

5

23,8

21

100

  1. Ceritoğlu

7

23,3

3

10

12

40

5

16,7

3

10

30

100

  1. Şehit Şerife Bacı

6

20

4

13,3

8

26,7

3

10

9

30

30

100

  1. İsfendiyarbey

13

31

6

14,3

5

11,9

5

11,9

13

31

42

100

  1. Abdülhakhamit

3

11,5

4

15,4

8

30,8

3

11,5

8

30,8

26

100

  1. Darende

6

23,1

4

15,4

4

15,4

2

7,7

10

38,5

26

100

  1. Kuzeykent

1

8,3

2

16,7

2

16,7

3

25

4

33,3

12

100

  1. Yıldırım Bayezıt

4

22,2

3

16,7

5

27,8

2

11,1

4

22,2

18

100

  1. Vali Aydın Arslan

8

22,9

7

20

10

28,6

3

8,6

7

20

35

100

  1. Atabey

9

36

6

24

0

0

0

0

10

40

25

100

  1. Yirmiüçağustos

7

35

5

25

2

10

2

10

4

20

20

100

  1. Candaroğulları

6

16,7

10

27,8

0

0

12

33,3

8

22,2

36

100

  1. Sepetçioğlu

2

11,1

5

27,8

3

16,7

1

5,5

7

38,9

18

100

  1. Hisarardı

1

4,8

17

81

1

4,8

0

0

2

9,5

21

100

TÜM GRUP

142

26

90

16,6

95

17,4

78

14,3

140

25,7

545

100

 

“Ders anlatılırken konuyla ilgili günlük kavramların pek fazla kullanılmaması.”nın Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 3.3 oranıyla alt düzeyde, Hisarardı İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 81 oranıyla üst düzeyde bir dizi seçenek arasından seçip işaretlendiği gözlenmektedir.

“Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir?” sorusunda ilköğretim okulu 8’inci sınıf öğrencilerince “Ders anlatılırken konuyla ilgili günlük kavramların pek fazla kullanılmaması.”nın seçip işaretlenme düzeyi % 16.6’dır.

 

TABLO 38.3

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE KAVRAMLARIN KAZANILMASINDA KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLERİ ÖNEM SIRASINA GÖRE BELİRTME SORUSUNA İLKÖĞRETİM OKULU 8’İNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNCE VERİLEN CEVAPLARIN OKULLARA VE CEVAP KATEGORİLERİNE GÖRE DAĞILIMI

 

İLKÖĞRETİM OKULU

 

İLKÖĞRETİM OKULU 8’İNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN VERDİKLERİ CEVAPLAR

 

toplam

A

B

C

D

E

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

  1. Atabey

9

36

6

24

0

0

0

0

10

40

25

100

  1. Candaroğulları

6

16,7

10

27,8

0

0

12

33,3

8

22,2

36

100

  1. Hisarardı

1

4,8

17

81

1

4,8

0

0

2

9,5

21

100

  1. Atatürk

7

35

1

5

2

10

6

30

4

20

20

100

  1. Yirmiüçağustos

7

35

5

25

2

10

2

10

4

20

20

100

  1. İsfendiyarbey

13

31

6

14,3

5

11,9

5

11,9

13

31

42

100

  1. Mehmet Akif Ersoy

18

60

1

3,3

4

13,3

4

13,3

3

10

30

100

  1. Cumhuriyet

8

38,1

2

9,5

3

14,3

3

14,3

5

23,8

21

100

  1. Kırkçeşme

11

32,4

3

8,8

5

14,7

2

5,9

13

38,2

34

100

  1. Darende

6

23,1

4

15,4

4

15,4

2

7,7

10

38,5

26

100

  1. Kuzeykent

1

8,3

2

16,7

2

16,7

3

25

4

33,3

12

100

  1. Sepetçioğlu

2

11,1

5

27,8

3

16,7

1

5,5

7

38,9

18

100

  1. Gazipaşa

13

32,5

3

7,5

7

17,5

4

10

13

32,5

40

100

  1. Ali Fuat Darende

6

19,4

2

6,5

7

22,6

8

25,8

8

25,8

31

100

  1. Merkez

6

20

2

6,7

7

23,3

10

33,3

5

16,7

30

100

  1. Şehit Şerife Bacı

6

20

4

13,3

8

26,7

3

10

9

30

30

100

  1. Yıldırım Bayezıt

4

22,2

3

16,7

5

27,8

2

11,1

4

22,2

18

100

  1. Vali Aydın Arslan

8

22,9

7

20

10

28,6

3

8,6

7

20

35

100

  1. Abdülhakhamit

3

11,5

4

15,4

8

30,8

3

11,5

8

30,8

26

100

  1. Ceritoğlu

7

23,3

3

10

12

40

5

16,7

3

10

30

100

TÜM GRUP

142

26

90

16,6

95

17,4

78

14,3

140

25,7

545

100

“Konuların uzun olması.”nın Hisarardı İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 4.8 oranıyla alt düzeyde, Ceritoğlu İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 40 oranıyla üst düzeyde bir dizi seçenek arasından seçip işaretlendiği gözlenmektedir.

“Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir?” sorusunda ilköğretim okulu 8’inci sınıf öğrencilerince “Konuların uzun olması.”nın seçip işaretlenme düzeyi % 17.4’tür.

 

TABLO 38.4

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE KAVRAMLARIN KAZANILMASINDA KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLERİ ÖNEM SIRASINA GÖRE BELİRTME SORUSUNA İLKÖĞRETİM OKULU 8’İNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNCE VERİLEN CEVAPLARIN OKULLARA VE CEVAP KATEGORİLERİNE GÖRE DAĞILIMI

İLKÖĞRETİM OKULU

 

İLKÖĞRETİM OKULU 8’İNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN VERDİKLERİ CEVAPLAR

 

toplam

A

B

C

D

E

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

  1. Atabey

9

36

6

24

0

0

0

0

10

40

25

100

  1. Hisarardı

1

4,8

17

81

1

4,8

0

0

2

9,5

21

100

  1. Sepetçioğlu

2

11,1

5

27,8

3

16,7

1

5,5

7

38,9

18

100

  1. Kırkçeşme

11

32,4

3

8,8

5

14,7

2

5,9

13

38,2

34

100

  1. Darende

6

23,1

4

15,4

4

15,4

2

7,7

10

38,5

26

100

  1. Vali Aydın Arslan

8

22,9

7

20

10

28,6

3

8,6

7

20

35

100

  1. Gazipaşa

13

32,5

3

7,5

7

17,5

4

10

13

32,5

40

100

  1. Şehit Şerife Bacı

6

20

4

13,3

8

26,7

3

10

9

30

30

100

  1. Yirmiüçağustos

7

35

5

25

2

10

2

10

4

20

20

100

  1. Yıldırım Bayezıt

4

22,2

3

16,7

5

27,8

2

11,1

4

22,2

18

100

  1. Abdülhakhamit

3

11,5

4

15,4

8

30,8

3

11,5

8

30,8

26

100

  1. İsfendiyarbey

13

31

6

14,3

5

11,9

5

11,9

13

31

42

100

  1. Mehmet Akif Ersoy

18

60

1

3,3

4

13,3

4

13,3

3

10

30

100

  1. Cumhuriyet

8

38,1

2

9,5

3

14,3

3

14,3

5

23,8

21

100

  1. Ceritoğlu

7

23,3

3

10

12

40

5

16,7

3

10

30

100

  1. Kuzeykent

1

8,3

2

16,7

2

16,7

3

25

4

33,3

12

100

  1. Ali Fuat Darende

6

19,4

2

6,5

7

22,6

8

25,8

8

25,8

31

100

  1. Atatürk

7

35

1

5

2

10

6

30

4

20

20

100

  1. Candaroğulları

6

16,7

10

27,8

0

0

12

33,3

8

22,2

36

100

  1. Merkez

6

20

2

6,7

7

23,3

10

33,3

5

16,7

30

100

TÜM GRUP

142

26

90

16,6

95

17,4

78

14,3

140

25,7

545

100

“Cümlelerin devrik olması ve yabancı kelimelerden oluşması.”nın Sepetçioğlu İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 5.5 oranıyla alt düzeyde, Merkez İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 33.3 oranıyla üst düzeyde bir dizi seçenek arasından seçip işaretlendiği gözlenmektedir.

“Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir?” sorusunda ilköğretim okulu 8’inci sınıf öğrencilerince “Cümlelerin devrik olması ve yabancı kelimelerden oluşması.”nın seçip işaretlenme düzeyi % 14.3’tür.

 

TABLO 38.5

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE KAVRAMLARIN KAZANILMASINDA KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLERİ ÖNEM SIRASINA GÖRE BELİRTME SORUSUNA İLKÖĞRETİM OKULU 8’İNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNCE VERİLEN CEVAPLARIN OKULLARA VE CEVAP KATEGORİLERİNE GÖRE DAĞILIMI

İLKÖĞRETİM OKULU

 

İLKÖĞRETİM OKULU 8’İNCİ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN VERDİKLERİ CEVAPLAR

 

toplam

A

B

C

D

E

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

  1. Hisarardı

1

4,8

17

81

1

4,8

0

0

2

9,5

21

100

  1. Ceritoğlu

7

23,3

3

10

12

40

5

16,7

3

10

30

100

  1. Mehmet Akif Ersoy

18

60

1

3,3

4

13,3

4

13,3

3

10

30

100

  1. Merkez

6

20

2

6,7

7

23,3

10

33,3

5

16,7

30

100

  1. Atatürk

7

35

1

5

2

10

6

30

4

20

20

100

  1. Vali Aydın Arslan

8

22,9

7

20

10

28,6

3

8,6

7

20

35

100

  1. Yirmiüçağustos

7

35

5

25

2

10

2

10

4

20

20

100

  1. Candaroğulları

6

16,7

10

27,8

0

0

12

33,3

8

22,2

36

100

  1. Yıldırım Bayezıt

4

22,2

3

16,7

5

27,8

2

11,1

4

22,2

18

100

  1. Cumhuriyet

8

38,1

2

9,5

3

14,3

3

14,3

5

23,8

21

100

  1. Ali Fuat Darende

6

19,4

2

6,5

7

22,6

8

25,8

8

25,8

31

100

  1. Şehit Şerife Bacı

6

20

4

13,3

8

26,7

3

10

9

30

30

100

  1. Abdülhakhamit

3

11,5

4

15,4

8

30,8

3

11,5

8

30,8

26

100

  1. İsfendiyarbey

13

31

6

14,3

5

11,9

5

11,9

13

31

42

100

  1. Gazipaşa

13

32,5

3

7,5

7

17,5

4

10

13

32,5

40

100

  1. Kuzeykent

1

8,3

2

16,7

2

16,7

3

25

4

33,3

12

100

  1. Kırkçeşme

11

32,4

3

8,8

5

14,7

2

5,9

13

38,2

34

100

  1. Darende

6

23,1

4

15,4

4

15,4

2

7,7

10

38,5

26

100

  1. Sepetçioğlu

2

11,1

5

27,8

3

16,7

1

5,5

7

38,9

18

100

  1. Atabey

9

36

6

24

0

0

0

0

10

40

25

100

TÜM GRUP

142

26

90

16,6

95

17,4

78

14,3

140

25,7

545

100

“Dersin sıkıcı olması ve günlük olaylarla ilişkilendirilmemesi.”nin Hisarardı İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 9.5 oranıyla alt düzeyde, Atabey İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 40 oranıyla üst düzeyde bir dizi seçenek arasından seçip işaretlendiği gözlenmektedir.

“Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir?” sorusunda ilköğretim okulu 8’inci sınıf öğrencilerince “Dersin sıkıcı olması ve günlük olaylarla ilişkilendirilmemesi.”nin seçip işaretlenme düzeyi % 25.7’dir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

GRAFİK 38.6

SOSYAL BİLGİLER dersinde kavramların kazanılmasında KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLERin oranı

 

38. Tablo ve grafiğin incelenmesinden anlaşılacağı gibi “Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir?” sorusunda:

 

“Önemli kavramların belirleyici şekilde yazılmaması / söylenmemesi.”nin Hisarardı İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 4.8 oranıyla alt düzeyde, Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 60 oranıyla üst düzeyde bir dizi seçenek arasından seçip işaretlendiği gözlenmektedir.

 

“Ders anlatılırken konuyla ilgili günlük kavramların pek fazla kullanılmaması.”nın Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 3.3 oranıyla alt düzeyde, Hisarardı İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 81 oranıyla üst düzeyde bir dizi seçenek arasından seçip işaretlendiği gözlenmektedir.

 

“Konuların uzun olması.”nın Hisarardı İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 4.8 oranıyla alt düzeyde, Ceritoğlu İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 40 oranıyla üst düzeyde bir dizi seçenek arasından seçip işaretlendiği gözlenmektedir.

 

“Cümlelerin devrik olması ve yabancı kelimelerden oluşması.”nın Sepetçioğlu İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 5.5 oranıyla alt düzeyde, Merkez İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 33.3 oranıyla üst düzeyde bir dizi seçenek arasından seçip işaretlendiği gözlenmektedir.

 

“Dersin sıkıcı olması ve günlük olaylarla ilişkilendirilmemesi.”nin Hisarardı İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 9.5 oranıyla alt düzeyde, Atabey İlköğretim Okulu 8’inci sınıf öğrencilerince % 40 oranıyla üst düzeyde bir dizi seçenek arasından seçip işaretlendiği gözlenmektedir.

 

“Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir?” sorusunda ilköğretim okulu 8’inci sınıf öğrencilerince “Önemli kavramların belirleyici şekilde yazılmaması / söylenmemesi.”nin seçip işaretlenme düzeyi % 26’dır.

 

“Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir?” sorusunda ilköğretim okulu 8’inci sınıf öğrencilerince “Ders anlatılırken konuyla ilgili günlük kavramların pek fazla kullanılmaması.”nın seçip işaretlenme düzeyi % 16.6’dır.

 

“Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir?” sorusunda ilköğretim okulu 8’inci sınıf öğrencilerince “Konuların uzun olması.”nın seçip işaretlenme düzeyi % 17.4’tür.

 

“Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir?” sorusunda ilköğretim okulu 8’inci sınıf öğrencilerince “Cümlelerin devrik olması ve yabancı kelimelerden oluşması.”nın seçip işaretlenme düzeyi % 14.3’tür.

 

“Sosyal Bilgiler dersinde kavramların kazanılmasında sizi en çok zorlayan nedir?” sorusunda ilköğretim okulu 8’inci sınıf öğrencilerince “Dersin sıkıcı olması ve günlük olaylarla ilişkilendirilmemesi.”nin seçip işaretlenme düzeyi % 25.7’dir.

 

Ders kitaplarında kavramların işlenişin inceleme sonuçlarına göre; kavramların öğrencilerin bilişsel gelişim düzeylerine göre verilmediği, bu konuda herhangi bir model ve anlayışın bulunmadığı gözlenmektedir.

 

Piaget bilişsel gelişimde, olgunlaşma ile öğrenmenin etkileşiminin önemini vurgular. Çocuklar, geçirdikleri yaşantıların, biyolojik olgunlaşma düzeyleri ile girdiği karmaşık bir etkileşim sonucunda, çevrelerinde olup bitenlere anlamlar yüklerler. Başka bir anlatımla, bir çocuğun olayları ya da durumları açıklama biçimi, içinde bulunduğu bilişsel gelişim dönemine bağlı olarak değişiklikler göstermektedir.

Piaget’e göre bilişsel gelişim, birbirini izleyen dört dönem içinde ortaya çıkmaktadır. Dönemler ilerledikçe, çocukların kavrama ve problem çözme yeteneklerinde niteliksel gelişmeler gözlenmektedir.

Bilişsel gelişim büyük ölçüde biyolojik olgunlaşmadan etkilenmekle birlikte, bireyin yaşını bilmek, onun hangi dönemde olduğunu yordamak için kesin bir ölçü olmamaktadır. Öte yandan, herhangi bir yaşta, bilişsel olarak birden fazla dönemin özelliklerini taşımak da olasıdır. Piaget ergenlik dönemi ve sonrasına denk gelen gelişim dönemini, “soyut işlemler dönemi” olarak ifade etmektedir. Ancak, yine Piaget’e göre, bilişsel gelişim biyolojik olgunlaşma ile birlikte geçirilen yaşantılardan da etkilendiği için, bazı yetişkinlerin yaşları ne olursa olsun, soyut işlemler dönemine ulaşamamış olması da mümkün olabilir.

Bilişsel gelişim dönemlerinin özelliklerinden bir başkası da, her bir dönemin kendisinden önce gelen dönemlerin özelliklerini de içermesidir. Başka bir anlatımla, bir önceki dönemin özellikleri, yeniden düzenlenip , formüle edilerek bir sonraki döneme aktarılır.

Piaget bilişsel gelişim dönemlerini Duyusal – Motor, İşlem Öncesi, Somut İşlemler ve Soyut İşlemler olmak üzere dört dönem içinde incelemektedir. Aşağıdaki şemada “Piaget’e Göre Bilişsel Gelişim Dönemleri ve Özellikleri” verilmiştir.

 

PİAGET’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

DÖNEM

ORTALAMA YAŞ

ÖZELLİKLER

1. Duyusal – Motor

0 – 2 yaş

– Taklit, bellek ve düşünceyi kullanmaya başlama 

– Nesne devamlılığının kazanılmaya başlanması

– Refleks düzeyindeki davranışlardan, istemli davranış düzeyine geçiş

2. İşlem Öncesi

2 – 7 yaş

– Dil gelişiminin hızlanması 

– Tek yönlü, sezgisel sınıflandırmalar yapma.

– Ben – merkezci düşünme

3. Somut İşlemler

7 – 11 yaş

– Muhakeme yoluyla somut problemleri çözümleme 

– Korunumun kavranması

– Sınıflama, sıralama ve tersine çevirmenin başarılması

4. Soyut İşlemler

11 yaş üstü

– Soyut problemler üzerinde fikir yürütme 

– Bilimsel düşünmenin başlaması

– Sosyal ve kişisel konulara ilgi

Piaget’in bilişsel gelişim dönemlerine ilişkin olarak verdiği yaş dönemleri dikkate alındığında; anaokulu yıllarının ( 3 – 6 yaş ) işlem öncesi döneme; ilköğretim birinci kademe yıllarının ( 7 – 11 yaş ) somut işlemler dönemine; ilköğretim ikinci kademe ve lise yıllarının ( 12 – 17 yaş ) ise soyut işlemler dönemine denk geldiği görülmektedir.Ancak önceden de vurgulandığı gibi, belli bir öğretim kademesine ulaşan öğrencilerin hepsi aynı bilişsel gelişim düzeyinde bulunmamaktadırlar.

Türkçe eğitim programına göre kavram eğitiminin kazanılmasında aşağıdaki işlem basamaklarına uyulur.

  1. Kavramın gösterdiği varlığın kendisi
  2. Varlığın kendisi yoksa resmi, sembolü vs.
  3. Varlığın eylemle anlatımı
  4. Zıt anlamıyla anlatımı
  5. Sözlük, ansiklopedi kullanımı

Türkçe eğitim programında öngörüldüğü gibi kavram eğitiminde son aşama sözlüğe bakılarak kavramın anlamının bilinmesi / tanımlanmasıdır. Ders kitaplarının sözlüklerinin bu kapsamda yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir. Daha doğrusu ders kitabındaki sözlüğün kavram eğitimine yönelik olmadığı rahatlıkla söylenebilir.

 

 

2001 – 2002, 2002 – 2003 ÖĞRETİM YILI KASTAMONU İL MERKEZİ İLKÖĞRETİM OKULLARINDA OKUTULAN SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARI

İLKÖĞRETİM OKULU

4. SINIF

5. SINIF

6. SINIF

7. SINIF

1.Abdülhakhamit

Ders Kitapları A.Ş.

Ders Kitapları A.Ş.

Ders Kitapları A.Ş.

Ders Kitapları A.Ş.

2. Ali Fuat Darende

Tütibay Yayınları

Tütibay Yayınları

Doğan Yayıncılık

Doğan Yayıncılık

3. Atabey

Ders Kitapları A.Ş.

Ders Kitapları A.Ş.

Ders Kitapları A.Ş.

Ders Kitapları A.Ş.

4. Atatürk

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

5. Candaroğulları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

6. Ceritoğlu

MEB

Yayınları

Serhat

Yayınları

Doğan Yayıncılık

Doğan Yayıncılık

7. Cumhuriyet

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

8. Darende

Üner

Yayınları

Üner

Yayınları

Doğan Yayıncılık

Doğan Yayıncılık

9. Gazipaşa

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

10. Hisarardı

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

11. İsfendiyarbey

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

12. Kırkçeşme

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

13. Kuzeykent

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

14. Mehmet Akif Ersoy

Üner

Yayınları

Üner

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

15. Merkez

Doğan Yayıncılık

Doğan Yayıncılık

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

16. Sepetçioğlu

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

17. Şehit Şerife Bacı

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

Ders Kitapları A.Ş.

Ders Kitapları A.Ş.

18. Vali Aydın Arslan

Ders Kitapları A.Ş.

Ders Kitapları A.Ş.

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

19. Yıldırım Bayezıt

Doğan Yayıncılık

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

20.Yirmiüçağustos

Özgün Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

MEB

Yayınları

 

Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı gibi, veri toplama aracının uygulandığı 20 okuldan; 2’si Doğan Yayıncılık, 3’ü Ders Kitapları A. Ş. ve 14’ü  MEB Yayınlarına ait Sosyal Bilgiler ders kitabını kullanmaktadır.

 

Sosyal Bilgiler ders kitaplarında kavramların verilişi aşağıdaki şemada gösterilmiştir.

 

SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARINDA KAVRAMLARIN VERİLİŞİ

 

 

KAVRAMLAR

SOMUTSOYUTTÜMDENGELİMTÜMEVARIMÖĞRETİME YARDIMCI UNSURLAROKUMA PARÇASIHAZIRLIK ve DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARISÖZLÜK
1. Bölge

×

 

×

 

×

 

 

 

2. Şahi

 

×

 

×

 

 

 

 

3. Kızılay

 

×

×

 

×

 

 

 

4. Plato

 

×

×

 

 

 

×

×

5. Lala

 

×

 

×

 

 

 

 

6. Lonca

 

×

×

 

×

 

 

×

7. Reform

 

×

×

 

×

 

×

×

8. İpek Yolu

 

×

 

×

 

 

 

 

9. TEMA

 

×

×

 

×

 

 

 

10. Yurt / Vatan

 

×

×

 

×

 

 

 

11.Kapitülasyon

 

×

 

×

 

 

 

×

12. Baharat Yolu

 

×

 

×

 

 

 

 

13. Sanayi İnkılabı

 

×

×

 

×

 

×

 

14. Nizam-ı Cedit

 

×

 

×

×

 

 

 

15. Heyelan

 

×

×

 

 

 

 

 

16. Bölüm

×

 

 

×

×

 

 

 

17. Nazır

 

×

×

 

 

 

 

 

18. KEİ

 

×

×

 

×

 

 

 

19. Şehzade

 

×

×

 

 

×

 

 

20. Lale Devri

 

×

×

 

×

 

 

 

21. Yöre

 

×

 

×

×

 

 

 

22. FAO

 

×

×

 

×

 

 

 

23. NATO

 

×

×

 

 

 

 

 

24. Yeşilay

 

×

×

 

 

 

 

 

25. Divan

 

×

×

 

×

 

×

×

26. Vezir-i Azam

 

×

×

 

×

 

 

 

27. Panislavizm

 

×

×

 

 

 

 

×

28. Aydınlanma Çağı

 

×

×

 

 

 

 

 

29. Keşif

 

×

×

 

×

 

×

 

30. İttifak

 

×

×

 

 

 

 

×

31. Hümanizm

 

×

×

 

 

 

×

×

32. Pasifik

 

×

 

×

 

 

 

 

33. Beylerbeyi

 

×

×

 

 

 

×

×

34. IMF

 

×

×

 

 

 

 

 

35. İrad-ı Cedit

 

×

 

×

 

 

 

 

36. Strateji

 

×

 

×

 

 

 

×

37. UNICEf

 

×

×

 

 

 

 

 

38. Grejuva

 

×

×

 

 

 

 

 

39. UNESCO

 

×

×

 

 

 

 

 

40. Rönesans

 

×

×

 

×

×

×

 

41. Akarsu

×

 

×

 

 

 

×

 

42. Maki

 

×

×

 

 

 

 

×

43. Jeopolitik

 

×

 

×

 

 

 

×

44. Derebeyi

 

×

×

 

×

 

×

×

45. Hristiyanlık

 

×

×

 

×

 

 

 

46. Islahat

 

×

×

 

 

 

×

×

47. Rüştiye

 

×

×

 

 

 

 

×

48. Ordu

 

×

×

 

×

 

 

 

49. Cephe

 

×

×

 

×

 

×

 

50. Meşrutiyet

 

×

×

 

 

 

 

×

51. İsyan

 

×

×

 

 

 

 

 

52. Antlaşma

 

×

×

 

×

 

 

×

53. Minyatür

 

×

×

 

×

 

 

×

54. Özerk

 

×

×

 

×

 

 

×

55.Ülke/Başkent

 

×

×

 

×

 

 

 

56. AKUT

 

×

×

 

 

 

 

 

57. Avrupa Birliği

 

×

×

 

×

 

 

 

58. TÜRKSOY

 

×

×

 

×

 

 

 

 

Tablolardan da anlaşılacağı gibi; Sosyal Bilgiler ders kitaplarında kavramlar soyut ve tümdengelim yöntemiyle verilmektedir. Bunun yanında kavramlarla ilgili öğretime yardımcı unsurlar yok denecek kadar az olup; kavramalara okuma parçalarında,  hazırlık ve değerlendirme çalışmalarında da yeterince yer verilmemiştir.

 

 

II.  teklifler

 

Amaç 3

Kavramların kazanılmasında anlama, seçip işaretleme,örnekleme, eşleştirme, tamamlama ve ders kitaplarının niteliklerine yönelik program ve ders kitabı hazırlama, geliştirme konularında önerilerde bulunmak

 

Kavram öğretimi kişinin / öğrencinin kendi çabası, aile ve sosyal çevresinin verdiği imkanlarla gerçekleşir. Bundan sonra örgün eğitimde öğretmen ve ders kitapları rol oynar.

İlköğretim Okulu Türkçe eğitim programına göre kavram eğitiminin kazanılmasında aşağıdaki işlem basamaklarına uyulur.

  1. Kavramın gösterdiği varlığın kendisi,
  2. Varlığın kendisi yoksa resmi, sembolü vs.,
  3. Varlığın eylemle anlatımı,
  4. Zıt anlamıyla anlatımı,
  5. Sözlük, ansiklopedi kullanımı.

Sosyal Bilgiler öğretmenleri başta Türkçe olmak üzere Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi, T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersleriyle bağlantı kurmaları gerekir.

a. Kavramların Tespiti

Sosyal Bilgiler öğretiminde hangi kavramların, hangi sayıda, hangi ünitede verilmesi gerektiğine ilişkin herhangi bir çerçeve bulunmamaktadır. Sosyal Bilgiler Programı “ …………. ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi” özel amacını her ünite için öngörmüş olmasına karşılık; bu kavramların neler olduğuna dair herhangi bir çerçeve vermemiştir. Programın açıklamalar başlığı altında “Konuların işlenişinde kavramlar ilgili olduğu konu ile birlikte verilir.” yönergesi ünite – konularda geçen kavramların tespitini öğretmene bırakmış gözükmektedir.

 

KAVRAM

4. Sınıf Sosyal Bilgiler

5. Sınıf Sosyal Bilgiler

6. Sınıf Sosyal Bilgiler

7. Sınıf Sosyal Bilgiler

7. Sınıf Vat. ve

İ. H. E.

8. Sınıf Vat. ve

İ. H. E.

8. Sınıf T.C. İnk. T. ve A.

1. Bölge

(3.Ünite)

(3.Ünite)

(5.Ünite)

(1.Ünite)

2. Plato

(3.Ünite)

(3.Ünite)

(5.Ünite)

(1.Ünite)

3. Yurt

(1.Ünite)

(1.Ünite)

(1.Ünite)

(1.Ünite)

4. Heyelan

(3.Ünite)

(3.Ünite)

(1.Ünite)

5. Bölüm

(3.Ünite)

(3.Ünite)

(5.Ünite)

(1.Ünite)

6. Yöre

(3.Ünite)

(3.Ünite)

(5.Ünite)

(1.Ünite)

7. Strateji

(1.Ünite)

(3.Ünite)

(7.Bölüm)

8. Akarsu

(3.Ünite)

(3.Ünite)

(5.Ünite)

(1.Ünite)

9. Körfez

(3.Ünite)

(5.Ünite)

(1.Ünite)

10.Yarımada

(3.Ünite)

(1.Ünite)

11. Boğaz

(3.Ünite)

(3.Ünite)

(2.Ünite)

(1.Ünite)

(7.Bölüm)

12. Maki

(3.Ünite)

(3.Ünite)

(1.Ünite)

13.Jeopolitik

(1.Ünite)

(3.Ünite)

(7.Bölüm)

14. Alüvyon

(3.Ünite)

(1.Ünite)

15. Endüstri

(3.Ünite)

(3.Ünite)

(5.Ünite)

(1.Ünite)

(2.Ünite)

(1.Bölüm)

16. Nüfus

(3.Ünite)

(3.Ünite)

(5.Ünite)

(1.Ünite)

17.Turunçgil

(3.Ünite)

(3.Ünite)

(5.Ünite)

(1.Ünite)

18. Karstik

(1.Ünite)

19.Propaganda

(4.Ünite)

(1.Ünite)

(7.Bölüm)

20. Şahi

(2.Ünite)

21.Kapitülasyon

(2.Ünite)

(2.Ünite)

(1.Bölüm)

22. Grejuva

(2.Ünite)

23. Savaş

(4.Ünite)

(2.Ünite)

(2.Ünite)

(2.Ünite)

(1.Bölüm)

24. Antlaşma

(4.Ünite)

(2.Ünite)

(3.Ünite)

(2.Ünite)

(1.Bölüm)

25. Reform

(3.Ünite)

(1.Ünite)

(1.Bölüm)

26. İpek Yolu

(3.Ünite)

27.Baharat Yolu

(3.Ünite)

28.Sanayi İnkılabı

(3.Ünite)

(2.Ünite)

(1.Bölüm)

29.Aydınlanma Çağı

(3.Ünite)

(1.Ünite)

30.Coğrafi Keşif

(3.Ünite)

(1.Bölüm)

31. Hümanizm

(3.Ünite)

(2.Ünite)

32. Pasifik

(3.Ünite)

(2.Ünite)

(3.Ünite)

33. Rönesans

(3.Ünite)

(2.Ünite)

34. Derebeyi

(3.Ünite)

(3.Ünite)

35. Hristiyanlık

(4.Ünite)

(4.Ünite)

(3.Ünite)

(2.Ünite)

36. Şövalye

(3.Ünite)

(1.Ünite)

37. Matbaa

(3.Ünite)

(1.Ünite)

38.Nizam-ı Cedit

(4.Ünite)

39. Lale Devri

(4.Ünite)

40. İrad-ı Cedit

(4.Ünite)

41. İsyan

(4.Ünite)

42. Panislavizm

(5.Ünite)

(1.Bölüm)

43. İttifak

(2.Ünite)

(5.Ünite)

(1.Bölüm)

44. Islahat

(2.Ünite)

(5.Ünite)

(2.Ünite)

(1.Bölüm)

45. Rüştiye

(2.Ünite)

(5.Ünite)

46. Cephe

(2.Ünite)

(5.Ünite)

(1.Bölüm)

47. Meşrutiyet

(5.Ünite)

(2.Ünite)

(1.Bölüm)

48. İtilaf

(2.Ünite)

(5.Ünite)

(1.Bölüm)

49. Tanzimat

(5.Ünite)

(2.Ünite)

(1.Bölüm)

50. İhtilal

(2.Ünite)

(5.Ünite)

(2.Ünite)

(1.Bölüm)

51. Tebaa

(5.Ünite)

52. Prenslik

(6.Ünite)

(5.Ünite)

53. Lala

(6.Ünite)

(6.Ünite)

54. Lonca

(6.Ünite)

55. Nazır

(6.Ünite)

56. Şehzade

(6.Ünite)

(6.Ünite)

57.Divan-ı Hümayun

(6.Ünite)

58. Veziri azam

(4.Ünite)

(3.Ünite)

(6.Ünite)

59. Beylerbeyi

(6.Ünite)

60. Ordu

(4.Ünite)

(2.Ünite)

(3.Ünite)

(6.Ünite)

(1.Bölüm)

61. Minyatür

(6.Ünite)

62. Şeyhülislam

(2.Ünite)

(6.Ünite)

(4.Bölüm)

63.Kaptanıderya

(6.Ünite)

64. Sipahi

(6.Ünite)

65. Kızılay

(3.Ünite)

(7.Ünite)

66. TEMA

(3.Ünite)

(2.Ünite)

(7.Ünite)

(4.Ünite)

67. KEİ

(7.Ünite)

68. FAO

(2.Ünite)

(7.Ünite)

69. NATO

(7.Ünite)

70. Yeşilay

(1.Ünite)

(7.Ünite)

71. IMF

(7.Ünite)

72. UNICEF

(2.Ünite)

(7.Ünite)

73. UNESCO

(7.Ünite)

(1.Ünite)

74. Özerk

(7.Ünite)

75. Ülke

(1.Ünite)

(1.Ünite)

(1.Ünite)

(7.Ünite)

(4.Ünite)

(1.Ünite)

76. Başkent

(4.Ünite)

(2.Ünite)

(3.Ünite)

(7.Ünite)

(4.Bölüm)

77. Komşu ülke

(3.Ünite)

(2.Ünite)

(7.Ünite)

78. AKUT

(3.Ünite)

(7.Ünite)

79. AB

(7.Ünite)

80. TÜRKSOY

(7.Ünite)

 

 

b. Amaçların / Davranışların Tanımlanması

Sosyal Bilgiler Programı’nda her ünitenin özel amaçları verilmiş olmasına rağmen bu amaçların gerçekleştiğini gösteren; başka bir deyişle amaçları tanımlayan davranışlar bulunmamaktadır. Bu durumda kavramların anlam bilgisinin amacının gerçekleşme derecesinin ölçülmesi ( gözlenebilir davranışların ) öğretmenin niteliğinin yeterliliğine kalmaktadır. Öğretmen kavramların anlam bilgisi amacının kazanılıp / kazanılmadığını, amacı tanımlayabiliyorsa ölçebilecektir.

 

Örnek

Ünite Düzeyinde Amaç: “Türkiye’nin Coğrafî Bölgeleri” ünitesinde geçen  kavramların anlam bilgisi.

Konu Düzeyinde Amaç: “Yöre” kavramının anlam bilgisi.

Davranışlar:

1. “Yöre” kavramı  tanımının doğru ya da yanlış olduğunu yazma / söyleme.

2. Tanımı verilen “Yöre” kavramını, bir dizi kavram arasından seçip işaretleme.

3. “Yöre” kavramının tanımını, bir dizi tanım arasından seçip işaretleme.

4. “Yöre” kavramıyla ilgili  bir dizi tanımı eşleştirip işaretleme.

5. Tanımın boş bırakılan yerine ilgili “Yöre” kavramını yazma / söyleme.

6. “Yöre” kavramının tanımını derste geçen ifadesiyle yazma / söyleme.

7. “Yöre” kavramına yakın çevresinden örnekler verme.

Ünite Düzeyinde Amaç: “İstanbul’un Fethi ve Sonrası” ünitesinde geçen  kavramların anlam bilgisi.

Konu Düzeyinde Amaç: “Kapitülasyon” kavramının anlam bilgisi.

Davranışlar:

1. “Kapitülasyon” kavramı tanımının doğru ya da yanlış olduğunu yazma / söyleme.

2. Tanımı verilen “Kapitülasyon” kavramını, bir dizi kavram arasından seçip işaretleme.

3. “Kapitülasyon” kavramının tanımını, bir dizi tanım arasından seçip işaretleme.

4. “Kapitülasyon” kavramıyla ilgili  bir dizi tanımı eşleştirip işaretleme.

5. Tanımın boş bırakılan yerine  ilgili “Kapitülasyon” kavramını yazma / söyleme.

6. “Kapitülasyon” kavramının tanımını derste geçen ifadesiyle yazma / söyleme.

7. “Kapitülasyon” kavramına yakın çevresinden örnekler verme.

 

Ünite Düzeyinde Amaç:  “Avrupa’da Yenilikler” ünitesinde geçen  kavramların anlam bilgisi.

Konu Düzeyinde Amaç: “Rönesans” kavramının anlam bilgisi.

Davranışlar:

1. “Rönesans” kavramı tanımının doğru ya da yanlış olduğunu yazma / söyleme.

2. Tanımı verilen “Rönesans” kavramını, bir dizi kavram arasından seçip işaretleme.

3. “Rönesans” kavramının tanımını, bir dizi tanım arasından seçip işaretleme.

4. “Rönesans” kavramıyla ilgili  bir dizi tanımı eşleştirip işaretleme.

5. Tanımın boş bırakılan yerine ilgili “Rönesans” kavramını yazma / söyleme.

6. “Rönesans” kavramının tanımını derste geçen ifadesiyle yazma / söyleme.

7. “Rönesans” kavramına yakın çevresinden örnekler verme.

Ünite Düzeyinde Amaç:   “17 ve 18. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti” ünitesinde geçen  kavramların anlam bilgisi.

Konu Düzeyinde Amaç: “Nizam-ı Cedit” kavramının anlam bilgisi.

Davranışlar:

1. “Nizam-ı Cedit” kavramı tanımının doğru ya da yanlış olduğunu yazma / söyleme.

2. Tanımı verilen “Nizam-ı Cedit” kavramını, bir dizi kavram arasından seçip işaretleme.

3. “Nizam-ı Cedit” kavramının tanımını, bir dizi tanım arasından seçip işaretleme.

4. “Nizam-ı Cedit” kavramıyla ilgili  bir dizi tanımı eşleştirip işaretleme.

5. Tanımın boş bırakılan yerine ilgili “Nizam-ı Cedit” kavramını yazma / söyleme.

6. “Nizam-ı Cedit” kavramının tanımını derste geçen ifadesiyle yazma / söyleme.

7. “Nizam-ı Cedit” kavramına örnekler verme.

Ünite Düzeyinde Amaç:   “19 ve 20. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti” ünitesinde geçen  kavramların anlam bilgisi.

Konu Düzeyinde Amaç: “İttifak” kavramının anlam bilgisi.

Davranışlar:

1. “İttifak” kavramı tanımının doğru ya da yanlış olduğunu yazma / söyleme.

2. Tanımı verilen “İttifak” kavramını, bir dizi kavram arasından seçip işaretleme.

3. “İttifak” kavramının tanımını, bir dizi tanım arasından seçip işaretleme.

4. “İttifak” kavramıyla ilgili  bir dizi tanımı eşleştirip işaretleme.

5. Tanımın boş bırakılan yerine ilgili “İttifak” kavramını yazma / söyleme.

6. “İttifak” kavramının tanımını derste geçen ifadesiyle yazma / söyleme.

7. “İttifak” kavramına örnekler verme.

Ünite Düzeyinde Amaç:   “Osmanlı Kültür ve Uygarlığı” ünitesinde geçen  kavramların anlam bilgisi.

Konu Düzeyinde Amaç: “Divanıhümayun” kavramının anlam bilgisi.

Davranışlar:

1. “Divanıhümayun” kavramı tanımının doğru ya da yanlış olduğunu yazma / söyleme.

2. Tanımı verilen “Divanıhümayun” kavramını, bir dizi kavram arasından seçip işaretleme.

3. “Divanıhümayun” kavramının tanımını, bir dizi tanım arasından seçip işaretleme.

4. “Divanıhümayun” kavramıyla ilgili  bir dizi tanımı eşleştirip işaretleme.

5. Tanımın boş bırakılan yerine ilgili “Divanıhümayun” kavramını yazma / söyleme.

6. “Divanıhümayun” kavramının tanımını derste geçen ifadesiyle yazma / söyleme.

7. “Divanıhümayun” kavramına örnekler verme.

Ünite Düzeyinde Amaç:   “Yurdumuzun Komşuları ve Türk Düntyası” ünitesinde geçen  kavramların anlam bilgisi.

Konu Düzeyinde Amaç: “TÜRKSOY” kavramının anlam bilgisi.

Davranışlar:

1. “TÜRKSOY” kavramı tanımının doğru ya da yanlış olduğunu yazma / söyleme.

2. Tanımı verilen “TÜRKSOY” kavramını, bir dizi kavram arasından seçip işaretleme.

3. “TÜRKSOY” kavramının tanımını, bir dizi tanım arasından seçip işaretleme.

4. “TÜRKSOY” kavramıyla ilgili  bir dizi tanımı eşleştirip işaretleme.

5. Tanımın boş bırakılan yerine ilgili “TÜRKSOY” kavramını yazma / söyleme.

6. “TÜRKSOY” kavramının tanımını derste geçen ifadesiyle yazma / söyleme.

7. “TÜRKSOY” kavramına örnekler verme.

 

c. Ders Kitaplarının Programa Uygunluğu

Ders kitapları, öğrencinin öğrenme yaşantılarına kaynaklık eden yazılı ve basılı araç – gereçlerden biridir. Ders kitabı “her tür ve derecedeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında kullanılacak olan, konuları öğretim programları doğrultusunda hazırlanmış, öğrenim amacı ile kullanılan basılı eser”dir. Başka bir deyişle, “ 1- Bir dersin öğretimiyle ilişkili olarak hazırlanan ya da seçilen herhangi bir kitap. 2- Belirli ölçülere göre incelendikten sonra belli okul, sınıf ve ders için öğretmen ve öğrencilere kaynak olarak salık verilen kitap”tır ( KOÇAK, 2002: s.16 ).

Ülkemizde ders kitapları öğrenci için hazırlanmaktadır. Ülkemiz şartlarında ders kitabı öğrencinin kavram kazanmasında başlıca kaynak özelliği taşımaktadır. Diğer taraftan öğretmen dersin öğretiminde meslekî yayınları takip etmekle birlikte, ağırlıklı olarak öğrenci için hazırlanmış ders kitabını belirleyici bir kaynak ve araç olarak kullanmaktadır. Bu anlayış kavramların anlam bilgisi amacının gerçekleşmesini ders kitabındaki kavramın veriliş biçimi, işlenişi ile sınırlandırmaktadır. Bu durumda öğretmen ders kitabında verilen kavramların öğrenme / öğretme etkinliklerinde kullanılması kolaylığını tercih etmektedir.

 

d. Sosyal Bilgiler Dersinin Türkçe Dersiyle İlgisinin / Bağlantısının Kurulması

Türkçe eğitim programında öngörüldüğü gibi kavram eğitiminde son aşama sözlüğe bakılarak kavramın anlamının bilinmesi / tanımlanmasıdır. Ders kitaplarının sözlüklerinin bu kapsamda yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir. Daha doğrusu ders kitabındaki sözlüğün kavram eğitimine yönelik olmadığı rahatlıkla söylenebilir.

 

e. Hizmet İçi Eğitim

Ülkemiz şartlarında öğretmenlerin program hazırlama, geliştirme ve değerlendirme, ölçme ve değerlendirme alanlarındaki niteliklerinin Türk Millî Eğitimi’nin Genel Amaçları ve Temel İlkelerini gerçekleştirmede yeterli olmadığı kamuoyunda tartışılan gerçeklerden biridir. Bu yetersizliğin giderilmesinde; öğretmenin hizmet içi eğitim yoluyla iş başında yetiştirilmesi ya da öğretmenin kendi isteği ile ihtiyacını karşılaması veya öğretim programlarının öğretmen kılavuzu ağırlıklı hazırlanması gibi uygulamalar katkıda bulunabilir.

 

f. Kavram Haritaları

Sosyal Bilgiler Öğretim Programında amaçların davranışlarla tanımlanması her ünite sonunda, o ünitenin kavramlarını gösteren kavram haritalarına yer verilmesi; kavram eğitimindeki boşlukların doldurulmasına eğitimin rastgele / tesadüfi değil, plânlı olmasına katkıda bulunabilir.

İlköğretim Okulu 7. Sınıf Sosyal Bilgiler dersine ait iki ünite ( Türkiye’nin Coğrafî Bölgeleri ile Osmanlı Kültür ve Uygarlığı ) ile ilgili örnek kavram haritası aşağıda verilmiştir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ BÖLGELERİ” ÜNİTESİ KAVRAM HARİTASI

 

TÜRKİYE’NİN COĞRAFÎ BÖLGELERİ

TÜRKİYE’NİN STRATEJİK DURUMU

COĞRAFÎ BÖLGE ve BÖLÜM

 

TÜRKİYE’NİN COĞRAFÎ BÖLGELERİ ve BÖLÜMLERİ

Bölüm

Bölge

Yöre

Jeopolitik

Strateji

Anarşi

Dış Tehdit

İç Tehdit

Geçit

Yurt / Vatan

Terör

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

BİTKİ ÖRTÜSÜ

İKLİM

NUFÜS

YER ALTI KAYNAKLARI

SANAYİ

TİCARET

TURİZM

Orman

Bozkır

Yerleşme

Kara İklimi

Akdeniz İklimi

Karadeniz İklimi

Maki

Nüfus

Göç

Maden

Cevher

Rezerv

İhracat

Göl

İthalât

Dış Ticaret

İç Ticaret

Akarsu

Tek Dag

Dağ

Plâto

Ova

Vadi

Deniz

Irmak

Dere

Çay

Sıra Dağ

 

 

 

 

 

 

 

“OSMANLI KÜLTÜR ve UYGARLIĞI” ÜNİTESİ KAVRAM HARİTASI

OSMANLI KÜLTÜR ve UYGARLIĞI

HUKUK SİSTEMİ,

SOSYAL ve EKONOMİK YAŞAM

EĞİTİM,ÖĞRETİM,

BİLİM  ve SANAT

DEVLET YÖNETİMİ

2. BİLİM

1. EĞİTİM – ÖĞRETİM

3. SANAT

3.EKONOMİK YAŞAM

2. SOSYAL YAŞAM

1. HUKUK

Töre

Kanuniesasî

Kanunname

Lonca

Zanaatkar

Askeri

Reaya

Kervan-

saray

Pazar

Sanayi

Zanaat

Bilgin

Tıp

Astronomi

Minyatür

Mimari

Hattatlık

Nakkaşlık

Eğitim-Öğretim Kurumları

Sıbyan Mektebi

Medrese

Enderun

Dârülfünun

Müderris

DEVLET YÖNETİMİ

TAŞRA YÖNETİMİ

Eyalet

Beylerbeyi

Sancak

Kaza

Köy

Sancakbeyi

Kadı / Subaşı

Muhtar

TOPRAK YÖNETİMİ

Mülk Toprağı

Vakıf Toprağı

Has

Zeamet

Tımar

MALİYE

MERKEZ YÖNETİMİ

ORDU

VERGİ

Cizye

Haraç

Öşür

Ulûfe

Duyunu Umumiye

Akçe

Padişah

Şehzade

Lala

KARA ORDUSU

DONANMA

Levent

Reis

Yardımcı Kuvvetler

Kapıkulu Askerleri

Eyalet Askerleri

Divanı Humayun

Sadrazam

Nişancı

Şeyhülislâm

Defterdar

Kaptanıderya

Kazasker

Vezir

 

 

 

g. Zümre Öğretmenleri İşbirliği

Zümre öğretmenlerinin öğretim yılı başında yaptıkları mesleki çalışmalarda zümre öğretmenleri Sosyal Bilgiler öğretiminde ortak bir anlayış belirleyebilirler. Bu belirlemede öğretim yılında Sosyal Bilgiler dersi ünitelerinde hangi kavramların kazandırılacağı tespit edilebilir. Bu işlem okul, ilçe, il, bölge ve ülke genelinde gerçekleştirilebilir.

 

h. Ölçme ve Değerlendirme

Bilginin yanında davranışların ölçülmesine ağırlık verilmelidir. Buna uygun ölçme araçları geliştirilmelidir.

Birey ve toplumun ihtiyaçları, öğretim programlarında amaç olarak yer alır. Amaçların gerçekleşebilirlik düzeyi, amaçların gözlenebilir davranışlarla tanımlanması ve bu davranışların ölçülüp değerlendirilmesiyle anlaşılabilir. İlköğretim Okulu ders ( öğretim ) programlarından Sosyal Bilgiler  ile Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük programlarında öngörülen amaçların davranışlarla tanımlanmamış olması anlamlıdır.

Kavram öğretimi, Sosyal Bilgiler Öğretiminin temelini oluşturmaktadır. Kavramların % 70 ve üzerinde kazanılmışlık düzeyinde değil altında olması, sosyal bilgiler öğretiminde nerede bulunulduğunun somut bir göstergesidir. “…….. ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi “ temel amacı ve bu amaç için öngörülen davranışlar kazanılmadığı / kazandırılmadığı sürece, eğitimden sorumlu ilgili ve yetkililer ile eğitimi etkileyen ve etkilenen kişi, kurum ve kuruluşlar  yükümlülükten kurtulmuş/ görevlerini yerine getirmiş sayılamazlar.

 

DİP NOTLAR

 

[1] 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu, madde 13

[2] Kastamonu Valiliği Millî Eğitim Müdürlüğünün 21.11.2002 gün ve 20686 sayılı yazısı eki

[3] MEB İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, (R.G. 27.08.2003;25212), madde 33

 

 

KAYNAKÇA

  1. ALKAN, Cevat; Özel Öğretim İlke ve Yöntemleri, A.Ü. Eğt. Bil. Fak. Yayınları No: 167, Ankara, 1991.
  2. BART, James L. ve diğerleri; İlköğretimde Sosyal Bilgiler Öğretimi, YÖK-Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Programı, Ankara, 1997.
  3. BAŞARAN, İ. Ethem; Eğitime Giriş, Kadıoğlu Matbaası, Ankara, 1983.
  4. BEYAZITOĞLU, E. Nazif; İlkokul IV. Sınıf Sosyal Bilgiler Programında Öngörülen Kavramların Kazandırılma Düzeyi ( Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi ), H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1991.
  5. BİNBAŞIOĞLU, Cavit; Genel Öğretim Bilgisi, Ankara, 1981.
  6. 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu.
  7. ÇİLELİ, Meral; İlköğretim Kurumlarında Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Sorunları, T.E.D. Yayınları Öğretim Dizisi No: 13, Ankara, 1995.
  8. DEMİREL, Özcan; Genel Öğretim Yöntemleri, Usem Yayınları No:11, Ankara, 1994.
  9. ERDEN, Münire; Sosyal Bilgiler Öğretimi, Alkım Yayın Evi, Ankara.
  10. ERDEN, Münire ve Yasemin Akman; Eğitim Psikolojisi, Ankara, 1995.
  11. ERGİNER, Ergin; Öğretimi Planlama ve Uygulama ve Değerlendirme, Anı Yayınları, Ankara, 2000.
  12. ERTÜRK, Selahattin; Eğitimde Program Geliştirme, Yelkenkaya Yayınları, Ankara, 1984.
  13. FİDAN, Nurettin; Okulda Öğrenme ve Öğretme Kavramlar, İlkeler Yöntemler, Kadıoğlu Matbaası, Ankara, 1984.
  14. …………………..; Okulda Öğrenme ve Öğretme, Alkım Kitabevi, Ankara, 1990.
  15. 222 Sayılı İlköğretim Ve Eğitim Kanunu.
  16. KARASAR, Niyazi; Bilimsel Araştırma Yöntemi, 3A Araştırma Eğitim Danışmanlık, Ankara, 1995.
  17. KISAKÜREK, M. A. – F. Paykoç; Sosyal Bilgiler Öğretimi, Meteksan Yayınları, Ankara, 1987.
  18. KOÇAK, Kemal; Sosyal Bilgiler Programının Değerlendirilmesi ( Alan Araştırması – Kastamonu Örneği ), MEB Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara, 1995.
  19. …………………; Cumhuriyetten Günümüze Tarih Anlayışı ve Ortaöğretim Kurumlarında Tarih Öğretimi ( Doktora Tezi ), G.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1998.
  20. ………………….; Ortaöğretim Kurumları Tarih Programının Değerlendirilmesi (Alan Araştırması – Ankara Örneği ), Kastamonu Eğitim Dergisi, Mart 2000.
  21. KÜÇÜKAHMET, Leyla; Öğretim İlke ve Yöntemleri, Alkım Kitapevi, İstanbul, 1998.
  22. MEB Milli Eğitim Sayısal Veriler 2001 – 2002, Ankara, 2002.
  23. MOFFAAT, Maurice; Sosyal Bilgiler Öğretimi, Maarif Basımevi, İstanbul, 1957.
  24. OĞUZKAN, A. Ferhan; Eğitim Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, A.Ü. Basımevi, Ankara, 1981.
  25. ÖZDEN, Yüksel; Öğrenme ve Öğretme, Pegem Yayınları, Ankara, 1997.
  26. POCZTAR, Jerry; Programlı Öğretim Kuramları ve Uygulaması, ( Çev.: Alişan Hızal ), A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları No: 199, Ankara, 1997.
  27. SAFRAN, Mustafa; “Değişik Öğrenim Basamaklarındaki Tarih Dersine İlişkin Tutumlar Üzerine Bir Araştırma”, Eğitim Sayı: 4, MEB Basımevi, Ankara, 1993.
  28. ……………………; Ortaöğretim Kurumlarında Tarih Öğretiminin Yapı ve Sorunlarına İlişkin Bir Araştırma, ( Yayınlanmamış Doçentlik Tezi ), G.Ü., Ankara, 1993.
  29. SAĞLAMER, Emin; İlkokulda Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara, 1980.
  30. SÖNMEZ, Veysel; Program Geliştirme ve Öğretmen El Kitabı, Olgaç Matbaası, Ankara, 1986.
  31. …………………..; Sosyal Bilgiler Öğretimi, Şafak Matbaası, Ankara, 1994.
  32. Tebligler Dergisi; ( 2434 ), MEB Ders Kitapları Yönetmeliği.
  33. …………………; ( 2487 ), Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı.
  34. TEKIŞIK, H. Hüsnü; Sosyal Bilgiler Öğretimi Rehberi, Ankara, 1987.
  35. TURGUT, M. Fuat; Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Saydam Matbaacılık, Ankara, 1992.
  36. Türk Dil Kurumu; TDK Sözlüğü, T.T.K. Basımevi, Ankara, 1981.
  37. ÜLGEN, Gülten; Kavram Geliştirme Uygulama ve Kuramlar, Ankara, 1988.

 

Continue Reading
Click to comment

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Maarifimizde İstikamet

Kılıç Ali’nin Anlatımıyla Dr. Reşit Galip Olayı

Published

on

Giriş

Ayşe Afet İnan’[1]ın “1933 yılının 23 Nisan Çocuk Bayramı idi. O, heyecanla Çankaya Köşkü’ne geldiği vakit, Atatürk’ün yanında bana bir kâğıt uzattı ve şunları anlatmaya başladı:

Sabahleyin ilk bayramlaşmayı kızlarımla yaptım. Onlara bir şeyler söylemek istediğim vakit, bir ant meydana çıktı. İşte Cumhuriyetimizin 23 Nisan çocuklarına armağanı” dedi. Kâğıtta şöyle yazıyordu:

Türküm, doğruyum, çalışkanım. Yasam: Küçüklerimi korumak, büyüklerimi saymak; yurdumu, budunumu özümden çok sevmektir. Ülküm, yükselmek, ileri gitmektir. Varlığım Türk varlığına armağan olsun.

Bu sözler, Türk çocukları tarafından o yıldan beri tekrarlanmaktadır. Vatanperver Dr. Reşit Galip, evvela bir baba olarak bu hisleri duymuş, sonra da Milli Eğitim Bakanı olarak okul çocuklarına bu andı içirmişti.

O, 6 Mart 1934 gününde, daha bu ülkeye çok yararlı olabilecek bir çağda vefat etti. Ulus, bu gibi feragatli değerlere her zaman muhtaçtır. Dr. Reşit Galip’in kişiliğinde Türk Tarih Kurumu, kurucu bir üyesini, vatan, idealist bir evladını kaybetmiştir.” [2] ifadeleriyle tanımladığı Dr. Reşit Galip [3], Mustafa Kemal’in isteği üzerine 19 Eylül 1932-13 Ağustos 1933 tarihleri arasında Maarif Vekilliği yapmıştır.

Mustafa Kemal’in 17-19 Mart 1923 tarihlerinde yaptığı Mersin gezisinde, Millet Bahçesi’nde Türk Ocağı’nın düzenlediği açık hava toplantısında Dr. Reşit Galip, Mersin Türk Ocağı Başkanı ve Hükumet Tabibi olarak konuşma yapmıştır. Dr. Reşit Galip’in konuşmasını dinleyen Mustafa Kemal, konuşmayı cevaplandırmak üzere kürsüye çıkmış ve aşağıdaki konuşmayı yapmıştır [4]:

Mersin’de Halka Nutuk

(17 Mart 1923)

Mersin, 17 [Mart 1923] (A. A.) – Gazi Paşa Hazretleri Mersin Millet Bahçesi’nde Mersinliler namına Doktor Reşid Bey’in nutkundan pek mütehassis olmuşlar ve halka hitaben bir çeyrek saat irad-i nutuk [nutuk irat] buyurmuşlardır. Paşa Hazretleri’nin bu nutuklarından zapt edilebilen aksamı [kısımları] ber-vech-i atidir [aşağıdadır]:

“Aziz kardeşler,

Genç ve çok kıymetli doktorumuz Reşit Bey’in sözleri bence iki nokta-i nazardan [bakımdan] kabil-i taksimdir [taksim edilebilir].

Birincisi doğrudan doğruya kalbinin, vicdanının ve muhterem Mersin halkının vicdanının, benim kalbimdeki hissiyata tercüman olan hissiyatıdır. Buna teşekkür ile iktifa edeceğim [yetineceğim]. Hakikaten muhterem Doktor’un dediği gibi, benim için dünyada en büyük mevki ve mükâfat milletin bir ferdi olarak yaşamaktır. Eğer Cenabı Hak beni bunda muvaffak etmiş ise, şükür ve hamtlar ederim. Bugün olduğu gibi ömrümün nihayetine kadar milletin hadimi [hizmetçisi] olmakla iftihar edeceğim.

Muhterem Mersin halkı, bugün hakkımda gösterdiğiniz samimi ve heyecanlı tezahürattan size ayrıca teşekkür ederim. Ayrıca itiraf etmek mecburiyetindeyim ki, geldiğim günden bu ana kadar hissiyatımın, memnuniyetimin derecesini biliyorum, müsterih ve emin bulunuyorum ki, her taraftaki kardeşlerimiz gibi burada da bana muhabbet ve itimat eden kardeşler var. Mersinliler, memleketiniz Türkiya’nın çok mü­him bir noktası bulunuyor, çok mühim bir ticaret noktasıdır. Memleketiniz bütün dünya ile Türkiya’nın en mühim bir irtibat noktasıdır. Bunu sizler benden iyi biliyorsunuz. Memleketinize sahip olabilmek için çektiğiniz elemler, azaplar, mahrumiyetler büyük olmuştur. Bunu sizler takdir edersiniz. Hepimiz arzu edelim ki, acı günler tekerrür etmesin. Buna hakikaten layık olmak lazımdır. Muharebe meydanlarında kıymetli evlatlarımızın süngü ve silahlarının muzafferiyeti kâfi değildir. Bu muzafferiyet ve muvaffakiyet çok büyüktür. Ancak hakiki refah ve saadete sahip olabilmek için, asıl bundan sonra çalışmak lazımdır. Sizin için zafer ve terakki [ilerleme] sahası iktisadiyatta, ticarettedir. Bunu takdir ediyorsanız, çok çalışmaya mecbursunuz. Aksi takdirde memleketin sahib-i hakikisi [hakiki sahibi] olduğunuzu söyleseniz bile, kimseyi inandıramazsınız. Bu hakikatle dolu sözlerim, fakat bu hakikati ifade ediyorum. Gönül arzu eder ki, burada bir saat, bir gün değil, uzun müddet kalayım, daha hususi hasbıhaller yapalım [özel görüşüp dertleşelim]. Fakat şimdilik buna imkân yoktur. Sözümü kesmek mecburiyetindeyim. Son söz olmak üzere bu memleketin hakiki sahibi olunuz, diyeceğim. Burada geçirdiğim saatler benim için pek kıymetli olmuştur. Derin muhabbetlerle hepinize veda ediyorum; Allah’a ısmarladık arkadaşlar.”

Paşa Hazretleri ve maiyeti erkânı saat üçü on beş geçe bahçeden istasyona ve üç buçukta hususi trenle Tarsus’a hareket buyurdular.

***

Kılıç Ali’[5]nin Anlatımıyla Dr. Reşit Galip Olayı

Bu [17-19 Mart 1923 tarihlerinde yapılan] Mersin gezisinden bir hayli sonra, Hamidiye kruvazörü ile Mudanya’dan Trabzon’a gidiyorduk. Hamdullah Suphi Bey de (Tanrıöver) bizimle birlikteydi. Tam Sinop limanına gireceğimiz sırada, boş bulunan birkaç milletvekilliği için adayların durumu konuşuluyordu. Gazi, hemen Reşit Galip’i hatırladı:

Mersin’de bir doktor görmüştük. Adı Ragıp mıydı neydi?

Hamdullah Suphi Bey, Reşit Galip’le ilgili kanaatlerini, onun yurtseverliğini kendine özgü güzel konuşma şekliyle anlattı. Reşit Galip’in adaylığı bu şekilde Hamidiye kruvazöründe kararlaştırılmış oldu. Gazi, bu geziden Ankara’ya döner dönmez Reşit Galip’in adaylığı için hemen emir verdi.

O yıllarda milletvekili adayları, Bakanlar Kurulu ve partinin genel yönetim kurulu ile grup yönetim kurulu üyelerinden oluşan Parti Divanı tarafından belirlenir ve ilan edilirdi. Ben de partinin Genel Yönetim Kurulu Üyesi olduğum için bu divana dâhildim. Başbakan Fethi Okyar’ın başkanlığında toplanan Parti Divanı’nda Dr. Reşit Galip’in adaylığı görü­şüldü. Bazı itirazlar oldu. Arkadaşlar bunun Gazi tarafından istendiğinden haberdar değillerdi. Buna rağmen bütün arkadaşlar oylarını sonuçta Reşit Galip’e verdiler. Bu adaylığa sadece Sağlık Bakanı Dr. Refik Bey (Saydam) karşı çıkmıştı. Divan toplantısından sonra bir aralık Refik Bey’in koluna girdim. “Niçin muhalif kaldınız?” diye sordum. Gazi’nin arzusu olduğunu anlattım. Bana aynen şunları söyledi:

Kılıç Ali, belki doğru yapmadım. Fakat ben gidip bizzat Gazi’ye niçin muhalif kaldığımı arz edeceğim. O zaman hiç şüphe etmem ki beni haklı bulacaklar ve mazur göreceklerdir.

Hemen arkasından şunları ekledi:

Bu adamı çok iyi bilirim. Şimdi bir köy doktorunu milletvekili yapıyoruz. Yarın milletvekilliği kendisine az gelecek. Bakan olmak isteyecek. Bakan olursa o da az gelecek başbakanlık isteyecek! Başbakan olursa. . .

Kolumdan çıktı ve “Ondan sonra ne isteyeceğini artık sen anla” diyerek başını titrete titrete yürüdü, odadan çıkıp gitti.

Reşit Galip’in adaylığı ilan edildi, milletvekili seçildi. Meclis’e gelir gelmez İstiklal Mahkemesi üyesi oldu. Birlikte çalış tık. Ahlakı, yurtseverliği ve başarılı çalışmalarından dolayı kendisini saygıyla anmak görevimdir.

Reşit Galip, okumayı ve çalışmayı çok seven kültürlü bir gençti. Vaktiyle Türk Ocakları’nın yıllık kongrelerinde yaptığı gibi milletvekili olduktan sonra sık sık kürsüye çıkar, gü­zel konuşur, görüş ve düşüncelerini söylemekten, savunmaktan çekinmezdi. Çok olumlu görüş ve düşünceleri vardı. Cesur bir adamdı. Meclis’te tartışmalara katılmaktan zevk alırdı. Meclis’te ve parti toplantılarında yaptığı konuşmalarla giderek dikkati çekmeye başladı.

Reşit Galip’in bir parti toplantısında, doğu illerinden söz edilirken, Kürtlük konusunu gündeme getirerek, hükümetin o illerde halkı rencide ettiğini ileri sürmesi İsmet Paşa ile arasının açılmasına sebep olmuştu. Hele parti toplantısı sırasında, “İsmet Paşa bunları duymuyor. Aslında duymak gücüne sahip değildir” diye bağırmasını İsmet Paşa hiçbir zaman affetmeyecekti.

Atatürk o sıralarda Türk tarihiyle ilgileniyor, bu konuya büyük önem veriyordu. Ülkenin tanınmış tarihçilerini ve profesörlerini davet ediyor, toplantılar, görüşmeler ve araştırmalar yapıyordu. Bu arada Reşit Galip’ten de yararlanıyordu. Reşit Galip ise Atatürk’ten aldığı her görevi büyük bir özenle yerine getiriyordu. Bu nedenle de Atatürk’ün dikkatini çekmeyi başarmıştı. Gerek Meclis çalışmalarında ve devrimler konusunda, gerekse bilim alanında gösterdiği başarılarla Atatürk’ün sevgisini ve güvenini kazanmıştı. Dolayısıyla O’nun çevresine de girmiş oldu. Her akşam sofrada ve yapılan gezilerde arkadaşlar arasında bulunurdu. Fakat Atatürk’ün çevresine girip onun yakını olduktan sonra tavırları değişmeye başladı. Yavaş yavaş yakın arkadaşlarını bile beğenmez olmuştu. Sadece milletvekili olarak kalmış olmasını takdir edilememesine bağlıyordu. Dr. Refik Saydam’ı haklı çıkarır gibiydi.

Atatürk, gezilerinin birinde Reşit Galip’i de yanına alarak İstanbul’a getirmiş, kendisini Dolmabahçe Sarayı’nda konuk ediyordu. Bir gece hep birlikte Beyoğlu’ndaki Turkuvaz lokantasına gittik. Bu lokanta, Bolşevik ihtilalinden kaçıp Türkiye’ye sığınmış olan Beyaz Ruslardan bir karı-koca tarafından açılmıştı. Lokantanın bütün çalışanları da Beyaz Rus’tu. İyi Rus ailelerinden oldukları yüzlerinden anlaşılıyordu. Görüntü ve adamların tavırları Atatürk’ün pek hoşuna gitmişti. Lokantanın sahibi ile sahibesini yanına çağırdı. Böyle güzel düzenlenmiş bir lokanta açtıkları için kendilerini kutladı.

Atatürk, her vatandaşın konforlu bir evde çoluk çocuğuyla refah içinde yaşamasını, güzel lokantalarda oturup yemek yemesini, güzel bir gazinoda eğlenmesini isterdi. Bir vatandaşının, bir yakınının bir eve sahip olduğunu, hele bu evin konforunun yerinde bulunduğunu görünce çok memnun olurdu. Halkın yemek yediği, eğlendiği yerlerin de Avrupai tarzda yapılmasından, konforlu ve temiz olmasından hoşlanırdı. Ankara’da Karpiç’te, İstanbul’da Park Otel, Tokatlıyan ve Turkuvaz’da, temiz salonlarda, temiz masalarda neşe içinde yemek yiyenleri görünce çok mutlu olurdu. Bu çeşit yerlerin sayısının artmasını arzulardı. Turkuvaz sahipleri de bunu bildikleri için Atatürk’ten yardım rica ettiler. Atatürk bu ricaya şu karşılığı verdi:

Mademki yapılacak daha başka yeniliklere maddi imkânları yoktur, o halde büyük bir şehrin ihtiyacını karşılayabilecek bu yeniliğe bankalar yardım etmelidir.”

Daha sonra, sofrada bulunan Hasan Saka’ya şu emri verdi:

Hasan Bey! Yarın İş Bankası’yla görüşünüz. Durumu birlikte inceleyiniz. Bu müesseseye mümkün olan yardımı yapsınlar. Bu şekilde İstanbul rahat edebilecek güzel bir yer kazanmış olur.

Hemen şunu eklemeyi de ihmal etmedi:

Tabii bankanın yapacağı bu yardım, bankanın usul ve teamülüne uygun olsun.”

Hasan Saka Bey bu işle meşgul oldu. İş Bankası bu müesseseye yardım için çok uğraştı. Fakat müessesenin sahipleri teminat gösteremedikleri için kredi verilemedi.

Turkuvaz’da servis yapan Madam Vera, hizmeti ve güler yüzlülüğüyle Atatürk’ün çok kez iltifatına mazhar olmuştu. Bu nedenle Madam Vera adı, özellikle o gece sofrada bulunanların belleğinde kalmış olmalıdır. Bu arada Reşit Galip’in de belleğinde ve anılarında iz bıraktığını sonradan anlamıştık.

***

Reşit Galip Bey, aynı zamanda Ankara Halkevi başkanlığını da üstlenmişti ve bu görevi büyük bir hevesle yapıyordu. Özellikle tiyatro alanında bir yenilik yapmak istiyor, buna çok önem veriyordu. Hatta Atatürk’ün takdirini kazanan bir piyes seyrettirmeyi başarmıştı. Fakat o zaman Milli Eğitim bakanı olan Esat Bey, Reşit Galip’in bu alandaki yenilik teşebbüslerine daima engel oluyordu. Reşit Galip’in bakanlıktan istedikleri reddediliyordu. Reşit Galip sık sık bunları bana anlatır, Esat Bey’den acı acı şikâyet ederdi.

Milli Eğitim Bakanı Esat Bey (Sagay), piyade albaylığından emekli eski bir askerdi. Harbiye’de uzun yıllar Almanca hocalığı yapmıştı. Balkan Savaşı sırasındaki fırka kumandanlığından sonra emekliye ayrılmış, ordu donanma pazarı müdürlüğüne getirilmişti. Mütarekede İstanbul Belediye Cemiyeti’ne üye seçilmiş, sonunda ikinci devrede milletvekili seçilerek Meclis’e gelmişti. Harbiye’de Atatürk’ün de hocalığını yapmış olduğu için Atatürk ona “hocam” diye hitap ederdi.

Esat Bey olgun, tecrübeli, dürüst ve nazik bir insandı. Milli Eğitim Bakanlığı’na getirildiğinde kendisinden çok olumlu işler ve yenilikler beklenmişti. Zaman geçtikçe bunların hiç­biri olmayınca Atatürk bile hayal kırıklığına uğramıştı. Sırası geldikçe Esat Bey’i uyarıyordu. Esat Bey’in artık uzun süre bakanlıkta kalamayacağı anlaşılmıştı.

***

Turkuvaz lokantasına gittiğimiz geceden dokuz-on gün sonra Dolmabahçe Sarayı’nda akşam yemeğindeydik. Davetliler arasında Bolu Milletvekili Hasan Cemil, Reşit Galip, Cevat Abbas, diğer bazı arkadaşlar ve ben bulunuyorduk. Sofradan önce Reşit Galip odama geldi. Çok önem verdiği ve üzerinde özenle çalıştığı Akın piyesi için Milli Eğitim Bakanı’nın yine gereksiz ve anlamsız bazı zorluklar çıkardığını anlattıktan sonra, Esat Bey’i kastederek şöyle dedi:

Bu adama karşı o kadar doluyum ki kendimi zapt edemeyeceğim. Belki bir falso yaparım. Onun için sofraya gelmek istemiyorum.”

Ben de kendisine şu cevabı verdim:

Şayet dediğin gibi kendini tutamayacaksan gelme. Atatürk seni sorarsa idare ederim.”

Fakat Reşit Galip sonradan ne düşündüyse, geldi sofraya oturdu. Sofrada tarih konuları üzerinde sohbet ediliyordu. Atatürk özellikle Hasan Cemil Bey’in hazırladığı bazı tezler hakkında verdiği bilgiyi dikkat ve takdirle dinliyordu. Reşit Galip ise çok neşesizdi. Söylenenleri dinlemiyor, dikkatimi çekecek kadar alkol alıyordu. Sohbetin konusu bir ara halkevlerinin çalışmalarına intikal etti. Reşit Galip Bey fırsattan yararlanarak, Milli Eğitim Bakanı’nın halkevlerine çıkardığı güç­ lüklerden şikâyete başladı. Biraz da alkolün etkisiyle Esat Bey’i çok ağır ve acı şekilde eleştirdi.

Atatürk çok nazik bir ev sahibiydi. Sofradaki konuklarının rencide edilmesine asla izin vermezdi. Reşit Galip’in Milli Eğitim bakanına karşı dolu olmasını anlıyordu. Esat Bey’i rencide edici sözler söylememesi için konuyu değiştirmeye çalışıyordu. Reşit Galip Bey ise konuyu daha da alevlendiriyor ve giderek saldırganlaşıyordu. Bir ara Atatürk’e şöyle hitabetti:

Atatürk! Milli Eğitimi ve gençliği bu softa zihniyetli insanlardan ancak sen kurtarabilirsin.”

Atatürk’ün artık sabrı tükenmişti. İstemeye istemeye Re­şit Galip’e şunları söylemeye mecbur oldu:

Reşit Galip! Bunlar nasıl sözlerdir? Sizi bu şekilde konuşmaktan menediyorum. Artık susunuz.”

Reşit Galip o kadar kendinden geçmiş durumdaydı ki, ne söylediğini, ne yaptığını bilmiyordu. Atatürk’ün bu uyarısına cevap verdi:

Bu sofra millet sofrasıdır, bir yere gidemem.”

Atatürk hala nezaketini bozmuyordu:

O halde siz kalınız. Ben gidiyorum.” diyerek ayağa kalktı. Sofradan ayrılarak salonun yanı başındaki çalışma odasına gitti.

Kötü olmuştu. Reşit Galip Bey, Esat Bey’i eleştirmeye hala devam ediyordu. Onun bu aşırı hareketlerine son vermek için Cevat Abbas’la birlikte düşündük, sofracıya derhal yemek getirmesini söyledik. Fakat kimsede yemek yiyecek hal ve iştah kalmamıştı. Yemekler çabucak yenildi. Konuklar ayrılıp gittikleri halde Reşit Galip hala inatla söylenip duruyor, masadan bir türlü kalkmıyordu. Bir ara Turkuvaz gecesi aklına gelmiş olacak ki, “Lokanta sahiplerine paralar veriliyor. Madam Veralara iltifat ediliyor. Bizim halimizi gören yok” diye saçmalamaya başladı. Dayanamadım:

Reşit, bana bak. Şimdi hemen odana gidecek misin, yoksa biz seni gönderelim mi?

Alkolün etkisi biraz azalmış olacak ki, uyarımı ciddiye aldı. Sofradan kalktı. Bu kez de salonun yanındaki kırmızı odaya girdi. Orada Genel Sekreter Tevfik ve Başyaver Rusuhi Beylere derdini dökmeye başladı. Sonunda sabaha doğru odasına götürüldü ve yatırıldı.

Ertesi sabah uyanır uyanmaz Reşit Galip’in durumunu öğrenmek istedim. Bana şu kartı bırakarak sabahın erken saatinde saraydan çıkıp gitmiş:

Biliyorum, hatam büyüktür. Bunun telafisi ve tamiri çarelerine başvurmak üzere Ankara’ya gidiyorum.”

Giderken Tevfik Bey’e uğramış. Ankara’ya gitmek için yataklı trenden bilet alacağını, ancak parası olmadığını söyleyerek on beş lira borç istemiş.

Hataları affetmesini bilen Büyük Atatürk, ertesi gün bize şöyle diyordu:

Zavallı Reşit Galip! Esat Bey’den ne kadar güçlük görmüş, ne kadar çile çekmiş ki kendini tutamayacak hale geldi. Kim bilir şimdi ne kadar sıkılıyordur. Kendisini teselli etmeli.”

Reşit Galip’in sabah erken saatlerde Ankara’ya gitmek üzere saraydan ayrıldığını ve bana bir kart bıraktığını arz ettim, kartı okudum. Parası olmadığı için Tevfik Bey’den de on beş lira ödünç aldığını duyunca Atatürk çok üzüldü:

On beş lira mı verilir? Çok ayıp olmuş. Tevfik biraz fazlaca vermeliydi.”

Reşit Galip, hiç de elinde olmayarak ve istemeyerek yaptığı bu hareketten sonra, Keçiören’deki evinin çok sevdiği kütüphanesine kapandı. Kendini tümüyle okumaya verdi.

***

Aradan aylar geçmişti. Bir gün Çankaya’da sofrada birdenbire Atatürk’ün aklına Reşit Galip geldi. Bana sordu:

Kılıç, Reşit Galip ne âlemde?

Kütüphanesine çekilmiş üzgün bir durumda emirlerinizi bekliyor” dedim.

Acaba şimdi, şu dakikada ne durumda bulunuyor?” “Efendim şimdi anlar arz ederim.”

Sofradan kalktım. Anlıyordum ki bu gece Reşit Galip’i görmek istiyordu. Nitekim öyle de oldu.

Arkamdan bağırmaya başladı:

Durumunu sormaya gerek yok. Hemen kalksın gelsin.”

Gece yarısı olmuştu. Reşit Galip’e bunu telefonla müjdeledim. Çok geçmeden Çankaya’ya geldi. Atatürk’ün elini, Atatürk de onun yüzünü öptü. Sofra birden şenlendi. Reşit Galip’in tekrar sofraya davet edilmesi hepimizi sevindirmişti.

Bir süre sonra Atatürk’ün maiyeti olarak İstanbul’a gitmiştik. Reşit Galip Bey de Atatürk’ün konuğu olarak yine Dolmabahçe Sarayı’ndaydı. O akşam sofra resmi salonda kurulmuş, orada toplanılmıştı. Tesadüfen Milli Eğitim Bakanı Esat Bey de davetliler arasındaydı. Atatürk bir ara kendisine dö­nerek şöyle dedi:

Hocam, Maarif işleri hala düzelemedi. Aradan hayli zaman geçtiği halde, ben sizde bunu düzeltecek ve Maarif’te gerekli yenilikleri yapacak bir faaliyet göremiyorum.”

Esat Bey fena halde ürktü. “Bütçe beni çok sıkıyor, bu yüzden iş çıkarmak mümkün olamıyor efendim” deyince Atatürk büsbütün kızdı:

Bu ne biçim cevaptır? Eski Osmanlı Devleti’nin Maarif nazırları da mektepler olmasaydı maarifi iyi idare ederdim derlermiş. Onların zihniyetiyle aranızdaki fark nedir? Bu zihniyetle benim istediğim maarif idare edilebilir mi?

Atatürk, sözlerini şöyle sürdürdü.

Anlıyorum ki, siz bu işi idare edemeyeceksiniz. Hemen istifa ediniz ve yerinize şimdi bana bir aday teklif ediniz!

Esat Bey bu öneri karşısında şaşırdı ve bocaladı. Atatürk yerinden kalktı. Esat Bey’i alarak, salonun yanındaki somaki odaya çekildi. Reşit Galip sofrada tam yanımda oturuyordu. Güçlü bir önseziyle kulağına şunu söyledim:

Reşit, Milli Eğitim bakanı oluyorsun!

Ve ekledim:

Şayet Milli Eğitim bakanı olursan Antep’e bir yatılı lise açmayı vaat ediyor musun?

Reşit Galip “Söz veriyorum” dedi ve sigara paketinin arkasına şunları yazdı, altını imza etti ve bana verdi:

Milli Eğitim bakanı olursam behemehâl Gazianteplilere bir lise açmayı Kılıç Ali’ye vaat ediyorum.”

Atatürk, Esat Bey’le birlikte sofraya döndü. Konuyu tekrar açtı ve Esat Bey’e sordu:

Tabii şimdiye kadar aday düşündünüz. Adayınız kimdir söyleyiniz.”

Esat Bey ayağa kalkarak cevap verdi:

Efendimiz! Adayı o kadar uzaklarda aramaya gerek yok. (Reşit Galip’i göstererek) İşte adayım huzurunuzdadır. Reşit Galip Beyefendi’dir. Bu iş için her bakımdan güveninizi kazanmış genç bir arkadaşımızdır.”

Bu senaryonun somaki odada Atatürk tarafından hazırlandığı ve Esat Bey’e dikte ettirildiği anlaşılıyordu. Atatürk gülümsedi:

Teşekkür ederim. Çok isabetli oldu. Öteden beri benim de adayım o idi.”

Esat Bey bir odaya çekilerek istifasını yazdı, getirip Atatürk’e takdim etti. Bundan Başbakan İsmet Paşa’nın tabii haberi yoktu. Atatürk onu da telefonla haberdar etti ve Esat Bey’den bo­şalan Milli Eğitim Bakanlığı’na Aydın Milletvekili Reşit Galip’in getirilmesi konusundaki görüşünü sordu. Gece yarısı olmuştu. İsmet Paşa henüz olumlu veya olumsuz cevap vermemişti. Reşit Galip çok heyecanlıydı. Ben kendisini sürekli yatıştırmaya çalışıyordum. Bir taraftan da İsmet Paşa’dan cevap alınması için yaver beylere sürekli haber gönderiyordum. Sonunda İsmet Paşa’dan aşağı yukarı şu şekilde bir cevap geldi:

Reşit Galip Bey arkadaşımız hiç şüphesiz ki Milli Eğitim Bakanlığı için yeterlidir. Ancak kendileri daha genç denebilecek bir çağda iken uykularım sırasında haberdar olmak ve duymak kabil olmayan bazı idari ve siyasi yolsuzlukların sorumluluğuna katılmak uygun mudur? Bunu düşünüyorum. Mamafih emir ve irade yine şefimindir.”

Bir Reformcunun Sonu

İsmet Paşa’dan gelen bu cevap, bir parti toplantısında Reşit Galip’in “Hükumet Başkanı uyuyor ve işitemiyor” sözüne bir karşılıktı. İsmet Pa­şa, o sözü unutmamış ve sırası gelince taşı gediğine koymuştu. Atatürk bunu anladı, “İsmet Paşa taşı gediğine koydu” dedi. Fakat işin pe­şini bırakmadı. İsmet Paşa’ya güzel bir cevap verdi. Çok geçmeden İsmet Paşa’dan Reşit Galip’e yazılı olarak şu telgraf gelecekti:

Maarif Vekili Reşit Galip Beyefendi Hazretleri’ne,

Esat Bey’in istifası üzerine boşalan Maarif Vekilliği’ne zat-ı devletleri seçilerek keyfiyet yüksek onaya sunulmuştur. Hemen Ankara’ya teşrifleriniz rica olunur.

Formalite bu şekilde tamamlanmış oldu ve Reşit Galip Ankara’ya giderek görevine başladı.

Reşit Galip Bey, Milli Eğitim bakanlığı görevini büyük bir şevk ve hevesle yapıyordu. Ancak gün geçtikçe şaşırmaya ve şımarmaya başladı. Bir zamanlar Refik Saydam’ın, hakkında söylediklerini adeta doğrular gibiydi. Çok geçmedi, bakanlıktan istifaya mecbur edildi.

Bu durum Reşit Galip’in çok ağırına gitmişti. Bundan sonra onu ortada görmek mümkün olmadı. Köşesine çekildi. Bütün yakın dostlarıyla ilişkisini kesti. Evinin kütüphanesine karyolasını, yatağını attı, günlerini okuyarak, inceleyerek geçirmeye başladı.

Bir gece Atatürk’le birlikte Akın piyesini seyretmeye Ankara Halkevi’ne gitmiştik. Perde arasıydı. Meğer Reşit Galip de oradaymış. Beni görünce koştu, yanıma geldi. Atatürk’ü çok özledi­ğini söyledi. Ben de memnun olacağını bildiğim için durumu Atatürk’ e arz ettim. Orada Reşit Galip’i kabul etti, iltifatta bulundu.

Reşit Galip. Atatürk’ün yanından çıktıktan sonra tekrar yanıma geldi. Benimle hayli dertleşti, içini döktü:

Hastayım. Müthiş soğuk almışım. Piyesten çok, uzaktan bile olsa Atatürk’ü bir kez daha göreyim diye geldim. İzin ver de gideyim. Fazla kalıp ba­şına bir iş çıkarmayayım.

Öpüştük, ayrıldık. Bu genç, namuslu, vatansever ve inkılapçı insan, iki gün sonra zatürreye yakalandı. Zaten ciğerlerinden rahatsızdı. Bütün çabalara rağmen kurtarılamadı ve çok sevdiği kütüphanesinin bir köşesindeki basit karyolasında bir hafta sonra hayata gözlerini kapadı. Üniversitede reform onun bakanlığı döneminde gerçekleşmiş, yabancı uzmanlar onun zamanında getirilmişti. [6]

DİP NOTLAR:

[1] https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ayse-afet-inan-1908-1985/

[2] Afet İnan, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009, s. 287

[3] https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/resit-galip-baydur-1893-1934/

[4] Hâkimiyet-i Milliye, 21 Mart 1923, No: 769, s. 2, sütun: 6

Atatürk’ün Bütün Eserleri, Cilt: 15 (1923), Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005, s. 222-223

[5] https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kilic-ali-suleyman-asaf-1888-1971/

[6] Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, Derleyen: Hulusi Turgut, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2007, 289-298

Continue Reading

Maarifimizde İstikamet

Öğretmen Okullarının Kuruluşu

Published

on

16 Mart, Türk Millî Eğitimi Tarihinde, öğretmen yetiştirmede kurumlaşma adımının atıldığı günün yıldönümüdür.

Bu münasebetle Türk Millî Eğitiminin genel amaç ve temel ilkelerinin gerçekleştirilmesinde-özellikle öğretmen yetiştirme ve istihdamı- verimli ve kalıcı hizmetlerde bulunan şahsiyetler ile öğretmenlerden baki âleme göç etmiş bulunanlara rahmet, yaşayan şahsiyet ve öğretmenlerimize sağlık, mutluluk ve başarılar dilerim.

“Öğretmen Okulu”nun kuruluşu ve yaygınlaşması hakkındaki bilgi ve açıklamalar ile Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye (SNMU) 1316 (1898)’dan Darülmuallimin ve Darülmuallimat Programı (haftalık ders çizelgesi) ve Darülmuallimin Nizamnamesi aşağıda sunulmuştur.

DARÜLMUALLİMİN [1]

Tanzimat Döneminde, eğitimin modernleştirilmesi yolunda yapılan çalışmalara rağmen, ilköğretimde istenilen başarının gerçekleşmemesinin en önemli sebebi olarak öğretmen yokluğu gösterilmiştir. Modern eğitim görmüş öğretmenlerin yokluğu sebebiyle öğretmen ihtiyacı medrese mezunlarından karşılanmıştır. Rüşdiyelerin modern eğitim anlayışına uygun öğretim yapabilmeleri, medrese dışında öğrenim görmüş öğretmenlerin yetiştirilmesini gerekli kılmıştır. İstanbul’da Fatih semtinde 16 Mart 1848’de sıbyan ve rüşdiye mekteplerine öğretmen yetiştirmek üzere “Darülmualimin-i Rüşdi” açılmıştır. Darülmuallimin-i Rüşdi’nin açıldığı ilk yıllarda öğretmen kadrosu, rüşdiye mezunlarının azlığı ve bunların genellikle devlet kurumlarında istihdam edilmeleri sebebiyle yine medrese kökenli kimselerden meydana gelmiştir.

Sıbyan mektepleri yeni usulde eğitime başladıktan sonra, bu okulların öğretmen ihtiyacını karşılamak üzere 1868’de İstanbul’da öğrenim süresi iki yıl olan “Darülmuallimin-i Sıbyan” açılmıştır.

1869 Nizamnamesinde; ilk, orta ve yüksekokulların öğretmen ihtiyacını karşılamak üzere İstanbul’da “Büyük Darülmuallimin” kurulması öngörülmüştür. Bu okulun idadi, rüşdi ve sıbyan şubelerini ihtiva edeceği ve idadi kısmının edebiyat ve fünun şubelerine ayrılacağı belirtilmiştir.

Sıbyan okulları ve kız rüşdiyelerine öğretmen yetiştirmek üzere, sıbyan ve rüşdiye şubelerinden meydana gelen “Darülmuallimat”, İstanbul’da Ayasofya’da 26 Nisan 1870 tarihinde açılmıştır.

Maarif Nezareti’nce 14 Mart 1874 tarihinde, “Büyük Darülmuallimin”in sıbyan, rüşdiye ve idadiye adlarıyla üç dereceli olmak üzere kurulması kararlaştırılmıştır. Nizamnamenin 54-61’inci maddelerinde; okutulacak dersler belirtilmiş ve mezunlarının isterlerse daha üst basamakta öğrenimlerine devam ederek idadi öğretmeni olabilmeleri esası kabul edilmiştir.

Sultan II. Abdülhamit döneminde, eğitim-öğretimi İstanbul dışında diğer vilayetlere yaygınlaştırma kapsamında ilk teşebbüs 1880 yılında yapılmıştır. İstanbul dışında ilk darülmuallimin, Kosova vilayetinde “Darülmuallimin-i Sıbyan” olarak açılmıştır.

Maarif Meclisi 11 Kasım 1882 tarihli toplantısında, maarif müdürü bulunan 10 vilayet merkezinde darülmuallimin açılmasını kararlaştırmıştır. Buna göre 1885-1886 yıllarında Edirne, Kosova, Manastır, Aydın, Bursa,  Halep, Mamuretülaziz, Erzurum, Sivas, Amasya, Musul, Van ve Bolu’da olmak üzere 14 darülmuallimin-i sıbyan açılmıştır.

Taşra darülmuallimlerinin öğretmen kadrosu son derece sınırlı kaldığından okulun yönetim işleri, okulun tek öğretmeni olan müdür tarafından yürütülmüştür. Osmanlı ülkesinde darülmuallimlerin sayısı, 1899-1904 yılları arasında 20’ye ulaşmıştır. 1899-1900 öğretim yılında bu okullardaki öğretmen sayısı 20, 1900-1901 öğretim yılında 24 ve 1903-1904 öğretim yılında 43’tür. Örnek olarak Ankara Darülmuallimin İbtidai Şubesi öğretmenleri ile öğrenci sayıları aşağıda gösterilmiştir.

1898-1903 Yılları Arasında Ankara Darülmuallimin İbtidai Şubesi Muallimleri ve Öğrenci Sayıları

YILMUALLİMTALEBE
H.1316-M.1898Raşid Efendi15
H.1317-M.1899Raşid Efendi10
H.1318-M.1900Abdurrahim Efendi10
H.1319-M.1901Abdurrahim Efendi14
H.1321-M.1903Abdurrahim Efendi17

—***—

DARÜLMUALLİMİN PROGRAMI [2]

İbtidaiye Şubesi

Esami-i DerusBirinci Sene Haftadaİkinci Sene Haftada
Kur’an-ı Kerim ma Tecvid ve Fıkh-ı Şerif43
Türkçe Kavaid ve İmla3
Usul-ı Tedris1
İnşa2
Arabi Sarf ve Nahv22
Kavaid-i Farisi22
Fransızca1
Hesab22
İlm-i Eşya11
Coğrafyay-ı Umumi ve Osmani22
Tarih-i İslam21
Hüsn-i Hat11
Yekûn1918

Rüşdiye Şubesi

Esami-i DerusBirinci Sene Haftadaİkinci Sene Haftada
Kavaid ve İmla1
Usul-ı Tedris12
İnşa11
Arabi33
Farisi11
Fransızca22
Hesab22
Usul-ı Defteri11
Cebir11
Hendese11
Hikmet12
Mevalid11
Coğrafya21
Tarih22
Hüsn-i Hat11
Resim11
Ulum-ı Diniye2
Yekûn2224

Aliye Şubesi

Esami-i DerusBirinci Sene Haftadaİkinci Sene HaftadaÜçüncü Sene Haftada
Ulum-ı Diniye ve Şerh-i Akaid112
Edebiyat-ı Osmaniye111
Kitabet-i Resmiye11
Usul-ı Tedris1
Edebiyat-ı Arabiye111
Edebiyat-ı Farisiye111
Fransızca443
Hesab2
Usul-ı Defteri11
Cebir-i Adi ve İla211
Hendese121
Müsellesat11
Tersimat-ı Riyaziye2
Kozmoğrafya11
Makine11
Himet-i Tabiiye221
Mevalid-i Sülase212
Coğrafyay-ı Umumi ve Osmani111
Tarih-i Umumi ve Osmani111
KimyaKimyay-ı Gayr-i Uzvi 2Kimyay-ı Uzvi 2Tahlilat-ı Kimyevi 1
Kavanin111
Ulum-ı Servet11
Yekûn242524

DARÜLMUALLİMAT PROGRAMI [3]

(Mevad-ı Tedrisiyenin Senelere Taksimi)

Mevad-ı TedrisiyeHer Sınıfta Bir Hafta Zarfında Okunacak Derslerin Adedi
Birinci Sene Haftadaİkinci Sene HaftadaÜçüncü Sene Haftada
Tecvid ve Kur’an-ı Kerimde Tatbikatı211
Ulum-ı Diniye222
Arabi222
Farisi111
Kaavaid-i Osmaniye   111
Kitabet ve Tatbikat-ı Kavaid112
Hüsn-i Hat111
Usul-ı Tedris211
Ahlak21
İlm-i Eşya111
Mevalid ve Ulum-ı Tabiiye11
Hıfzıssıhha11
İdare-i Beytiye122
Hesab211
Hendese111
Resim111
Coğrafya211
Tarih111
Musiki111
El Hünerleri433
Yekûn262626

DARÜLMUALLİMİN NİZAMNAMESİ [4]

(Maarif-i Umumiye Nizamnamesinin İkinci Faslının Darülmuallimîn Hakkındaki Mevadını Tadilen Kaleme Alınan Nizamname)

(Layiha)

Birinci Madde-Darülmuallimîn iptidaiye ve rüşdiye ve âliye namıyla ve her birinin müddet-i tahsiliyesi ikişer sene olmak itibariyle üç şubeye münkasım olmak ve irade-i seniyye ile mansub [naspolunmuş, konmuş, dikilmiş] ve maarife mensup bir müdürün idaresinde bulunmak üzere müceddeden teşkil olunmuştur.

İkinci Madde-İbtidaiye şubesine şart-ı duhûl sarf, nahiv, kıraet-i Türkiye, hat, imlâdan imtihan vermek ve hüsn-i ahlâk ashabından olmak ve sinni yirmiden dûn [aşağı] ve otuzdan efzûn [fazla, çok] olmamak ve sakat ve malûl bulunmamak ve ileride sınıfına göre açılacak muallimliği kabulden istinkâf eder ise müddet-i tahsiliyesinde aldığı maaşın hakk-ı istirdadını temin eylemektir. Sakat ve malûl olmamak ve istirdat maaşı temin eylemek şartları rüşdiye ve âliye şubelerinde dahi muteber olacaktır.  

Üçüncü Madde-İbtidaiye şubesinde kıraet olunacak derûs balâda münferiden programda gösterilmiştir.

Dördüncü Madde-Rüşdiye şubesine şart-ı duhûl iptidaiye şubesinden şahadetname almak ve hariçten talep olanların yedlerinde mekâtib-i idadiye şahadetnameleri var ise ibraz eylemek yoğ ise iptidaiye şubesi şahadetnamelileri mertebesinde şifahen ve tahriren imtihan vermek ve ahlâk-ı mazbut ve sinni yirmiyi mütecaviz bulunmaktır.

Beşinci Madde-Rüşdiye şubesinde tedris olunacak dersler balâdaki programda münferiden gösterilmiştir.

Darülmuallimîn-i Aliye Şubesi

Altıncı Madde-Bu şube edebiyat ve fünun şubelerini havidir. Rüşdiye şubesinden edebiyat sınıfına kayıt olunacaklar belagat-ı arabiyeden şifahi ve bir vak’a tasviriyle Türkçe makale yazdırılarak tahriri imtihan verecekleri gibi hariçten dâhil olacakların rüşdiye şubesinde tedris olunan ulum ve fünundan dahi ayrıca imtihan vermeleri lazım ve fünun sınıfına rüşdiye şubesinden geçecek olanlar için o şubede tedris olunan ulum-ı riyaziye ve hükmiyeden vermiş oldukları imtihanda sülasen numroyu kazanmış olmaları ve evvelce mekatib-i idadiyeden mülazemet ruusuyle veya mekteb-i sultani veyahut rüşdiye şubesinden mezun olup da fünun-ı mezkurede sülasenden ziyade numro ahz edenlerin tekrar imtihandan istiğnaları için şahadetnameleri tarihinden itibaren bir sene zarfında müracaat etmiş bulunmaları meşruttur.

Yedinci Madde-Edebiyat sınıfında tedris olunacak dersler ber-vechi bala programda zikr olunmuştur.

Sekizinci Madde-Fünun sınıfında okunacak dersler yine balada programda gösterilenlerdir.

Dokuzuncu Madde-Darülmuallimîn talebesi cümlesi muvazzaf olmak üzere yüz kırk nefer ile tahdit edilip altmışı iptidaiye ve kırkı rüşdiye ve kırkı aliye şubelerinde bulunacak ve iptidaiye şubesinde bulunacaklara şehri ellişer ve rüşdiye şubesinde bulunacaklara yetmişer ve aliye şubesinde bulunacaklara yüzer guruş maaş ita edilecektir.

Onuncu Madde-Her şube derslerinin tekmilinde o şubeden şahadetname verilecektir.

On Birinci Madde-İbtidaiye şubesi ve rüşdiye şubesine ve rüşdiye şubesi aliye şubesine mahreçtir fakat iptidaiye şubesinde ikmal-i tahsil edenlerden rüşdiye şubesine ve rüşdiye şubesinde ikmal-i tahsil edenlerden aliye şubesine nakli ihtiyar etmeyenler için bulunduğu şubeye mahsus mekâtibde muallimlik etmek üzere şahadetnamelerine işaret olunacaktır.

On İkinci Madde-Rüşdiye mektepleri üç sınıfa taksim ile her sınıf iki derecede muallimle idare olunacaktır. Her sınıf mekteb-i rüşdiyede muallim-i evvel birinci derecede sani ve salis kaç muallime lüzum var ise onların cümlesi ikinci derecede muallim addedilecektir.

On Üçüncü Madde-Darülmualimînin iptidaiye ve rüşdiye şubelerinden mezun olduktan sonra başka bir mesleğe sülûk edenler yahut sınıfına göre muvazzaf olarak mekatib-i umumiyede istihdam olunmak üzere teklif olunan muallimliği kabülden bila-mucip istinkâf eyleyenler muallimliğe mahsus hukuk ve imtiyazattan sakıt olacaklar ve müddet-i tahsillerinde maarif veznesinden almış oldukları maaşatı kâmilen iade edeceklerdir.

On Dördüncü Madde-Darülmuallimînden neşet etmiş olanların mekatib-i umumiyede muallim olmak için sairlerine hakk-ı rüçhanı olacaktır.

On Beşinci Madde-Darülmuallimînden mezun olanlar ibtida muallimlik sınıfı meyanında terakki edip sonra mekatib-i idadiye ve maarif müdürlüğü gibi maarifçe münasibi veçhile her nev’i memuriyete tayin olunacaklardır. Fakat terakkiyat-ı mevude beş sene ifay-ı hüsn-i hidmete mütevakkıftır.

On Altıncı Madde-Talebeye bir defaya mahsus olmak üzere her şubeye mahsus olan kitaplar meccanen verilecektir.

On Yedinci Madde-Darülmuallimîn talebesinin imtihanlarında kavaid-i teminiye vazı ve sonra muallimliğe tayin olunmak üzere intihap mazbatalarının tanzimi ve aleyhlerinde vaki olacak şikayatın tedkiki ve azl ve becayişlerinin kanuna tevfiki münhasıran meclis-i maarife aittir.

On Sekizinci Madde-Darülmuallimîn müdürü ve muallimin ve memurini meclis-i maarifçe intihap ve maarif nezareti makamından tasdik ve imtihanlar dahi meclis-i mezkûrun nezaret ve malumatı tahtında icra olunur.

On Dokuzuncu Madde-Darülmualimînin bir muntazam kütüphane ve nümunehanesi olacağı gibi hikmet-i tabiye ve kimya ve tersimat-ı riyaziye ile topoğrafya ve tarih-i tabiyeye müteallık alat ve edevat ve levayıh-ı mukteziye dahi mükemmel olacaktır.

Yirminci Madde-Mektebin her ayda vukuatını mübeyyin meclise müzekkere vermek ve meclisçe verilecek talimata tevfik hareket etmek üzere Darülmualimînin bir müfettiş-i mahsusu bulunacaktır.

Yirminci Birinci Madde-İşbu nizamnamenin icrasına Maarif Nezareti memurdur.  

—***—

DİPNOTLAR

[1] Asuman KOÇAK, Salnamelere Göre Ankara Vilayeti (1871-1907),  Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Doç. Dr. Şennur ŞENEL), Ankara, 2013, s. 167-168

[2] Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye (SNMU) 1316 (1898), 1. Defa, 1316 Sene-i Hicriyesine Mahsustur, Matbaa-i Amire, s. 127-129

http://www.tufs.ac.jp/common/fs/asw/tur/htu/data/HTU1931-01/index.djvu

[3]  A. g. e., s. 453

http://www.tufs.ac.jp/common/fs/asw/tur/htu/data/HTU1931-02/index.djvu

 [4] A. g. e., s. 130-134http://www.tufs.ac.jp/common/fs/asw/tur/htu/data/HTU1931-01/index.djvu

Continue Reading

Maarifimizde İstikamet

Milli Terbiye

Published

on

Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa’dan

Samsun’da Öğretmenlere Nutuk

(22 Eylül 1924)

Giriş

Her türlü külfet ve nimet dengesizliğine rağmen öğretmenlik mesleğini sevgi, heyecan, hoşgörü ve saygı değerleriyle bütünleştirerek idealist bir anlayışla yaşayan ve yaşatan meslektaşlarımın “Öğretmenler Günü”nü tebrik ederim…

Osmanlı Devleti döneminde, asiler dahi öğretmenlerine el kaldırmamış, öğretmeninin tavsiye ve telkini ile isyanı bastırmakla görevli kişilere teslim olmuşlardır.

1923-1938 döneminde milletvekili maaşlarının az olduğu ve artırılması gerektiği gündeme gelmiş ve artış oranı Atatürk’e sorulmuştur. Merhum Atatürk’ün verdiği cevap akıl sahiplerine ibret vericidir, insana, eğitim-öğretime ve öğretmene verilen değerin çarpıcı sonucudur:

Artış, öğretmen maaşını geçmesin!..

Gazi Mustafa Kemal Paşa, 24 Mart 1923’te Kütahya Sultanisi’nde Öğretmenlere yaptığı konuşmada “Biri vatanın hayatını kurtaran asker ordusu, diğeri milletin istikbalini [geleceğini] yoğuran irfan ordusu. Bu iki ordunun her ikisi de kıymetlidir, yücedir, feyizlidir, muhteremdir; fakat bu iki ordudan hangisi daha kıymetlidir, hangisi yekdiğerine müreccahtır [tercih edilir]. Şüphesiz böyle bir tercih yapılamaz, bu iki ordunun ikisi de hayatidir.” sözleriyle Türk Silahlı Kuvvetleri ve Türk Eğitim Ordusunun önemini ve vazgeçilmezliğini ifade etmiştir. Savunma ve Eğitim Bakanlıklarının önünde yer alan “Milli” sıfatının anlam ve öneminin kaynağı açıkça anlaşılmaktadır.

O halde Türk Silahlı Kuvvetleri mensuplarının sosyal ve ekonomik hakları ne ise Türk Eğitim Ordusu mensuplarının sosyal ve ekonomik hakları da öyle olmalıdır.

Başta Başöğretmen Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere Türk Milli Eğitimine hizmet etmiş öğretmen, yönetici ve müfettişlerimizden fani âlemden baki âleme göç edenlere Yüce Tanrı’dan rahmet niyaz eder, minnet ve şükranlarımı sunar; yaşayanlara sağlık, mutluluk, başarı ve huzur dolu ömürler dilerim.

***

Samsun: 23 [Eylül 1924] (A. A.) – Reisicumhur Hazretleri 22 Eylül’de [1924]  Samsun’da kıtaat-ı askeriyeyi [askeri kıtaları], kışlaları teftiş etmiş ve gördüğü intizam ve talim ve terbiyenin mükemmeliyetinden beyan-ı memnuniyet [memnuniyetlerini beyan] etmişler[dir]. Badehu [ondan sonra] bütün Samsun muallime ve muallimlerinin toplandığı İstiklal Ticaret Mektebi’ne gidilerek orada Gazi Paşa Hazretleri’nin şerefine verilen bir çay ziyafetinde pek samimi iki saat geçirilmiştir. Ziyafete piyano refakatiyle talebe tarafından teganni olunan [söylenen] milli şarkılarla başlanmış ve bir muallime ve üç muallim tarafından nutuklar irat olunmuştur. Reisicumhur Hazretleri cevaben bütün samiini [dinleyicileri] pek teheyyüç [heyecanlandıran] ve mütehassis eden atideki [aşağıdaki] nutku irat buyurmuşlardır:

“Muhterem Hanım, Muhterem Beyefendiler,

Bu çay ziyafetini tertip edenlere suret-i mahsusada [özel olarak] teşekkür ederim. Bu vesile beni Samsun’un çok münevver [aydın] bir muhitinde bulundurmuş oldu. Bu vesile, beni dimağları [beyinleri] ilim ve fen ile müzeyyen [süslü], kıymetli insanlardan mürekkep [meydana gelen] bir heyetin huzurunda bulunmakla pek mesut etti.

Efendiler, dünyada her şey için, maddiyat için, maneviyat için, hayat için, muvaffakiyet için en hakiki mürşit ilimdir, fendir. İlim ve fennin haricinde mürşit [yol gösterici] aramak gaflettir, cehalettir, dalalettir [sapkınlıktır]. Yalnız, ilmin ve fennin yaşadığımız her dakikadaki safhalarının tekâmülünü [gelişmesini] idrak etmek ve terakkiyatını [ilerlemelerini] zamanında takip eylemek şarttır.

Bin, iki bin, binlerce sene evvelki ilim ve fen lisanının çizdiği düsturları, şu kadar bin sene sonra bugün aynen tatbike çalışmak elbette ilim ve fennin içinde bulunmak değildir. Çok mesut bir his ile anlıyorum ki, muhataplarım bu hakikatlere nüfuz etmişlerdir. Mesudiyetim yükseliyor. Şununla ki, muhataplarım taht-ı talim ve terbiyelerinde [talim ve terbiyeleri altında] bulunan yeni nesli de bu hakikatin nurlarıyla doğuşuna müessir [etkili] ve amil [etken] olacak surette yetiştireceklerini vaat eylemişlerdir. Bu, cümlemiz [hepimiz] için iftihara değer bir noktadır.

Muhterem efendiler, hemşiremiz hanımefendi ve ondan sonra beyanatta bulunan

muhterem ve hassas arkadaşlarımız uzak maziyi çok güzel işaretle tavzih ettiler [açıkladılar]. Yakın mazinin acılarını da hakikaten kalpleri dilhun edecek [kan ağlatacak] tarzda beyan buyurdular. Bu vesile ile şahsıma çok teveccühatta [teveccühkâr]  bulunmak nezaketini ibraz buyurdular [gösterdiler]. Bu teveccühatın [teveccühlerin] samimi kalplerden çıkması itibariyle şüphesiz çok memnunum, mütehassisim ve müteşekkirim. Yalnız sizden olan bir şahsa sizden fazla ehemmiyet atfetmek, her şeyi bir ferd-i milletin [milletin bir ferdinin] şahsiyetinde temerküz ettirmek [toplamak], maziye [geçmişe], hale [bugüne], istikbale [geleceğe], bütün bu edvara [devirlere] ait bir heyet-i içtimaiye [toplum] mesailinin [meselesinin] tavzih [açıklanmasını] ve tebarüzünü [ortaya konulmasını], bu yüksek bir heyet-i içtimaiyenin [topluluğun] münferit [tek başına, mütevazi] bir şahsiyetinden beklemek, elbette ki layık değildir; elbette ki lazım değildir.

Muhterem kardeşler! Memleket ve milletin hayat ve atisine [geleceğine] olan muhabbet ve hürmetimden dolayı huzurunuzda bir nokta-ı hakikati [hakikat noktasını dinleyiciler] izaha mecburum.

Vatandaşlar, vatanınızda herhangi bir şahsı, istediğinizi sevebilirsiniz! Kardeşiniz gibi, arkadaşınız gibi, babanız gibi, evladınız gibi, sevgiliniz gibi sevebilirsiniz. Fakat bu sevgi sizi, mevcudiyet-i milliyenizi [milli mevcudiyetinizi/milli varlığınızı], bütün muhabbetlerinize rağmen, herhangi bir şahsa, herhangi bir sevdiğinize vermeye saik olmamalıdır [sevk etmemelidir]. Bunun aksine hareket kadar büyük hata olamaz. Ben, mensup olduğum büyük milletimin böyle bir hatayı artık irtikâp etmeyeceğine [işlemeyeceğine] dair kemal-i itimat [tam itimat] sahibi olmakla müsterih [gönlüm/içim rahat] ve müftehirim [iftihar ediyorum].

Arkadaşlar, ben ve benim gibi birçok vatandaşlar, kardeşler, bundan beş, beş buçuk sene evvel vatan ve millet ümitsiz bir felakete düştüğü zaman, muvazzaf [vazifeli] oldukları, vicdan, namus, haysiyet hissiyle mükellef bulundukları vazifeyi yapmak mevkiinde kaldılar. Bunu bittabi yapacaklardı. Yapmaları mecburi idi, vicdani idi, insani idi, namusu milli [milli namus] icabı idi. Ben bu mukaddes esasların haricinde hareket edebilir miydim?

Efendiler, elbette edemezdim. Türk milletinin hakiki hiçbir ferdi bu icabatın [icapların] haricinde hareket edemezdi. Ben elbette bu acı manzara karşısında vicdanımın emirlerine muhalif, namusu milliyemizin [milli namusumuzun] hilafında [karşısında/aykırı] hareket edemezdim. Mensubiyetiyle [mensubu olmakla] müftehir bulunduğum [iftihar ettiğim] yüksek heyet-i içtimaiyenin [toplumun] yüksek haysiyetine elbette münafi [aykırı] hareket edemezdim.

Bence mensup olmakla müftehir bulunduğum milletin hiçbir ferdi bu icab-ı namustan [namus icabından] asla inhiraf etmemiştir [ayrılmamıştır]. Eğer bundan müstesna gösterilenler varsa, emin olunuz aziz ve namuskâr vatandaşlar; onların kalp ve vicdanı milletimizin müşterek vicdan-ı tenezzühünden [temiz vicdanından] hiç ilham alamamış, kapkara, sefil vicdanlardır.

Efendiler, bizim milletimiz derin, büyük bir maziye sahiptir. Milletimizin hayat-ı asarını [hayat eserlerini] düşünelim. Bu düşünce bizi elbette altı-yedi asırlık Osmanlı Türklüğünden çok asırlık Selçuk Türklerine ve ondan evvel bu devirlerin her birine muadil [denk] olan büyük Türk devrine kavuşturur. Bütün bu edvara [devirlere] dikkat buyurunuz, Türk kendi ruhunu, benliğini, hayatını unutmuş, nereden geldiği belirsiz birtakım reislerin şuursuz vasıtası olmak mevkiine düşmüştür. Türk milleti kendi benliğini, kendi dimağını, kendi ruhunu unutur gibi olmuş ve bütün mevcudiyetiyle herhangi bir maksada, neticesi zillet olan, esaret olan, fisebilillah [karşılık beklemeksizin] köle olmaya müncer olan [götüren] hakir bir hedefe sürüklenmiştir. Millet maatteessüf [ne yazık ki] bu hal-i gafleti [gaflet halini] çok sürdürdü. Bu yüzden her türlü sefaletlere ve mahkûmiyetlere uğramaktan kendini kurtaramadı. Bütün bu tebaiyetleri; aldığı gayr-i milli [milli olmayan] terbiyenin icabatı [icapları] olduğunu fark etmeksizin, mehakim [sağlam] bir terbiyenin eseri olduğu kanaatiyle tatbik ediyordu. Esas-ı terbiye [terbiyenin esası], hedef ve mahiyet-i terbiye [terbiyenin hedefi ve mahiyeti] ne büyüktür. Bu hususta istikamet yanlış ise ve koskoca bir millet emniyet ve itimat ettiği kitaplardan şahit göstererek, rehber olduklarını iddia edenlerin sözlerine inanarak yürürse ve bu yürüyüş istikameti kendilerini mahv ve izmihlale [yok olmaya] düşürürse, kabahat; bu istikameti takip eden nezih, ahlaklı, fedakâr, rehberlerine itimat eden zavallı halktan ziyade, rehberlere ait değil midir?

Efendiler, söz söyleyen arkadaşlarımızdan biri bana nereden ilham ve kuvvet aldığımı sordu. Bu sualine [sorusuna] kısa bir cevap vermek isterim. Bilirim ki, bugünkü intibahı [uyanışı], düne, maziye medyunuz [borçluyuz]. Her halde babalarımızın, analarımızın, mürebbilerimizin; ruh ve dimağlarımızın [beyinlerimizin] inkişafında [gelişiminde] feyizli tesirleri vardır. Gerçi biz, belki burada bulunanların kâffesi [tamamı] dünyaya geldiğimiz zaman bu topraklar üzerinde yaşayanlarla beraber, kahhar [kahredici] bir istibdadın pençesi içinde idik. Ağızlar kilitlenmiş gibi idi. Muallimler, mürebbiler yalnız bir noktayı dimağlara yerleştirmeye mecbur tutulmakla idi: Benliğini, her şeyini unutarak bir heyulaya boyun eğmek, onun kulu, kölesi olmak. Bununla beraber, tahattur etmek [hatırlamak] lazımdır ki, o tazyik altında dahi, bizi bugün için yetiştirmeye çalışan hakiki ve fedakâr muallimler ve mürebbiler eksik değildi. Onların bize verdikleri feyiz elbette esersiz kalmamıştır. Şimdi burada bir zatıâliye tesadüf ettim. O, benim rüştiye birinci sınıfında muallimim idi. Bana henüz iptidai [temel] şeyleri öğretirken istikbal [gelecek] için ilk fikirleri de vermişti.

Efendiler, izah etmek istiyorum ki, ilk ilham ana baba kucağından sonra mektepteki mürebbinin lisanından, vicdanından, terbiyesinden alınır. Bu ilhamatın [ilhamların] mazhar-ı inkişaf [gelişmeye mazhar] olması, millet ve memlekete hizmet edebilecek kudret ve kabiliyeti bahşedebilmesi için, millet ve memlekete büyük ve derin alaka yaratan fikir ve duygularla her an takviye olunmak lazımdır. Bu fikir ve duyguların menba [kaynağı] bizzat memleket ve millettir. Milletin müşterek arzu ve temayülüne [eğilimine] temas etmek ve onun icabatına [icaplarına] mevcudiyetini hasretmeyi hareket düsturu bilmek, hakiki yolda yürüyebilmek için yegâne esastır. Bir milletin efradında [fertlerinde] hâkim olması, riayet edilmesi icap eden milletin müşterek arzusu, ortak fikridir. Bir insan memleket ve milletine nafi [faydalı] bir iş yaparken, gözünden bir an uzak bulundurmamaya mecbur olduğu düstur milletin hakiki temayülüdür [eğilimidir].

Binaenaleyh [dolayısıyla] efendiler, arkadaşımızın sorduğu ilham ve kuvvet kaynağı milletin kendisidir. Milletin müşterek [ortak] temayülünün [eğiliminin], umumi [genel] fikri olduğunu münkir [inkâr eden] olanlar da vardır. Bu gibileri cümleniz [hepiniz] çok işitmişsinizdir. Bu gibiler, memleket ve milletle alakasız ve gafil insanlardır. Memleketimizin ve milletimizin başına gelmiş olan bunca felaketler hiç şüphe etmemelidir ki, bu gafil insanların memleketin talih ve iradesini ellerinde tutmuş olmalarından ileri gelmiştir.

Efendiler, bir heyet-i içtimaiyenin [toplumun] mutlaka müşterek [ortak] bir fikri vardır. Eğer bu her zaman ifade ve izhar [1] edilmiyorsa [ortaya konulmuyorsa], onun adem-i mevcudiyetine [mevcut olmadığına] hükmolunmamalıdır. O, fiiliyatta behemehâl [mutlaka] mevcuttur. Varlığımızı, istiklalimizi [bağımsızlığımızı] kurtaran bütün afal [fiiller] ve harekât [hareketler], milletin müşterek fikrinin, arzusunun, azminin yüksek tecellisi eserinden başka bir şey değildir.

Arkadaşlar, bugün vasıl olduğumuz [ulaştığımız] netice şüphe yok, çok şayan-ı memnuniyet [memnuniyet] ve ümid-i bahşdır [ümit vericidir]. Fakat bu memnuniyeti mahfuz tutabilmek için, ümitleri saha-ı fiiliyata [fiiliyat sahasına] koyabilmek için bundan sonra dikkat edilecek noktalar da çoktur. Son söz söyleyen hoca efendinin beyanatından ilham alarak arz edeyim ki, en mühim, en esaslı nokta terbiye meselesidir. Terbiyedir ki, bir milleti hür, müstakil [bağımsız], şanlı, ali bir heyet-i içtimaiye [yüksek bir toplum] halinde yaşatır veya bir milleti esaret ve sefalete terk eder.

Efendiler, terbiye kelimesi yalnız olarak kullanıldığı zaman herkes kendince maksut bir medlule [kast olunan bir manaya] intikal eder. Tafsilata girişilirse terbiyenin hedefleri, maksatları tenevvü eder [çeşitlilik gösterir]. Mesela dini terbiye, milli terbiye, beynelmilel [milletlerarası] terbiye. Bütün terbiyelerin hedef ve gayeleri başka başkadır. Ben burada yalnız yeni Türk Cumhuriyeti’mizin yeni nesle vereceği terbiyenin milli terbiye olduğunu katiyetle ifade ettikten sonra diğerleri tevakkuf etmeyeceğim [üzerinde durmayacağım]. Yalnız işaret etmek istediğim manayı kısa bir misal ile izah edeceğim.

Efendiler, yeryüzünde üç yüz milyonu mütecaviz [aşkın] İslam vardır. Bunlar ana baba, hoca terbiyesiyle terbiye ve ahlak almaktadırlar. Fakat maalesef hakikat-i hadise [hadisenin hakikati] şudur ki, bütün bu milyonlarca insan kitleleri şunun veya bunun esaret veya zillet zincirleri altındadır. Aldıkları manevi terbiye ve ahlak onlara bu esaret zincirlerini kırabilecek meziyet-i insaniyeyi [insani meziyeti] verememiştir, veremiyor. Çünkü terbiye hedefleri milli değildir.

Efendiler, milli terbiyenin ne demek olduğunu bilmekte artık herhangi bir tenevvüş [karışıklık] kalmamalıdır. Bir de milli terbiye esas olduktan sonra, onun lisanını, usulünü, vasıtalarını da milli yapmak zarureti gayr-i kabulü münakaşadır [münakaşa kabul etmez]. Milli terbiye ile inkişaf [geliştirilmek] ve ila [yükseltilmek] edilmek istenilen genç dimağları [beyinleri] bir taraftan da paslandırıcı, uyuşturucu, hayali zevaitle [lüzumsuz şeylerle] doldurmaktan dikkatle içtinap etmek [kaçınmak] lazımdır.

Hoca efendi bu fikrini izah için “Vettini vezzeytuni ilah…” ayetini kendince tefsir ettiler [yorumladılar]. İncir ve zeytin çekirdeğinden düstur çıkardılar. Birindeki kesire [çokluğa] diğerindeki vahdeti [tekliğe] işaret ettiler. Ayetin medlulü [manası] bu mudur, değil midir, bir şey demeyeceğim. Yalnız bu seyahatim esnasında tesadüfen bu ayetin manasını ben diğer bir hoca efendiden sormuştum.

Bunun için yarım saat kadar mütalaaya [düşünmeye/araştırmaya] ihtiyaç olduğunu söyledi. Ömrünü medariste [medreselerde] ulum-ı diniye [dini ilimler] tedris ve tedrisiyle [okumak ve okutmakla] geçiren bir zat bir kitabın bir satırını Türkçe ifade edebilmek için böyle bir ihtiyaç dermeyan ederse [öne sürerse], millet, efrad-ı millet [milletin fertleri] ne desin? Onun için efendiler, genç neslin beyni yorulmadan, onun her şeyi ahz [almaya] ve özümlemeye müsait [yatkın] elvahı hakikat izleriyle tezyin olunmalıdır [süslenmelidir].

Muhterem efendiler, bu içtimada [toplantıda] söylenen sözler o kadar hissiyatıma, rikkatime mucip [sebep] oldu ki, samiimde [kulağımda] o kadar ilahi bir ahenk vücuda getirdi ki, bunu bozmamak için bir kelime bile telaffuz etmek niyetinde değildim. Fakat huzurunuzun ruhumda hâsıl ettiği gayr-i kabil-i zapt [zapt edilemez] haz ve his beni beyan-ı hissiyat ve efkâra [hissiyat ve fikrimi beyana] sevk etti. Beni dinlemek zahmetine katlandığınızdan, cümlenize [hepinize] teşekkürler ederim.”

Ziyafetten avdetinde halk pek müteheyyiç ve hassas on binlerce kitleler halinde fenerlerle şehri dolaştıktan sonra Reisicumhur Hazretlerinin ikametgâhları önünde toplanmışlar ve Gazi Hazretlerini şiddetle alkışlamışlardır. Halktan birisi Samsunluların Reisicumhur Hazretlerine hissiyat-ı tazimkaranesini arz etmiş ve Gazi Paşa Hazretleri teşekkür etmişlerdir. Halk saatlerce şehrin sokaklarını dolaşarak icray-ı şadımani eylemişlerdir. [2]

DİPNOTLAR

[1] Hâkimiyet-i Milliye, 25 Eylül 1924, No: 1230, s. 1, sütun: 3-5

https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/67478/0207.pdf?sequence=207&isAllowed=y

[2] Hâkimiyet-i Milliye, 25 Eylül 1924, No: 1230, s. 2, sütun: 4

file:///C:/Users/admin/Downloads/0208.pdf

[1, 2] Atatürk’ün Bütün Eserleri, Cilt: 17 (1924-1925), Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005, s. 44-48

Continue Reading

En Çok Okunanlar