Özet

Ahilik, XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da toplum düzeninin, iş ahlakının ve dayanışmanın temeli olmuş; günümüzde de öğretim programlarında değerler eğitimi ve tarih öğretimi kapsamında yerini korumuştur. Bu makalede Ahiliğin öğretim programlarında nasıl işlendiği, güncel ders kitaplarındaki örneklerle birlikte analiz edilmiştir. Amaç, Ahiliğin hem tarihi bilgi hem de ahlaki değer aktarımındaki rolünü ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler: Ahilik, öğretim programı, ders kitapları, değerler eğitimi, iş ahlakı

Giriş

Ahilik, Ahi Evran’ın öncülüğünde Anadolu’da kurulan ve ekonomik hayatın yanı sıra sosyal adaletin sağlanmasında önemli rol oynayan bir kurumdur. [1] Bu teşkilat, esnaf ve sanatkârların hem meslekî hem ahlaki yönden yetişmelerini sağlamış, kardeşlik ve yardımlaşma ilkelerini yaygınlaştırmıştır. [2] Cumhuriyet döneminden itibaren Ahilik, tarihî ve kültürel bir miras olarak öğretim programlarında yer almış ve değerler eğitimi açısından özel bir önem kazanmıştır.

1. Öğretim Programlarında Ahilik

İlköğretim (Sosyal Bilgiler):

4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler derslerinde Ahilik, yardımlaşma, dayanışma, meslekî eğitim ve kültürel miras bağlamında işlenmektedir. [3]

Ortaöğretim (Tarih):

9. sınıfta “Anadolu’da Beylikler Dönemi” ve “sosyal-ekonomik hayat” başlıklarıyla Ahilik yer almakta, 10. sınıfta Osmanlı’nın kuruluşunda Ahilerin desteği vurgulanmaktadır. [4]

Meslekî ve Teknik Eğitim Programları:

Ahilik, iş ahlakı ve meslekî disiplinin kurumsal modeli olarak ele alınmaktadır.

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi:

Ahilik, İslam’ın kardeşlik, adalet ve helal kazanç ilkeleriyle ilişkilendirilmektedir.

2. Ders Kitaplarında Ahilik

Sosyal Bilgiler 5. Sınıf (MEB, 2019)

Türkler Anadolu’ya yerleştikten sonra, şehirlerde esnaf ve zanaatkârlar Ahilik adı verilen teşkilatlar kurdular. Ahiler, dürüstlük, yardımlaşma, dayanışma, kardeşlik gibi değerleri yaygınlaştırdılar. Ahi teşkilatına giren gençler hem meslek öğrendi hem de iyi insan olmayı öğrendiler.”

Burada Ahilik, değerler eğitimi çerçevesinde sunulmaktadır.

Tarih 9. Sınıf (MEB, 2020)

“Anadolu’da Türk beylikleri döneminde kurulan Ahilik teşkilatı, ekonomik ve sosyal hayatın düzenlenmesinde önemli rol oynamıştır. Ahiler, esnaf ve sanatkârların meslekî eğitimini üstlenmiş, fiyat ve kalite kontrolü yaparak halkı korumuştur. Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda da Ahilerin desteği etkili olmuştur.”

Burada Ahilik, ekonomik düzenin ve Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda destekleyici unsuru olarak işlenmektedir.

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 10. Sınıf (MEB, 2021)

“Ahilik, İslam’ın kardeşlik, adalet ve yardımlaşma ilkelerini hayata geçiren bir teşkilattır. Ahiler, mesleklerini helal kazanç ve dürüstlük üzerine inşa etmişlerdir. Günümüzde ticaret ahlakı açısından Ahilik, örnek alınması gereken bir kurumdur.”

Burada Ahilik, ahlak ve dinî değerler üzerinden örnek olarak verilmektedir.

Meslekî ve Teknik Anadolu Liseleri – Meslek Ahlakı Dersi (MEB, 2018 Programı)

“Ahilik, meslek ahlakının kurumsallaşmış hâlidir. Ahi Evran tarafından Anadolu’da kurulan bu teşkilat, çırak, kalfa ve usta düzeniyle iş disiplini oluşturmuştur. Bugün iş hayatında kullanılan meslekî etik kuralların temelinde Ahilik ilkeleri vardır.”

Burada Ahilik, modern meslek ahlakının kaynağı olarak gösterilmektedir.

3. Öğrencilere Kazandırılmak İstenen Değerler

• Dürüstlük
• Yardımlaşma
• Adalet
• Meslek disiplini
• Toplumsal sorumluluk

Bu değerler, özellikle 2018 Öğretim Programı’nda açıkça belirtilmiştir. [5]

4. Vaka Analizi – 2018 Tarih Öğretim Programı

2018’de güncellenen tarih öğretim programında Ahilik, “Türk kültür ve medeniyetinin sürekliliği” bağlamında ele alınmıştır. Burada amaç yalnızca bilgi kazandırmak değil; öğrencilerin geçmişten günümüze taşınabilecek iş ahlakı ve dayanışma kültürü değerlerini özümsemesini sağlamaktır.

Sonuç

Ahilik, öğretim programı ve ders kitaplarında üç farklı boyutta işlenmektedir:

1. Tarihî bir kurum olarak – Anadolu ve Osmanlı’daki rolüyle,
2. Değerler eğitimi aracı olarak – dürüstlük, yardımlaşma ve kardeşlik ilkeleriyle,
3. Meslekî eğitim modeli olarak – modern iş ahlakına kaynaklık eden yönüyle.

Bu üç boyut, Ahiliğin sadece geçmişe ait bir örgütlenme değil, günümüz eğitim sisteminde de toplum değerlerinin aktarılmasında yaşayan bir miras olduğunu göstermektedir.

Dipnotlar

[1] M. Fuad Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar (Ankara: Diyanet Yay., 1976), s. 241.

[2] Ahmet Yaşar Ocak, Türkiye’de Ahilik ve Bektaşilik (İstanbul: İletişim Yay., 2000), s. 52.

[3] MEB, İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (Ankara: MEB Yay., 2018), s. 37.

[4] MEB, Ortaöğretim Tarih Dersi Öğretim Programı (Ankara: MEB Yay., 2018), s. 55.

[5] MEB, Değerler Eğitimi Kılavuzu (Ankara: MEB Yay., 2018), s. 22.

Kaynakça

Köprülü, M. Fuad. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet Yay., 1976.

Ocak, Ahmet Yaşar. Türkiye’de Ahilik ve Bektaşilik. İstanbul: İletişim Yay., 2000.

MEB. İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB Yay., 2018.

MEB. Ortaöğretim Tarih Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB Yay., 2018.

MEB. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 10. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: MEB Yay., 2021.

MEB. Meslek Ahlakı Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB Yay., 2018.

MEB. Sosyal Bilgiler 5. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: MEB Yay., 2019.

MEB. Tarih 9. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: MEB Yay., 2020.

(Vaka Analizleri ile)

Özet

Ahilik, XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da ortaya çıkan, siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel boyutlarıyla toplum düzenini şekillendiren çok yönlü bir kurumdur. Bu makalede Ahiliğin temel özellikleri vaka analizleriyle ele alınarak, Osmanlı’nın kuruluşundaki rolü ve Türk-İslam kültürüne katkısı değerlendirilmektedir.

Giriş

Ahilik, kökeni fütüvvet anlayışına dayanan, Ahi Evran’ın önderliğinde Anadolu’da kurumsallaşan bir teşkilattır. Yalnızca bir meslek örgütlenmesi değil, aynı zamanda siyasi düzen, sosyal adalet, ekonomik denetim ve kültürel birlik sağlayıcı bir yapıdır.

1. Siyasi Temeller ve Vaka Analizleri

Vaka 1 – Kırşehir’de Ahi Evran ve Moğol Baskısı: Moğol istilası sonrası Anadolu’da siyasi otorite sarsılmış, şehirler büyük kargaşaya sürüklenmiştir. Bu dönemde Ahi Evran, Kırşehir’de Ahiliği bir direnç unsuru haline getirmiş, halkın can ve mal güvenliğini sağlamak için Ahiler askeri görev üstlenmiştir.

Vaka 2 – Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunda Ahiler: Osman Gazi, devletin meşruiyetini güçlendirmek için Ahi Şeyh Edebali’nin manevi desteğini almış, Ahiler ise Bursa ve çevresinde Osmanlı’ya siyasi destek vermiştir. Böylece Ahilik, yeni devletin siyasi yapısının temellerine katkıda bulunmuştur.

2. Sosyal Temeller ve Vaka Analizleri

Vaka 1 – İbn Battuta’nın Anadolu Seyahatnamesi: 1330’larda Anadolu’ya gelen seyyah İbn Battuta, Anadolu’da Ahilerin misafirperverliğini gözlemlemiştir. Gittiği her şehirde Ahi zaviyelerinde ücretsiz konaklamış, yemek ve barınma imkânı bulmuştur. Bu, Ahiliğin sosyal dayanışmayı kurumsallaştırdığının en somut göstergesidir.

Vaka 2 – Ahilerin Yoksullara Yardımı: Ahilik teşkilatı, özellikle kıtlık yıllarında, her esnafın kazancından belirli bir payı yoksullara aktarmasını zorunlu kılmıştır. Bu sistem, toplumda açlık ve yoksulluğun büyük ölçüde engellenmesini sağlamıştır.

3. Ekonomik Temeller ve Vaka Analizleri

Vaka 1 – Yiğitbaşı Denetimleri: Ahilikte yiğitbaşı adı verilen görevliler, çarşı pazarı denetleyerek malın kalitesini ve fiyatını kontrol ederdi. Örneğin, Kastamonu’da kayıtlara geçen bir olayda, hileli mal satan bir esnaf, Ahilik teşkilatı tarafından meslekten men edilmiştir.

Vaka 2 – Usta-Çırak Sistemi: Konya’da deri işçiliği yapan Ahi zaviyelerinde çıraklar, yalnızca deri işçiliği değil, aynı zamanda “ahlak eğitimi” alarak yetişmiştir. Bu, Ahiliğin ekonomik faaliyetleri ahlaki bir çerçeveye oturttuğunu göstermektedir.

4. Kültürel Temeller ve Vaka Analizleri

Vaka 1 – Fütüvvetnameler: Ahiler, meslek ahlakını düzenleyen yazılı metinler oluşturmuşlardır. Örneğin, Ahi Şerafeddin’in Fütüvvetnamesi’nde “müşteriyi aldatmamak, helal kazanca riayet etmek, sanatını ibadet bilmek” gibi kurallar açıkça yer almaktadır.

Vaka 2 – Kültürel Kimliğin Korunması: Antalya, Kütahya, Kastamonu ve Sinop gibi şehirlerde Ahiler, sadece ekonomik düzen değil aynı zamanda kültürel dayanışmayı da sağlamıştır. Bu şehirlerde Ahilerin zaviyeleri, aynı zamanda edebî sohbetlerin, dini derslerin ve kültürel faaliyetlerin merkezi olmuştur.

Sonuç

Ahilik, Anadolu’da toplum düzenini sağlayan bir “medeniyet kurumu”dur. Vaka analizleri göstermektedir ki, Ahilik siyasi istikrarın sağlanmasında, sosyal dayanışmanın güçlendirilmesinde, ekonomik düzenin kurulmasında ve kültürel kimliğin korunmasında belirleyici olmuştur. Bugün iş ahlakı, sosyal adalet ve dayanışma üzerine yapılan tartışmalarda Ahilik ilkeleri hâlâ geçerliliğini korumaktadır.

Kaynakça:

Köprülü, M. Fuad. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar.

Ocak, Ahmet Yaşar. Türkiye’de Ahilik ve Bektaşilik.

Gölpınarlı, Abdülbaki. Fütüvvetnameler.

Gömeç, Saadettin Yağmur. Türk Kültür Tarihi.

İbn Battuta. Rıhlet İbn Battuta (Seyahatname).

GİRİŞ

Dede Korkut Hikâyeleri, XII, XIII ve XIV. yüzyıllarda önce Türkistan’da, sonra batıda Kuzey-Doğu Anadolu ve Azerbaycan’da; bu yüzyıllar süresince, buraya gelip yerleşmiş, buralarda vatan tutmuş Oğuz Türkleri arasında yaşanmış, işlenmiş ve yayılmış hikâyelerdir.

Bu hikâyelerde Oğuz Türklerinin Gürcüler, Abazalar, Trabzon Rumları ile yaptıkları dış savaşlar anlatılmakta; yeni vatanda yerleşen Türk boylarının kendi iç çarpışmaları hikâye edilmektedir. Fakat aynı hikâyeler, Oğuzların eski destanlarından kalma zengin hatıraları da içermektedir.

Bu hikâyelerin aslı, belki de, eski Oğuz Destanı’nın vakalarıdır. Fakat bu vakalar, zamanla coğrafya değiştirmiş; kahraman değiştirmiş ve yeni vatan coğrafyasının hayatı ve hareketleriyle birleşip işlenerek Anadolu’nun yerli hikâyeleri olmuştur. Dede Korkut kahramanları arasında, yer yer, Türkistan Oğuzlarına ait vakaların hatıraları ve özelliklerinin bulunması bundandır. Esasen bu hikâyeler, elimizdeki yazılı şekilleriyle hikâye ve masal karakteri göstermekle beraber, daha çok, destan etkisi bırakan özellikler taşımakta ve hikâye-roman edebiyatında “destandan hikâyeye geçiş” devirlerinin en karakteristik örnekleri arasında yer almaktadır. ( Banarlı, 1983, 399-400)

Türk destanlarında ve gerçek hayatta kadının yeri; aile içinde, sosyal ve siyasi hayatta bulunduğu şerefli ve üstün konumun aynıdır. Türk toplumunda kadın bazen aile reisi, her zaman Türk evinin direği, erkeğinin vefalı arkadaşı, en önemli olarak da kutlu Türk çocuklarının annesidir.

Türk kadın anlayışının destanlara işlenmiş özellikleri/göstergeleri, Dede Korkut Hikâyelerindeki kadın anlayışı ile devam etmektedir.

Dede Korkut Kitabı’nın içeriği şöyledir:

Mukaddime

1-Dirse Han Oğlu Boğaç Han Destanı

2-Salu Kazan’ın Evinin Yağmalandığı Destan

3-Kam Püre’nin Oğlu Bamsı Beyrek Destanı

4-Kazan Bey’in Oğlu Uruz Bey’in Esir Olduğu Destan

5-Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Destanı

6-Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı Destanı

7-Kazılık Koca Oğlu Yigenek Destanı

8-Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Destan

9-Begil Oğlu Emren’in Destanı

10-Uşun Koca Oğlu Segrek Destanı

11-Salur Kazan Esir Olup Oğlu Uruz’un Çıkardığı Destan

12-İç Oğuza Dış Oğuz’un Asi Olup Beyrek’in Öldüğü Destan

Bu çalışmada, Dede Korkut hikâyelerindeki kadınlar incelenmiştir. Kadınların, aile toplum hayatındaki konumları, erkekler ve çocuklarıyla ilişkileri ve değerleri örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır.

DEDE KORKUT KİTABI’NDAN TESPİTLER

1. Soyun Devamı ve Annelik Makamı

a. Dede Korkut Kitabı’nın Mukaddime bölümünde soyun sürmesinde esas unsurun kadın olduğu görülmektedir. Sağlıklı soyun sürekliliğinin öz evlat ile sağlanacağı ve evladın öz olup olmadığının da annesi tarafından bilineceği Mukaddime bölümünde yer verilen “El oğlunu beslemekle oğul olmaz, büyüyünce bırakır gider, gördüm demez. Kül tepecik olmaz, güveyi oğul olmaz.” (Ergin, 1971, s. 2) sözleriyle öz oğul ve üvey oğul arasındaki farkın kesin hatlarla belirlenmiş ve damattan oğul olamayacağı ifade edilmiştir.

“Oğulun kimden olduğunu ana bilir.” (Ergin, 1971, s. 3) ifadesinde, evladın öz veya üvey olup olmadığının annesi tarafından bilineceği bildirilmektedir.

b. Dirse Han Oğlu Boğaç Han Destanı‘nda; oğlu ve kızı olanların kutlu, oğlu veya kızı olmayanların Tanrı’nın lanetlediği kişiler olduğu ifade edilmektedir. Toplum bu kişilerin Tanrı tarafından lanetlendiğine inanmakta ve sosyal hayatta bu kişileri dışlamaktadır. Bu kişiler toplumda ikinci sınıf insan muamelesi görmektedir. Toplum hayatında, anne ve çocuklu bir aile olmanın ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır:

“Bir yere ak otağ, bir yere kızıl otağ, bir yere kara otağ kurdurmuştu. Kimin ki oğlu kızı yok, kara otağa kondurun, kara keçe altına döşeyin, kara koyun yahnisinden önüne getirin, yerse yesin, yemezse kalksın gitsin demişti. Oğlu olanı ak otağa, kızı olanı kızıl otağa kondurun, oğlu kızı olmayana Allah Taala beddua etmiştir, biz de beddua ederiz, belli bilsin demiş idi.” (Ergin, 1971, s. 8)

“Oğuz beyleri bir bir gelip toplanmağa başladı. Meğer Dirse Han derlerdi bir beyin oğlu kızı yok idi.

Bayındır Hanın yiğitleri Dirse Hanı karşıladılar. Getirip kara otağa kondurdular. Kara keçe, altına döşediler. Kara koyun yahnisinden önüne getirdiler.” (Ergin, 1971, s. 8-9)

 c. Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek Destanı‘nda; Kam Püre çocuksuzluk sebebiyle kendisinin lanetlendiğini düşünmekte ve öldükten sonra soyunun kesileceğinden korkmaktadır. Bu anlayış, soyun sürmesinin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir:

“Pay Püre Bey ne ağlayıp bağırıyorsun? Pay Püre Bey der: Han Kazan nasıl ağlamayayım, nasıl bağırmayayım, oğulda nasibim yok, kardeşte kaderim yok, Allah Teâlâ bana beddua etmiştir, beyler tacım tahtım için ağlarım, bir gün olacak düşeceğim öleceğim, yerimde yurdumda kimse kalmayacak dedi.” (Ergin, 1971, s. 53-54)

Bu destanda, soyu sürdürme gücü olan kadın ile kısır kadın arasında bir ayrım yapılmaktadır. Anne olma gücü olan kadınlar değerli bir varlık olarak saklanmakta, anne olma ihtimali olmayan kadınların değerli bir varlık olarak saklanmasına ihtiyaç duyulmamaktadır. Anne olamamak eksiklik olarak görülmekte ve bu kadınların erkeklerle teklifsizce görüşebilmesi anlayışla karşılanmaktadır. Banı Çiçek içeride beklerken, kısır yenge Beyrek ile teklifsizce görüşebilmektedir:

“Kısırca Yenge derler bir hatun var idi, ileri vardı pay istedi: Hey bey yiğit, bize de bu geyikten pay ver dedi. Beyrek der: Bre dadı, ben avcı değilim, bey oğlu beyim, hepsi size dedi, amma sormak ayıp olmasın bu otağ kimindir dedi. Kısırca Yenge der: Bey yiğidim, bu otağ Pay Piçen Bey kızı Banı Çiçeğindir dedi. Bunun üzerine hanım, Beyreğin kanı kaynadı, edeple usul usul geri döndü.” (Ergin, 1971, s. 60)

ç. Soyun sürmesini sağlayan annelik, Dede Korkut’ta kutsal bir makamdır. Anneliğin kutsal bir makam olduğu, ilk olarak Mukaddime’de görülmektedir:

“Ak sütünü doya doya emzirse ana güzel.” (Ergin, 1971, s. 4)

d. Salur Kazan’ın Evinin Yağmalanması Destanı‘nda; anneliği yücelten sözlerin yer aldığı bir bölüm bulunmaktadır. Bu bölümde; Kazan kâfirden ilk olarak annesini istemekte ve annesinin uğrunda her şeyini, servetini, hizmetçilerini hatta eşini ve oğlunu bile feda edebileceğini ifade etmektedir:

“Kazan der: Karacık Çoban anamı kâfirden dileyeyim, at ayağı altında kalmasın dedi. At ayağı çabuk, ozan dili çevik olur. Kazan kâfire çağırıp söylemiş, görelim hanım ne söylemiş:

Der:

Bre Şökli Melik

Penceresi altın otağlarımı getirmişsin

Sana gölge olsun

Ağır hazinemi bol akçemi getirmişsin

Sana harçlık olsun

Kırk ince belli kız ile Burla Hatunu gelirmişsin

Sana esir olsun

Kırk yiğit ile oğlum Uruzu getirmişsin

Kulun olsun

Tavla tavla koç atlarımı getirmişsin

Sana binek otsun

Katar katar develerimi getirmişsin

Sana yük taşıyıcı olsun

İhtiyarcık anamı getirmişsin

Bre kâfir anamı ver bana

Savaşmadan vuruşmadan çekileyim

Geri döneyim gideyim belli bil”

dedi. (Ergin, 1971, s. 45-46)

Aynı bölümün ilerleyen dizelerinde kâfir Kazan’ın canını yakmak için onun en değer verdiği varlık üzerinden küfretmektedir. Kazan’ı aşağılamak için annesini kullanmaktadır. Bu bölümde, bir kişiyi kızdırmak için onun en değer verdiği varlığa dil uzatıldığı ve bu varlığın da anne olduğu anlaşılmaktadır:

“Kâfir der:

Bre Kazan

Penceresi altın otağını getirmişiz

Bizimdir

Kırk ince belli kız ile

Boyu uzun Burla Hatunu getirmişiz

Bizimdir

Kırk yiğit ile oğlun Uruzu getirmişiz

Bizimdir

Tavla tavla koç atlarını

Katar katar develerini getirmişiz

Bizimdir

İhtiyarcık ananı getirmişiz

Bizimdir

Sana vermeyiz, Yayhan Keşiş oğluna veririz, Yayhan Keşiş oğlundan oğlu doğar, biz onu sana hasım koruz dediler.” (Ergin, 1971, s. 46)

2. Çocuk Eğitimde Anne

Dede Korkut incelendiğinde eğitim alanında annenin üzerine de sorumluluk düştüğü görülmektedir. Nasıl ki erkek çocuklar babaları tarafından eğitiliyorsa kız çocuklar da anneleri tarafından eğitilmektedir. Mukaddime kısmında kız çocuklarının eğitiminin önemsendiği ve bu önemli görevin de anneye verildiği görülmektedir.

Annenin eğitim alanında baba ile eş değer bir göreve sahip olduğu, arka plana atılmadığı aksine aktif bir rol üstlendiği görülmektedir. Anne ve babanın eğitim konusunda üzerine eşit sorumluluk düşmektedir:

“Kız anadan görmeyince öğüt almaz, oğul babadan görmeyince sofra çekmez.” (Ergin, 1971, s. 2)

3. İdeal Kadın

Dede Korkut’un Mukaddime bölümünde, istenen/ideal kadın ve topluma zararlı olabilecek istenmeyen/kadın tiplerinin özelliklerine yer verilmiştir:

“Dede Korkut dilinden ozan der: Karılar dört türlüdür. Birisi solduran soptur. Birisi dolduran toptur. Birisi evin dayağıdır. Birisi ne kadar dersen bayağıdır.

 Ozan, evin dayağı odur ki kırdan yabandan eve bir misafir gelse, kocası evde olmasa, o onu yedirir içirir, ağırlar azizler gönderir. O Ayişe, Fatıma soyundandır hanım. Onun bebekleri yetişsin. Ocağına bunun gibi kadın gelsin.

 Geldik o ki solduran soptur..   Sabahleyin yerinden kalkar, elini yüzünü yıkamadan dokuz bazlama ile bir külek yoğurt bekler, doyuncaya kadar tıka basa yer, elini böğrüne koyar, der: Bu evi harap olası kocaya varalıdan beri daha karnım doymadı, yüzüm gülmedi, ayağım pabuç, yüzüm yaşmak görmedi der, ah nolaydı, bu öleydi, birine daha varaydım, umduğumdan daha uygun olaydı der. Onun gibisinin, hanım, bebekleri yetişmesin. Ocağına bunun gibi kadın gelmesin.

 Geldik o ki dolduran toptur..  Dürtükleyince yerinden kalktı, elini yüzünü yıkamadan obanın o ucundan bu ucuna, bu ucundan o ucuna çırpıştırdı, dedikodu yaptı, kapı dinledi, öğleye kadar gezdi; öğleden sonra evine geldi, gördü ki hırsız köpek, büyük dana evini birbirine katmış, tavuk kümesine sığır damına dönmüş; komşularına seslenir ki: kız Zeliha, Zübeyde, Ürüveyde, Can Kız, Can Paşa, Ayna Melek, Kutlu Melek ölmeğe yitmeğe gitmemiştim, yatacak yerim gene bu harap olası idi, nolaydı benim evime birazcık bakaydınız, komşu hakkı Tanrı hakkı diye söyler. Bunun gibisinin, hanım, bebekleri yetişmesin. Ocağına bunun gibi kadın gelmesin.

 Geldik o ki ne kadar dersen bayağıdır: Uzak kırdan yabandan bir edepli misafir gelse, kocası evde olsa, ona dese ki: kalk ekmek getir yiyelim, bu da yesin dese, pişmiş ekmeğin bekası olmaz, yemek gerektir; kadın der: Neyleyeyim, bu yıkılacak evde un yok elek yok, deve değirmeninden gelmedi der; ne gelirse benim kalçama gelsin diye elini arkasına vurur, yönünü öteye kalçasını kocasına döndürür; bir söylersen birisini koymaz, kocanın sözünü kulağına koymaz.” (Ergin, 1971, s. 5-6)

Bu bölümde, aile ve toplum hayatında kadında olması istenen ve istenmeyen özellikler ifade edilmiştir. “Solduran sop” olarak adlandırılan kadın, evde ne kadar iyilik görseler de tatmin olmamakta ve nankörlük yaparak aile düzenini bozmaktadır. “Dolduran top” olarak adlandırılan kadın, dedikoducu ve kavgacı olup aile düzeni için zararlıdır. “Bayağı” olarak adlandırılan kadın, hiçbir konuda uzlaşmamakta, geçimsizlik göstermekte, evin huzuru için gerekli hiçbir şeyi yapmadan sürekli tartışma çıkarmaktadır. Bu tip kadınlar, aile ve toplum hayatı için zararlı olduğundan istenmemektedir. Aile ve toplum hayatı düzeninin sürekliliği için, bu üç tip kadının evlere eş olarak gelmemesi şu şekilde dillendirilmektedir: “Bunun gibisinin, hanım, bebekleri yetişmesin. Ocağına bunun gibi kadın gelmesin.”

Bu bölümde, ideal kadın olarak “evin dayağı” olarak adlandırılan “Ayişe, Fatıma soyu“ndan istenen özelliklere sahip kadına yer verilmiştir. Bu kadın, “evin dayağı” özelliğine sahip olduğundan aile ve toplumu bir arada tutmakta, aile ve toplumun sağlığını korumaktadır. Toplum yapısının temeli/çekirdeği ailedir. Sağlıklı bir toplum için sağlıklı bir aile, sağlıklı bir aile için de istenen özelliklere sahip bir kadın gereklidir. Aileyi ayakta tutan ana direğin kadın olduğunun ifade edilmesi, sağlıklı toplum hayatında ana direğin kadın olduğunu göstermektedir. Kadın, istenen/olumlu özelliklere sahip olduğunda, aile kurumu güçlü kurulacaktır. Aile kurumu güçlü olduğunda toplum sağlıklı gelişme gösterecektir.